رئیس پژوهشکده آمار توضیح داد
فلسفه تحلیل داده‌ها در نهاد تولیدکننده آمار
اشکان شباک این سخنان را در میزگرد تخصصی «مدرن‌سازی آمار رسمی» در قالب برنامه‌های پانزدهمین کنفرانس آمار ایران بیان کرد.
رئیس پژوهشکده آمار به تحولاتی که در سال‌های اخیر در حوزه‌های دانشی و تکنولوژیکی در جوامع بشری اتفاق افتاده، اشاره کرد که باعث ایجاد تغییراتی در نیازها و الزامات جامعه آماری شده است. او توضیح داد: در این راستا، از سال ۲۰۱۰ به‌صورت جدی، ادبیات مدرن‌سازی نظام آمار رسمی تحت عنوان گروهی به نام HLG-MOS در سطح بین‌المللی کلید خورد که وظیفه هدایت و راهبری و سازماندهی همه فعالیت‌های علمی، پژوهشی و اجرایی مربوط به مدرن‌سازی آمار رسمی در جهان (اعم از شناسایی روندها، تهدیدها و فرصت‌ها، زمینه‌سازی برای مطالعه و اقدامات مشترک میان کشوها و سازمان‌های بین‌المللی و تدوین راهبردهای کلان در این حوزه) را برعهده دارد. به گفته رئیس پژوهشکده آمار، نتایج و دستاوردهای مطالعات این گروه، در نشست‌های ۴۷ و ۴۸ (سال ۲۰۱۷) ارائه شد و هدف نهایی آن گذار نظام آمار رسمی، به نظامی مدرن است که با توجه به پاسخ فوق فعال به نیازهای در حال افزایش و گوناگون طیف گسترده‌ای از کاربران به آمارهای باکیفیت و به‌صرفه از سوی نظام آمار رسمی جهانی باید به وقوع بپیوندد.
شباک با اشاره به اینکه نظام آمار رسمی، یک نظام به‌هم‌پیوسته در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی است و به‌صورت از هم گسیخته و جزیره‌ای امکان تحقق ندارد، بر لزوم تدوین حوزه‌های راهبردی برای دستیابی به این نظام تاکید کرد که از جمله آنها می‌توان به ایجاد هماهنگی و مشارکت میان سازمان‌های معتبر و مرجع جهانی و ارتباط بیشتر آنها با سازمان‌های ملی آمار رسمی و حمایت از آنها و نیز بسیج منابع و امکانات موجود با هدف بهره‌گیری از فناوری‌های جدید جهت ایجاد سیستم‌های یکپارچه برای تولید آمار در سازمان‌های تولیدکننده براساس استانداردهای تعیین‌شده، اشاره نمود و توضیح داد که خوشبختانه بحث مدرن‌سازی نظام آماری در ایران، در قالب برنامه ملی آمار که ذیل برنامه سوم توسعه مطرح شده، آغاز شده است.
وی بر همین اساس، نظام آمار رسمی در مفهوم مدرن آن را به یک صنعت جدید در دنیای امروز تشبیه کرد که برای موفقیت، نیاز به هماهنگی و انسجام کامل و مدرن‌شدن تمام ارکان آن وجود دارد و باید به‌عنوان یک ضرورت حیاتی (نه یک اولویت) موردتوجه قرار گیرد و تاکید کرد که در این میان، سازمان‌های آمار ملی (MSO)، نقش بسیار تاثیرگذاری را به‌مثابه موتور محرکه نظام آماری مدرن می‌توانند ایفا کنند.
رئیس پژوهشکده آمار تحقق نظام آماری مدرن را در گرو ایجاد ۵ مولفه یا سطح اساسی دانست که عبارتند از:
۱- تعیین و تدوین موضوعات و چارچوب‌های سازمانی (اعم از مدیریت منابع انسانی، توسعه مدیریت اثربخش و رهبری کارآمد، محیط کاری مناسب، معماری و ساختار سازمانی، مدیریت ریسک)؛
۲- ایجاد بستر و زمینه تولید آمار، روش‌ها و فناوری اطلاعات (شامل ابزار، روش‌ها و فناوری‌های نوین، بهترین شیوه ویرایش اطلاعات، محرمانگی آمار و جلوگیری و افشا)؛
۳- به‌روزرسانی منابع داده‌ای و روش‌های گردآوری داده‌ها (از قبیل منابع داده‌های نوظهور، رفتار با پاسخگویان، روش‌ها و ابزارهای نوین گردآوری داده‌ها)؛
۴- بهره‌گیری از انتشارات و ارتباطات اثربخش (شامل روش‌ها و ابزارهای نوین انتشاراتی و ارتباطی، داده‌های باز و سرمایه اجتماعی، سودآوری و ارتباط با ذی‌نفعان)؛
۵- لزوم رعایت استانداردهای آماری.
وی تحقق تمام این مولفه‌ها را در یک بستر قانونی ممکن دانست و به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین پیش‌زمینه‌های تحقق نظام آماری مدرن را اصلاح قوانین موجود در کشورها در حوزه مباحث آماری اعلام و تاکید کرد که این بستر قانونی، زمینه ایجاد نظام یکپارچه برای تولید آمار و مدیریت کیفیت آمار تولید شده، ظرفیت‌سازی و بسیج منابع، نوآوری و استفاده از فناوری‌های نوین در تولید و گردآوری داده‌های مورد نیاز و همکاری و مشارکت رسمی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم خواهد آورد.
رئیس پژوهشکده آمار با اشاره به اینکه ما درحال‌حاضر، دارای «قانون مرکز آمار» هستیم، اما قانون جامع آماری در ایران وجود ندارد، به مطالعات انجام‌شده در مرکز آمار ایران برای تهیه پیش‌نویس طرح قانون آمار ایران برای ارائه از سوی دولت به مجلس خبر داد که در آن، تمام موارد مربوط به تعاریف، اصول و ساختار اساسی نظام جامع ملی آمار و ملاحظات مربوط به هماهنگ‌سازی داخلی دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه تولید داده‌ها، کیفیت و محرمانگی داده‌ها، جرایم مربوطه و نحوه انتشار و ارائه خدمات آماری و جایگاه به‌کارگیری فناوری‌های نوین و منابع جدید داده‌ای و... به‌صورت دقیق پیش‌بینی شده است.
شباک در پایان سخنان خود به وجود این شبهه که اگر مراکز آماری وارد تحلیل داده‌ها شوند، ممکن است اصل بی‌طرفی از سوی آنها نقض شود، اشاره کرد و توضیح داد: داده‌ها با کمک تحلیل است که به دانایی تبدیل می‌شوند و می‌توانند به تصمیم‌گیران و کاربران خود، بینش درست را منتقل کنند. بر همین اساس، اصل چهارم اصول بنیادین آمار رسمی، تولیدکنندگان آمار رسمی را موظف کرده تا از تفسیر غلط آمار ارائه‌شده جلوگیری کنند؛ بنابراین تحلیل، به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی در کنار تولید آمار به‌شمار می‌آید که کمک می‌کند داده به دانایی و سپس به ایجاد بینش درست منجر شود و بنابراین در سازمان‌های آماری، برای جلوگیری از تفسیر غلط، باید تحلیل هم انجام شود، اما این تحلیل باید از نوع تبیینی باشد؛ به این صورت که علاوه بر اینکه توضیح، تشخیص و استنباط را در خود دارد، وارد سطوح پیش‌بینی و تجویز نشود.
رئیس پژوهشکده آمار توضیح داد که درحال‌حاضر، وظیفه تحلیل آمارهای تولیدشده از سوی مرکز آمار ایران بر عهده پژوهشکده آمار قرار دارد. به این صورت، خود مرکز آمار ایران به‌عنوان مرجع اصلی تولیدکننده آمار، ضمن اینکه به‌صورت مستقیم وارد فاز تحلیل نمی‌شود، درعین حال، این وظیفه مهم را توسط یک مرجع شناخته‌شده و مستقل علمی به نام «پژوهشکده آمار» به انجام می‌رساند تا زمینه تفسیر غلط از آمار ارائه‌شده را به حداقل میزان ممکن کاهش دهد.
