گفت‌وگو با مدیرعامل یک شرکت فرآورده‌های لبنی:
قیمت‌گذاری؛ درد مشترک صنایع غذایی
به گفته مدیرعامل شرکت فرآورده‌های لبنی دوشه آمل، در حال حاضر اصلی‌ترین مشکل در مسیر صادرات موضوع کرونا است. شهریار دادگر می‌گوید: هنوز برخی مرزها تعطیل هستند و برخی به صورت محدود فعالند، اما در نهایت اگر روابط عادی باشد از منظر صادراتی این شرکت مشکلی ندارد. در انتقال پول نیز مشکلاتی وجود دارد، اما به دلیل تعهدات ارزی که به دولت داریم به هر شکل که هست منابع ارزی را برمی‌گردانیم. وی می‌گوید: ما در سال ۹۸ روزانه ۵۰۰ تن تولید داشتیم که امسال با پرتفوی جدید محصولات اگر مشکلی برای واردات دستگاه‌های مورد نیاز نداشته باشیم تا ۶۵۰ تن در روز تولید را افزایش خواهیم داد.
یکی از چالش‌های اصلی برای همه فعالان حوزه صنایع غذایی، اما مساله قیمت‌گذاری است. فعالان این حوزه معتقدند دلیل قیمت‌گذاری سازمان حمایت مشخص است، اما پیش‌فرضی که برای این قیمت‌گذاری توسط این سازمان در نظر گرفته شده مبهم است. اینکه سازمان حمایت تصور کند تمام مسائل دخیل در قیمت محصولات در اختیار شرکت‌های تولیدی است پیش‌فرض درستی نیست. به گفته مدیرعامل هراز، ما گوشه‌ای از زنجیره تولید لبنیات هستیم و مهم‌ترین عامل تاثیرگذار روی قیمت محصولات لبنی که در اختیار این شرکت‌ها هم نیست موضوع قیمت شیرخام است. ما شیرخام را می‌خریم و مهم‌ترین فاکتور دخیل در قیمت محصول نیز هست و این در حالی است که روی قیمت شیر خام کنترل خاصی صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین منطق حمایت از قیمت‌گذاری در محصولات لبنی چندان منطق درستی نیست. این در حالی است که تولیدکننده قادر نیست با این سیاست‌ها بازی کند و بنابراین حاشیه سود خود را از دست می‌دهد. تولیدکننده یا ناچار است از کیفیت محصول خود بکاهد که بعید است تولیدکننده‌ای دست به این کار بزند یا باید سود خود را از دست بدهد و با حداقل سود فعالیت کند.
سازمان حمایت به عنوان یک نهاد دولتی باید «کل‌نگر» باشد و کل زنجیره را مدنظر خود قرار دهد و از تامین غذای دام گرفته تا موضوع بسته‌بندی همگی تحت تاثیر این شرایط قرار دارد، درحالی‌که سازمان حمایت به سراغ تولیدکننده محصولات لبنی که آخرین بخش زنجیره است می‌آید.
شهریار دادگر با بیان اینکه ما در تامین شیر و تغییرات مداوم قیمت این محصول مشکل داریم معتقد است: دامداران و فروشگاه‌های زنجیره‌ای به عنوان حلقه‌های پیشین و پسین فعالیت این صنعت مهم‌ترین شرکای تولیدکننده محسوب می‌شوند. وقتی دامدار مشکل تامین علوفه برای دام دارد و از طرف دولت هیچ کمکی هم به این قشر نمی‌شود، به ناچار قیمت را افزایش می‌دهد، بنابراین مشکلات این گروه به ما سرایت می‌کند. تولیدکننده به هر حال باید کالا را تامین کند و ناچار است با قیمت بیشتر شیر را تامین کند و با آنکه ما مدارک لازم افزایش قیمت را در اختیار سازمان حمایت قرار داده و اعلام می‌کنیم که قیمت شیر با چه میزان رشد روبه‌رو شده، اما این پروسه طولانی‌مدت است که عملا کمکی به تولید کننده نمی‌کند؛ از زمانی که تولیدکننده محصولات لبنی شیر را با قیمت بالا خریداری کرده و اسناد و مدارک مربوط به آن را در اختیار سازمان حمایت قرار می‌دهد تا زمانی که این سازمان هزینه‌ها را محاسبه و قیمت جدید را اعلام کند، شرکت‌های کوچک و متوسط در این بازه دچار مشکلات عدیده‌ای خواهند شد.
باید به این نکته اشاره کرد که در مقایسه بین هزینه‌های تامین مواد اولیه با سایر بخش‌ها به عنوان مثال هزینه‌های بسته‌بندی قیمت مواد اولیه و به خصوص شیر برای فعالان صنایع لبنی از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا ملزومات بسته‌بندی چون انبارش‌پذیر هستند تکانه‌های بازار جذب می‌شوند، اما در مورد شیرخام تغییر ناگهانی قیمت‌ها به شدت روی محصولات اثر می‌گذارد و مشکلات نقدینگی در گردش را افزایش می‌دهد و حتی این موضوع می‌تواند بنگاه‌ها را تا مرز تعطیلی پیش ببرد.
چالش نقدینگی صنایع کوچک را تهدید می‌کند
در این بین این صنعت نیز مانند بسیاری دیگر از صنایع چند سالی است که با مشکل تامین نقدینگی دست به گریبان است تاجایی که شرکت‌های کوچک و متوسط به همین دلیل در حال تعطیلی هستند و کاهش سرانه مصرف نیز مزید بر علت شده است. برخی تولیدکننده‌های محصولات لبنی حیطه فعالیت استانی دارند که یک به یک به دلیل مشکل نقدینگی در حال تعطیلی هستند. با این حال دادگر می‌گوید: هراز یک تیم آنالیزکننده مالی دارد که تلاش می‌کند مشکلات را شناسایی کرده و تهدیدهای مالی را برطرف کند. به این ترتیب نقدینگی را از طریق وارد کردن سرمایه از طریق صاحبان سهام تامین کرده و با سازوکارهایی که در اختیار دارد مانع از بروز مشکل نقدینگی شده است.
مشکل نقدینگی زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که با افزایش قیمت مواد اولیه تولیدکننده مجبور می‌شود محصولات را نقدی خرید کند و از طرف دیگر مجبور باشد محصول خود را به صورت نسیه به فروش برساند که این باعث بروز ریسک‌ها در تراز محصولات می‌شود و خروجی آن نیز آن است که گروه‌های تولیدی به دنبال حرکت به سمت زنجیره‌های تولید حرکت کنند و به عنوان مثال فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایجاد کنند تا بتوانند محصولات خود را به صورت نقدی به فروش برسانند و پول نقد تامین کنند.
سرانه مصرف نیز در ایران سال‌ها است که در حال کاهش است درحالی‌که از دولت انتظار می‌رود روی این موضوع فعالیت و فرهنگ‌سازی کند و به جای مداخله در موضوعات اقتصادی بازار تمرکز خود را به افزایش میزان مصرف معطوف کند. فعالان این صنعت معتقدند دولت لازم نیست جلوی تنظیم بازار را با این اقدامات بگیرد و به عبارتی تحرکات معکوس انجام بدهد.
به گفته مدیرعامل هراز، دولت از تولیدکننده حمایت نمی‌کند و ما نیز از دولت انتظار نداریم، مثلا یارانه در اختیار ما قرار دهد بلکه دقیقا ما از دولت می‌خواهیم همه نرخ‌ها در بازار آزاد تعیین شود و به جای دخالت در قیمت‌ها و بازارها اجازه بدهد هم ماده اولیه و هم محصول نهایی در بازار تعیین قیمت شود.
چالش هزینه تمام‌شده ادامه دارد
اکنون مولفه‌هایی که قیمت تمام‌شده محصول را افزایش می‌دهند در حال رشد هستند. به عنوان مثال با آنکه صنعت بسته‌بندی در ایران با سرعت در حال رشد است، اما افزایش قیمت مواد اولیه در این صنعت باعث شده تا هزینه‌های بسته‌بندی هم بالا برود. البته روند بسته‌بندی تا حدی منطقی است و می‌توان با مدیریت در این بخش اقدامات کنترلی را به پیش برد و به همین دلیل است که می‌گوییم بسته‌بندی در مقایسه با افزایش قیمت مواد اولیه مثل شیر خطرناک نیست. قیمت شیر ناگهان ۳۰ درصد افزایش می‌یابد و این فشار به عنوان مهم‌ترین عامل قیمت تمام‌شده بحران‌زا است، اما موضوع بسته‌بندی یک مشکل است که قابل رفع و حل و فصل است.
به گفته دادگر، هراز جزو معدود برند‌هایی است که هر تولید داخلی اعم از ماده اولیه یا ماشین‌آلات یا امکانات بسته‌بندی را که می‌توانست از آن در تولید استفاده کند به کار گرفته است. این شرکت در حوزه ماشین‌آلات ارتباط تنگاتنگی با ماشین‌سازان داخلی برقرار کرده و حمایت کرده، اما در بخش‌هایی که کشور هنوز در بازار داخل به تکنولوژی موردنیاز نرسیده این شرکت نیز در این حوزه‌ها به واردات اقدام کرده است. در این مسیر نیز مشکلاتی وجود دارد؛ به عنوان مثال انتقال پول به خصوص در مورد ماشین‌آلاتی که باید از اروپا وارد شوند یک معضل جدی است. در واقع این مشکل باعث بدنامی خریدار ایرانی به عنوان یک مشتری می‌شود که عواقب مالی هم به همراه دارد. البته شرکت‌های اروپایی با سازوکارهایی ماشین‌آلات را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند که البته همه این موضوعات قیمت تمام شده را با افزایش روبه‌رو می‌کند و اگر این موضوع نبود محصول با قیمت تمام شده پایین با کیفیت بالا در اختیار مردم قرار می‌گرفت.
