علیرضا کدیور

بورس تهران پس از ثبت میانگین بازدهی دو درصدی در نیمه نخست مهرماه و لمس لحظه‌ای سطح ۱۹ هزار واحد در هفدهم ماه جاری، طی هفته گذشته با عقب‌نشینی شاخص کل و از دست رفتن بازدهی کسب شده مواجه بوده است؛ به نحوی که در حال حاضر بازدهی بورس طی مهرماه، به منفی ۵/۳ درصد رسیده است. هرچند بورس تهران طی نیمسال اول ۸۹ با ثبت میانگین ۷/۴۸ درصدی یکی از دوره‌های پررونق خود را سپری کرده است، اما سقوط قیمت سهام طی روزهای گذشته، نگرانی‌هایی را در میان فعالان بازار سرمایه درپی داشته است.

باید توجه داشت رفتار قیمت سهام در کلیه بورس‌ها از جمله ایران به‌گونه‌ای است که قیمت‌ها پس از یک دوره جهش هیجانی و سریع، باید مدتی را جهت تثبیت قیمت‌های جدید به صورت دوران استراحت سپری کنند. وضعیتی که در شرایط فعلی به نظر می‌رسد دلیل اصلی افت قیمت‌ها در بورس تهران است. اما دلیل اصلی و بنیادی ریزش قیمت‌ها در بورس را نه فقط در گذران دوران استراحت، بلکه باید در عوامل اقتصادی جست‌وجو کرد. در وهله نخست دخالت‌های عمدی دولت و بانک مرکزی در بازارهای رقیب بورس به ویژه بازار مسکن و پول طی دو سال گذشته، تنها گزینه بورس را در مقابل سرمایه‌گذاران قرار داده است. بورسی که به دلیل کم بودن عمق آن، چاره‌ای جز افزایش سهام را پیش‌روی سرمایه‌گذاران و فعالان خود قرار نمی‌دهد. در واقع اگر دخالت‌های دولت و بانک مرکزی در بازار پول و مسکن طی دوسال گذشته رخ نمی‌داد، بورس تهران نیز به طور قطع نمی‌توانست طی ۵/۱ سال گذشته بازدهی ۱۴۰ درصدی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد. اما با وجود تداوم دخالت‌ها طی ماه‌های اخیر، اجبار دولت به اجرای طرح تحول اقتصادی و هدفمندسازی یارانه‌ها در حال باز پس‌گیری مزیت بورس تهران به عنوان بازار بدون رقیب برای کسب بازدهی است.

به بیان دیگر در شرایطی که متغیرهای پیشین کنترلی دولت و بانک مرکزی در بازار مسکن و پول همچنان بدون تغییر باقی مانده است، اجرای طرح تحول و اثرات آن بر متغیرهای کلان اقتصادی، بورس تهران را در نقطه ضعف نسبت به سایر بازارها قرار داده است. تحرکات روزهای اخیر بازارهای ارز، طلا و مسکن که بعضا به دلیل نگرانی مردم از آثار هدفمندسازی یارانه‌ها رخ می‌دهد، خود گواهی بر جذاب‌تر شدن این بازارها برای سرمایه‌گذاری نسبت به بورس است.

نگاهی به روند تغییرات شاخص بورس در سال جاری نشان می‌دهد، بورس پس از دستیابی به سطح ۱۴ هزار واحد در پایان فروردین ماه ۸۹، ماه‌های اردیبهشت و خرداد را با نگرانی از اجرای طرح تحول در شرایط به نسبت باثباتی سپری کرد، اما قطعیت عدم اجرای طرح تحول در نیمه اول سال در روزهای پایانی خردادماه، موتور محرک جهش ۵ هزار واحدی شاخص در فاصله تنها ۳ ماه شد.

وضعیتی که به نظر می‌رسد این بار در شرایطی که قیمت سهام برخی شرکت‌ها به شدت افزایش پیدا کرده است، در حال تشدید شدن است.

در این شرایط تصور برخی مسوولان اقتصادی در خصوص جابه‌جایی سرمایه‌ها در بورس از صنایع انرژی‌بر به صنایع مصون از اجرای طرح تحول نیز به دلیل جذاب‌تر شدن بازارهای رقیب بورس نمی‌تواند قرین واقعیت شود.