امتناع کلمبیا از چپ‌گرایی - ۳ دی ۹۴
هادی اعلمی فریمان
پژوهشگرآمریکای جنوبی

به‌دلیل عدم تایید دولت و کنگره آمریکا روند همکاری با کلمبیا در 1996 قطع شد که در 1997 نیز این روند ادامه داشت. البته سپس با مقاومت برخی کشورها نسبت به داوری یکجانبه ایالات‌متحده، کنگره قانون مذکور را در سال 2002 محدود کرد و تنها به تعهدات آنها در قبال موافقت‌نامه‌های بین‌المللی ضد مواد مخدر توجه می‌کرد.سپس برنامه کلمبیا (Plan-Colombia)- البته از سال 1999-مهم‌ترین مبنای روابط دوجانبه بین آمریکا و کلمبیا شد و تمام مسائل دیگر حتی مسائل منطقه آمریکای لاتین را تحت‌الشعاع خود قرار داد.


در مجموع می‌توان گفت که همکاری‌های ایالات‌متحده و کلمبیا با توجه به شرایط مختلف زمانی دچار قبض و بسط بوده است. در طول دهه 1980 قاچاقچیان مواد مخدر با استفاده از قضات و وکلا و مطبوعات مخالفت خود را با اصل استرداد مجرمان اعلام می‌کردند. قاچاقچیان شعار معروفی داشتندکه در رقابت‌های عمومی آن را مطرح می‌کردند. «مبنی بر اینکه یک قبر در کلمبیا از یک زندان در ایالات‌متحده بهتر است.» در پایان دهه 1980 اسکوبار و دیگر قاچاقچیان مواد مخدر باعث خشونت گسترده در چند شهر کلمبیا از جمله بوگوتا شدند. خشونت‌های مذکور باعث تغییرات کلیدی در همکاری بین‌المللی کلمبیا شد و در 1991 در قانون اساسی بحث استرداد مجرمان حذف شد. سزار گاویریاس، رئیس‌جمهور دوره 90تا94 تنش را در روابط با ایالات‌متحده در همکاری با اسکوبار و کارتل مدلین آغاز کرد. سپس او از زندان فرار کرد؛ اما بعدها دولت کلمبیا با همکاری ایالات‌متحده در دسامبر 1993 او را به قتل رساندند. حساسیت و اختلاف بین کلمبیا و ایالات‌متحده در دهه 1990 افکار عمومی کلمبیا را نسبت به قاچاق مواد مخدر تغییر داد.


بسیاری از مردم کلمبیا دریافتند که ایالات‌متحده و بقیه نقاط جهان تمایل کلمبیا را به مواد مخدر مورد پذیرش قرار نمی‌دهند. در زمان پیروزی ارنستو سامپر (۱۹۹۴) به مقام ریاست جمهوری ایالات‌متحده او را متهم به دریافت ۶ میلیون دلار از قاچاقچیان کرد. بنابراین برای ایالات‌متحده دشوار بود تا سامپر را وادار به همکاری علیه قاچاقچیان کند. روابط سامپر با ایالات‌متحده تنش‌زا و دچار مشکل بود. سامپر دو ژنرال را به فرماندهی ارتش و پلیس ملی منصوب کرد که از نظر ایالات‌متحده هر دو در ارتباط با قاچاقچیان دچار فساد شده بودند. سپس با فشارهای گسترده ایالات‌متحده آن دو با نیروهای قابل اعتماد‌تری جابه‌جا شدند. همکاری ایالات‌متحده و کلمبیا در سطح وزرا وضعیت روابط دوجانبه را در دوره سامپر بهبود بخشید و موجب سقوط کارتل کالی در ۱۹۹۵ شد. حزب لیبرال سامپر (حزب اکثریت در کنگره) در گام بعدی سعی کرد قانون تحریم‌ها علیه قاچاقچیان موادمخدر را لغو کند؛ اما با فشار ایالات‌متحده مواجه شد. در ۱۹۹۶ ایالات‌متحده گواهی عدم همکاری برای کلمبیا را به دلیل شکست در مبارزه با موادمخدر صادر کرد. ایالات‌متحده برای اولین بار در تاریخ روابط دوجانبه ویزای مسافرتی سامپر را باطل کرد. در نتیجه اعمال فشار واشنگتن دو کشور در ۱۹۹۶ و اوایل ۱۹۹۷ همکاری‌ها علیه موادمخدر را افزایش دادند.


کنگره کلمبیا مجازات‌هایی در ارتباط با جرایم مرتبط با موادمخدر تصویب کرد و در 17 دسامبر 1997 پس از 3 سال تنش و فشار ایالات‌متحده کنگره کلمبیا قانون استرداد مجرمین را اصلاح کرد. ایالات‌متحده با آندرس پاسترانا روابط دوجانبه را فراتر از مواد مخدر گسترش داد. آلوارو اوریبه در سال 2002 به ریاست جمهوری کلمبیا انتخاب شد. اوریبه اولین رئیس‌جمهور منتخب در دور اول بود که طبق قانون اساسی 1991 کلمبیا انتخاب شد. شهرت او مرهون سیاست امنیت دموکراتیک بود و طبق آن ارزیابی شد که امنیت در کشور افزایش و خشونت‌ها کاهش یافته است. گفته ‌شد در دوره وی مسافرت به هر جایی در کلمبیا بدون ترس از سرقت یا آدم‌ربایی به‌وسیله شورشیان و شبه‌نظامیان ممکن شده بود.


او ۱۱۱ هزار نیرو به پلیس و ارتش افزود و همچنین آغازگر بزرگ‌ترین همکاری با ایالات‌متحده در مبارزه با مواد مخدر بود. به علاوه کلمبیا تنها کشور در آمریکای جنوبی بود که از تهاجم به عراق در ۲۰۰۳ حمایت کرد و بوش، اوریبه را به‌عنوان متحدش نام برد. همزمان با افزایش کمک‌های ایالات‌متحده حضور مقاطعه‌کاران آمریکایی نیز در کشور افزایش یافت. آمریکا بزرگ‌ترین سفارت را در بوگوتا (با ۸۰۰ نظامی و ۶۰۰ غیرنظامی) دارد و حمایت‌های مختلف اطلاعاتی و نظامی از کلمبیا انجام می‌دهد. از جمله اقدامات اوریبه در دوره اول ریاست جمهوری مذاکره با فارک و ELN و تکمیل مذاکرات پیمان تجارت آزاد با ایالات‌متحده بود. تحلیلگران مدافع عملکرد دولت ایالات‌متحده معتقدند پیمان تجارت آزاد رشد اقتصادی، ایجاد شغل و جذب سرمایه‌های خارجی را برای کلمبیا به همراه خواهد داشت. پیمان تجارت آزاد یکی از مهم‌ترین مسائل دوجانبه‌ای بود که از دوره جرج بوش روند آن آغاز شد و البته بوش و اوریبه نتوانستند در اجرای آن موفقیتی را کسب کنند، اما سرانجام در پایان سال ۲۰۱۱ و در دوره مانوئل سانتوس این پیمان پس از ۷ سال توسط مجلس نمایندگان امضا شد. «مانوئل سانتوس»، پیمان تجارت آزاد را مهم‌ترین پیمان در تاریخ کلمبیا دانست. اوباما هم در زمان ارائه لایحه به مجلس نمایندگان اظهار کرد که کلمبیا برای آمریکا یک شریک مهم محسوب می‌شود.


این موافقت‌نامه دسترسی بدون تعرفه صادرکنندگان آمریکایی به بازار محصولات کلمبیایی‌ در چهارچوب زمان‌بندی تعیین شده را فراهم خواهد کرد. همچنین سرمایه‌گذاران و دارندگان مالکیت فکری مورد حمایت قرار خواهند گرفت، دسترسی به بازار خدمات گسترش یافته و حمایت جدی از حقوق کارگران به عمل خواهد آمد. طبق این موافقت‌نامه تعرفه‌های کلمبیا بر عمده صادرات محصولات کشاورزی آمریکا طی 15 سال و برای برنج طی 19 سال، به تدریج حذف خواهد شد. همچنین کلمبیا بلافاصله پس از اجرایی شدن این موافقت‌نامه برای سایر محصولات کشاورزی آمریکا شامل گوشت گاو با کیفیت بالا، پنبه، گندم، سویا و برخی میوه‌ها و سبزی‌ها، دسترسی بدون تعرفه را فراهم خواهد کرد. اما در بعد مسائل استراتژیک مربوط به شورشیان، سپس ایالات‌متحده گروه‌های شبه‌نظامی را به‌عنوان سازمان‌های تروریستی لقب داد و در گزارش‌های سالانه نام فارک و ELN را در فهرست تروریست‌ها جای داد. پس از حادثه تروریستی 11سپتامبر ایالات‌متحده بیشتر بر خاورمیانه متمرکز شد، اما ادبیات آمریکایی‌ها در منطقه از موادمخدر به تروریسم متمایل شد.