اثر دومینویی قیمت کربن

با این وجود، با گسترش استفاده از «قیمت کربن» در سایر نقاط جهان، اعم از کشورهای فقیر و غنی در حال پیروی از رویکرد اروپایی‌ دیده می‌شوند. قیمت‌گذاری کربن، روشی است که در آن بر آلودگی‌های ناشی از کربن هزینه اعمال می‌شود تا صنایع آلاینده به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای ترغیب شوند. دو نوع اصلی قیمت‌گذاری کربن شامل تجارت گازهای گلخانه‌ای (ETS) و مالیات بر کربن، است. اندونزی نهمین آلاینده بزرگ جهان است که سالانه ۶۲۰میلیون تن معادل دی‌اکسید کربن آلودگی به هوا می‌افزاید و تقریبا نیمی از مصرف انرژی آن از زغال سنگ تامین می‌شود، اکنون جاه‌طلبی‌های سبزی را در سر می‌پروراند.

در ۲۶ سپتامبر، این کشور اولین بازار کربن را راه‌اندازی کرد و جوکو ویدودو، رئیس‌جمهور، از چشم‌انداز خود برای مرکزی برای تجارت کربن سخن گفت و اعلام کرد بانک‌های درگیر در پروژه نیز اعتبارات لازم را از یک شرکت انرژی زمین‌گرمایی تامین کرده‌اند. قراردادهای تجارت کربن، فروش اعتبار برای انتشار دی‌اکسید کربن بین کشورها را به عنوان بخشی از یک توافق بین‌المللی با هدف کاهش تدریجی انتشار گازهای گلخانه‌ای را امکان‌پذیر می‌کند. بازارهای کربن یکی از بزرگ‌ترین ابزارها علیه تغییرات اقلیم محسوب می‌شوند و حجم تجارت در این بازارها در سال گذشته ۱۶۴درصد رشد داشته و به ۸۹۷میلیارد دلار رسیده است.

حتی در کشورهایی که بیشتر به عنوان آلایندگان شناخته می‌شوند تا رهبران سبز، همه‌چیز درحال تغییر است. براساس گزارشی از بانک جهانی، انتظار می‌رود تا آغاز سال ۲۰۲۳،  ۲۳درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان با قیمت کربن پوشش داده شده باشد، که این میزان در سال ۲۰۱۰ تنها ۵درصد بوده است. پیش‌بینی می‌شود استفاده از طرح‌هایی همچون قیمت‌گذاری کربن در سال‌های آتی سرعت بیشتری به خود گیرد، زیرا کشورهای بیشتری از مزایای آن منتفع خواهند شد. در اول اکتبر، اتحادیه اروپا سیاست پیشرویی را تحت عنوان «مکانیزم تنظیم مرز کربن» (CBAM) معرفی کرد، که طبق آن تا سال ۲۰۲۶ قیمت‌گذاری کربن بر تمام واردات این بلوک اعمال خواهد شد. به بیانی دیگر، تجارت با شرکت‌های اروپایی خود به‌تنهایی برای تشویق تامین‌کنندگان جهانی برای گذار به سیاست‌های سبز کافی خواهد بود.

p06 copy

«مکانیزم تنظیم مرز کربن» (CBAM)، بر واردات محصولات کربن‌‌‌زا - محصولاتی که در تولید آنها دی‌اکسیدکربن تولید می‌شود - عوارض اعمال می‌کند تا به این طریق شرکت‌های اروپایی که مجبور به پیروی از قوانین سختگیرانه آب‌‌‌وهوایی این قاره هستند، با رقابت ناعادلانه تولیدکنندگان خارج از این اتحادیه مواجه نشوند. به‌تازگی، با آغاز فاز اول مکانیزم موسوم به «سازوکار تنظیم مرز کربن»، واردکنندگان از شش‌ صنعت کربن‌‌‌زا موظف شده‌‌‌اند میزان انتشار دی‌‌‌اکسید‌‌‌کربن خود را اظهار کنند.

از منظر اکونومیست، اجرای قیمت کربن به سه طریق در حال گسترش است. اول آنکه، دولت‌ها در حال ایجاد بازارها و عوارض‌های جدید هستند. در ماه آوریل، ژاپن یک بازار ملی داوطلبانه تعدیل کربن راه‌اندازی کرد، که به عنوان مکمل سیاست سقف و تجارت منطقه‌ای موجود در توکیو عمل خواهد کرد. مشارکت‌کنندگان در این طرح که حدود 40درصد از آلودگی کشور را تولید می‌کنند، ملزم به اعلام رسمی و تعیین اهداف انتشار کربن خود هستند. آفست یا تعدیل کربن به سیاست‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه اطلاق می‌شود که با واحد متریک «کربن دی‌اکسید معادل» سنجیده می‌شود. اصطلاحات جبران و اعتبار جبران کربن گاهی اوقات به جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

دوم اینکه، کشورهایی که بازارهای کربن توسعه‌یافته بیشتری دارند، سیاست‌های خود را تقویت می‌کنند. در 24 سپتامبر، «مرکز ملی استراتژی تغییرات اقلیمی چین» اعلام کرد «طرح انتشار گازهای گلخانه‌ای» آن، که بزرگ‌ترین طرح کربن‌زدایی جهان است، از تمرکز بر «میزان کربن تولیدشده» توسط نیروگاه‌های زغال‌سنگ به تمرکز بر «شدت و انتشار کل» آنها خواهد رفت. این طرح و بازار کربن به هم مرتبط خواهند شد و کارخانه‌ها می‌توانند با تخصیص اعتبار در بخش انرژی تجدیدپذیر، کاشت جنگل یا احیای حرا، تعهدات خود را انجام دهند.

طرح های فرامرزی نیز روش نهایی است که بازارهای کربن درحال گسترش هستند. در حال حاضر، جامع‌ترین برنامه موجود مربوط به «مکانیزم تنظیم مرز کربن» (CBAM) اتحادیه اروپاست. در فاز آزمایشی این برنامه واردکنندگان آلومینیوم، سیمان، برق، کود، هیدروژن، آهن و فولاد ملزم شده‌اند آلودگی‌های کربن «نهان» را که در فرآیند تولید و حمل‌ونقل تولید می‌شوند گزارش کنند. فعالان محیط‌زیست در سراسر جهان از امکان شرکت‌ها در سوءاستفاده از تخفیف‌های محیط‌زیستی، که آن را «سبزشویی» می‌نامند، انتقاد می‌کنند. شرکت‌ها در سبزشویی به‌دروغ خود را دوست‌دار محیط‌زیست معرفی می‌کنند، درحالی‌که در عمل هیچ تعهدی برای پیشبرد اهداف کربن‌زدایی انجام نمی‌دهند. به همین سبب برخی از طرح‌ها در راستای اثبات اینکه چه فعالیت‌هایی منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده طراحی شده‌اند.

با‌این‌حال از نقطه‌نظر اکونومیست، حتی با وجود کارشکنی‌های متعدد و محدودیت برنامه‌های قیمت‌گذاری کربن، سیاست‌های فعلی موثر هستند، به این دلیل که نظارت بر انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشویق می‌کنند. با این وجود که سیاست قیمت کربن در ایالات متحده اجرا نمی‌شود، شرکت‌های آمریکایی نیز با طرح‌های مشابه برای نظارت بر انتشار گازهای گلخانه‌ای روبه‌رو هستند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، قانونی را پیشنهاد کرده است که همه مشاغلی را که به‌نوعی با دولت فدرال در ارتباط هستند ملزم می‌کند انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را افشا کنند و برنامه‌هایی برای کاهش آلودگی داشته باشند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ به صورت داوطلبانه «کربن‌ صفر» را به عنوان استراتژی بازاریابی در برنامه‌های خود گنجانده‌اند. اپل، بزرگ‌ترین شرکت جهان، متعهد شده است زنجیره تامین خود را تا سال 2030 کاملا «کربن صفر» کند.

قیمت‌گذاری کربن از اثر دومینویی بهره می‌برد. هنگامی که صنعتی مشمول آن می‌شود، کسب‌وکارهای فعال در آن صنعت خواستار آن هستند که رقبا نیز با قوانین مشابهی روبه‌رو شوند. بنابراین صاحبان نیروگاه‌های زغال سنگ لابی خواهند کرد تا اطمینان حاصل شود نیروگاه‌های گازی نیز شرایط سختگیرانه مشابهی را تجربه می‌کنند. دولت‌ها در کشورهای صادرکننده نیز انگیزه پیدا می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند شرکت‌ها به جای پرداخت تعرفه‌های خارجی، قیمت کربن را به نهادهای داخلی بپردازند. سوال این است که آیا دومینوها به اندازه کافی سریع سقوط خواهند کرد؟ به عنوان مثال، تاکنون هیچ طرح مرتبط با انتشار آلاینده‌ها مستقیما بازار مسکن یا خودرو را هدف قرار نداده است؛ چراکه این بخش‌ها صنایعی هستند که مصرف‌کنندگان تغییر قیمت‌ها را سریع‌تر درک می‌کنند.