در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت سیناپخش ژن بررسی شد
۳ آفت اساسی در صنعت دارو
سیناپخش ژن یکی از شرکت‌هایی است که جایگاه مهمی در توزیع دارو دارد و یکی از ۹ شرکت معتبر ایرانی در این حوزه محسوب می‌شود که با در اختیار داشتن ۵۹۳ نیروی کار فعال خدمات ویژه‌ای را در حوزه توزیع دارو ارائه می‌کند.
این شرکت در سال ۱۳۹۴ راه‌اندازی و از همان زمان با بنیه داروهای فوق‌تخصصی که در اختیار داشت با همراهی سه شرکت تخصصی سیناژن، آریوژن و نانو الوند عمده داروهای بایوتکنولوژی و ضدسرطانی کشور را تولید و توزیع کردند. این شرکت اکنون دارای ۳۱ مرکز در سراسر کشور است که ۲۲ مرکز آن دارای انبار بوده و ۹ مرکز نیز بدون انبار است که البته دارای سایر همکاران اعم از راننده و پخش کننده و... است، اما تامین دارو را از استان‌های مجاور خود انجام می‌دهد.
این شرکت دارای سرمایه ۳۵میلیارد تومانی است که در حال ارتقای این رقم به ۵۰ میلیارد تومان است. دکتر سیدابراهیم هاشمی، مدیرعامل سیناپخش ژن در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه این شرکت چند پروژه مهم را تا پایان سال در دستور کار خود قرار داده گفت: اولین پروژه بزرگ، بهرهبرداری از انبار مرکزی این شرکت است که یکی از انبارهای دارویی بزرگ و مهم ایران خواهد بود و احتمالا تا خرداد سال آینده به بهرهبرداری می‌رسد. علاوه بر آن تا پایان سال‌جاری در مراکز ارومیه و شیراز انبار دارو از حالت ملک استیجاری به مالکیت شرکت تغییر شکل می‌دهد. همچنین تا پایان سال ۱۵ تا ۱۶ کامیون و ۳۰ نیروی انسانی و ۵ لیفتراک پیشرفته به مجموعه اضافه می‌شود و همچنین یک مرکز دیگر در استان البرز به تعداد مراکز اضافه خواهد شد.
به گفته وی سیناپخش ژن سال گذشته یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان فروش داشته و امسال این رقم را به یک هزار و ۷۰۰میلیاردتومان خواهد رساند. وی در مورد حضور در بازار سرمایه نیز گفت: گروه سینا ژن در نظر دارد ابتدا با حضور شرکت‌های تولیدی دارو در بورس این اقدام را عملی کند و پس از سه سال شرکت پخش نیز در بازار سرمایه حضور خواهد یافت.
تعریف متفاوت مکانیزاسیون در شبکه توزیع دارو
یکی از چالش‌های شبکه توزیع در کشور آن است که فرآیند تامین در مرکز شبکه توزیع قرار دارد، بنابراین مکانیزاسیون شبکه تامین به تنهایی نمی‌تواند مشکلات را در مجموعه شبکه توزیع پوشش دهد و این یکی از اشتباهات رایج در حوزه بررسی مشکلات شبکه توزیع در کشور است. هاشمی با بیان اینکه این صنعت دارای دو بخش تامین‌کننده و داروخانه است که پخش، مرکز نقل کالا و پول است، تاکید کرد: «پخش» کالا را از تامین‌کننده دریافت و به داروخانه منتقل می‌کند و در این رابطه حق‌السهم خود را دریافت می‌کند؛ بنابراین ورود به پخش مکانیزه آن‌طور که در اروپا شاهد آن هستیم باید روزانه و با استفاده از سیستم‌های هوشمند صورت گیرد، اما چند نکته اصلی را باید در نظر بگیریم؛ اولا فرهنگ خرید روزانه در داروخانه‌های کشور وجود ندارد. به علاوه فرهنگ ورود اطلاعات و جریان داده‌ها از تامین‌کننده به داروخانه‌ها به صورت برخط وجود ندارد؛ درحالی‌که تولید داده باید در تامین‌کننده ایجاد شود و همان داده به پخش و پس از آن به داروخانه‌ها منتقل شود؛ اما متاسفانه در شرایط کنونی هر کدام از این سه بخش داده‌های خود را مدیریت می‌کنند که این موضوع اصلا صحیح نیست و روند داده‌ها با این مکانیزم امکان برخط شدن و امکان ارسال سریع و به روز را از شبکه می‌گیرد.
نکته دیگری که وی به آن اشاره می‌کند آن است که کشور ما متاثر از مسائل سیاسی مثل تحریم، با مشکلاتی در حوزه دارو روبه‌رو می‌شود و به عنوان مثال داروخانه از ترس آنکه کشور با کمبود دارو روبه‌رو شود، از خرید روزانه سرباز می‌زنند و این به زیان کشور است؛ درصورتی که اگر سیستم مکانیزه ایجاد شود تامین و کنترل و ردیابی دارو نیز به درستی صورت می‌گیرد، در نتیجه دارو در داروخانه یا خانه بیمار دپو نمی‌شود در حالی که داروخانه یا بیمار دیگر از آن محروم است. به عبارتی، با سیستم مکانیزه مناسب می‌توان به خوبی به دارورسانی و نظام تامین سلامت کمک فراوانی کرد.
هزینه‌های بالا و درآمدهای سخت
مقایسه درآمد شرکت‌های پخش و هزینه‌های آن و بررسی واقعی نرخ مارژین در کشور در این صنعت نشان می‌دهد نوع ساختار هزینه‌ای در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته باورنکردنی است به‌طوری که اولا؛ هزینه مالی وام در کشورهای دیگر در مقایسه با ایران بسیار پایین‌تر است.
هاشمی می‌گوید: در حال حاضر اگر وام مورد نیاز در اختیار شرکت‌های پخش قرار گیرد نرخ سود آن کمتر از 28 تا 30 درصد نیست، درحالی که این نرخ در کشورهای توسعه یافته بسیار پایین است. مورد دوم مدت زمان بازگشت پول از داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها است. در آلمان خریدها به صورت اعتباری است و 15 روز پس از خرید، پول دارو از حساب داروخانه برداشت می‌شود و چک در این مناسبات معنایی ندارد و از حساب بیمارستان‌ها نیز دو ماه پس از خرید به صورت اتوماتیک برداشت می‌شود؛ این در حالی است که در داروخانه‌های ایرانی میانگین برداشت و بازگشت پول 4 ماه و در بیمارستان‌ها این رقم 10 ماه است. این موضوع یکی از معضلات شرکت‌های پخش در ایران است و این در حالی است که شرکت تامین‌کننده توان آن را ندارد که چنین زمانی را در اختیار شرکت‌های پخش قرار دهد؛ بنابراین شرکت‌های پخش به‌ناچار برای برقراری تعادل به دنبال دریافت وام خواهند بود؛ در حالی که در دنیا شرکت پخش وام دریافت نمی‌کند.
او با تاکید بر اینکه پایین بودن قیمت دارو در ایران مشکل دیگری است می‌گوید: قیمت دارو در مقایسه با سایر کالاهای خوراکی در ایران بسیار پایین‌تر است و این باعث می‌شود درآمد فروش دارو کاهش یابد.
ارز 4200 تومانی آفت صنعت دارو
مدیر عامل سیناپخش ژن در ادامه می‌گوید: مشکل دیگر در این شرایط این است که ارز 4200 تومانی باعث شده دارو افزایش قیمت نیابد و درآمد شرکت‌های پخش افزایشی را تجربه نکند، اما هزینه‌های پرسنلی 30درصد و سایر هزینه‌ها بسیار بیش از این رقم افزایش یابند. شرکت‌های پخش دو سال پیش یک خودرو با راننده را با رقم 5/ 4 میلیون تومان در ماه کرایه می‌کردند و اکنون با 15 میلیون تومان نمی‌توان همان خودرو را به استخدام درآورد. قیمت یک خودروی ایسوزو با نصب اتاق 150 میلیون تومان بود و اکنون خودرو به یک میلیارد و نیم رسیده و به همان تناسب استهلاک خودرو نیز افزایش یافته و باید سایر هزینه‌ها مانند اجاره و ... را نیز به این لیست افزود.
به گفته رئیس هیات‌مدیره انجمن پخش دارو و مکمل‌های انسانی این تناقض در حال از بین بردن اقتصاد دارو در کشور است و این فقط مختص به پخش نیست، بلکه به داروخانه و شرکت تولیدکننده دارو و... نیز صدمه وارد کرده است. به عبارتی به دلیل نوع بلایی که منطق «حمایت از مردم با داروی ارزان» بر سر صنعت دارو آورده است، این صنعت در حال ورشکستگی است؛ درحالی‌که این روش کاملا غلط است، زیرا ارزان بودن دارو باعث قاچاق و تخلف دارویی در کشور شده است.
وی با اشاره به اینکه کار صحیح در این شرایط آزادسازی ارز در همه صنایع از جمله صنعت دارو است، خاطر نشان می‌کند: اقدام بعد حمایت از مردم از طریق بیمه‌ها است و باید مابه‌التفاوت قیمت را از طریق بیمه‌ها تامین کرد و به عبارتی پوشش بیمه‌ها را تقویت کرد که در این شرایط نیازی به افزایش میزان پرداخت افراد جامعه نیست. در نتیجه این سیاست، قدرت قاچاق دارو نیز کاهش می‌یابد و در نتیجه قاچاقچی، دارو را با ارز آزاد قاچاق کرده نه با ارز 4200 تومانی که از این بعد نیز به نفع جامعه و کشور است.
کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه پخش
به گفته مدیرعامل سیناپخش ژن، این مشکلات باعث شده‌اند کسی که اقتصادی فکر می‌کند وارد سیستم توزیع نشود، زیرا هر حوزه دیگر در کشور بازدهی بالاتری در قیاس با این حوزه دارد. دلایل این ادعا نیز کاملا مشخص است؛ اولا تامین خودرو از طریق واردات متوقف شده و به دلیل تحریم‌ها واردات به کندی و سختی اتفاق می‌افتد و اکنون تنها از طریق برخی شرکت‌های چینی خودرو وارد می‌شود، بنابراین و در حال حاضر جایگزینی خودروهای فرسوده تقریبا متوقف شده است. این در حالی است که در حوزه پخش دارو خودروها باید متعلق به شرکت‌های پخش باشند تا استانداردهای دارو یعنی دسترسی سریع و آسان همه کشور به دارو، همچنین کیفیت بالای یکسان و قیمت یکسان که از اهمیت بالایی برخوردار است، رعایت شوند. بنابراین ساختار نظام توزیع برای حضور سرمایه‌گذاران نیازمند نوسازی و بازسازی است. البته امروز حوزه دارو به دلیل ناوگان حمل‌ونقل جزو بهترین‌ها است با این حال باید هر روز نوسازی را در دستور کار داشت.
سرباز مملکتیم
هاشمی با اشاره به اینکه شرکت‌های پخش سرباز مملکت و اهرم اصلی ایجاد عدالت برای نظام سلامت هستند، می‌گوید: تعاملات حوزه‌های مجموعه‌های سیاست گذار و نظارتی با ما تعاملات خوبی است، اما مشکل بزرگی وجود دارد که باید استفاده بیشتری از مجموعه‌های مردم نهاد که برخی از آنها خود دولتی هستند در سندیکاهای تولید و توزیع و واردات در دستور کار قرار گیرد و به راحتی اطلاعات خوبی مبادله شود. به عنوان مثال اخیرا در حوزه تامین ماسک کشور این تجربه را شاهد بودیم؛ به طوری‌که در دو هفته بالای 30 میلیون ماسک با همین هماهنگی توزیع شد.
وی با اشاره به اینکه مشکل اساسی این صنعت، بازگشت نقدینگی است، تاکید کرد: بیش از 3600میلیاردتومان شرکت‌های توزیع دارو از دانشگاه‌های علوم پزشکی طلبکارند و این فاجعه است. بسیاری مواقع این مطالبات با اوراق پرداخت می‌شوند که تنزیل این اوراق در بازار باعث زیان شرکت‌های پخش می‌شود. در نتیجه شرکت‌های پخش اصلا اطلاعی از تاریخ دریافت مطالبات خود ندارند؛ درحالی‌که در قانون برنامه بودجه امسال بیمه‌ها مکلفند پول دارو را در سرفصلی جدا و حساب جدا پرداخت کنند و دانشگاه‌ها نیز مکلف هستند این پول را عینا به شرکت‌های پخش پرداخت کنند، اما این اتفاق نمی‌افتد و این پول‌ها در جاهای دیگری هزینه می‌شود و این غیرقانونی است و تصرف غیرقانونی در اموال عمومی محسوب می‌شود. انتظار داریم دیوان محاسبات این موضوعات را پیگیری کند، زیرا این موضوع بزرگ‌ترین ضعف در سیستم پخش کشور محسوب می‌شود.
مدیرعامــل سینـاپخش‌ژن با بیان اینکه بیمه‌ها پول دانشگاه‌ها را به‌روز پرداخت می‌کنند و به داروخانه‌های خصوصی نیز به خوبی پرداخت می‌کنند، می‌گوید: اما این پول‌ها توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی پرداخت نشده و این موضوعات روی تولید نیز اثر منفی بر جای گذاشته است. در این شرایط دریافت وام یا بازگشت با تاخیر مطالبات به تنها منابع تامین نقدینگی شرکت‌های پخش تبدیل شده‌اند که بالای 90درصد از طریق بانک‌ها تامین می‌شود و شرکت‌های پخش عملا کارمند بانک‌ها هستند.
تغییر ساختار اهمیت دارد
هاشمی معتقد است: اگر کلیه ذی‌نفعان این صنعت جمع شوند و ابتدا پروتکل کلی مجموعه را با لحاظ کالا و پول تنظیم کنند بهترین ساختار توزیع با نظام اطلاعاتی درست که از ابتدا تا انتهای آن مکانیزه باشد ایجاد می‌شود. نکته مهم آن است که مکانیزاسیون درست صرفا به معنای استفاده از تسمه نقاله برای انتقال دارو نیست، بلکه استفاده از همه امکانات برای توانمندی ثبت سفارش در کوتاه‌ترین زمان، ردیابی و ارسال دارو در کوتاه‌ترین زمان و رجیستر شدن کلیه مراحل و انتقال دارو از داروخانه به بیمار و ردیابی مداوم دارو است.
یکی از معایب ساختار کنونی تغییرات مداوم در مجموعه غذا و دارو در کشور است. دوم اینکه افراد باتجربه را در بسیاری از وزارتخانه‌ها از جمله وزارت بهداشت به راحتی جابه‌جا می‌کنند و وجود پرسنل طرحی و کارآموز در وزارت بهداشت درست نیست، زیرا باید آموزش از دانشگاه شروع شود نه از وزارتخانه و مراکز تصمیم‌گیری. این موضوع باعث تصمیمات نادرستی در این مجموعه می‌شود که البته در همه وزارتخانه‌ها این مشکل کم و بیش دیده می‌شود.
در نرم‌افزار عقب نیستیم
در حوزه نرم‌افزار توزیع، شرایط کشور ما عقب‌تر از دنیا نیست، اما مشکل، فرآیندها در این سیستم است که باید اصلاح شود. نکته مهم آن است که در شرکت‌های پخش یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در حوزه BI هستیم، اما سیستم‌هایی مانند ERP در هیچ یک از صنایع ایران قابلیت اجرایی ندارد، زیرا این نرم‌افزار برای سیستم دارای فرآیند متعادلی است، اما در کشور ما بخشنامه‌ها هر روز سیستم فعالیت و فرآیند را به هم می‌ریزند. به گفته عضو هیات‌مدیره انجمن صنعت پخش ایران، البته شرکت‌های پخش به دنبال اجرای سیستم‌های ERP ایرانی هستند تا بتوانند متناسب با فرآیندهای کشور اجرا شود، اما انتظار اینکه سیستمی متناسب با ERP شناخته شده در دنیا داشته باشیم، وجود ندارد. در
حوزه آی‌تی باید نرم‌افزار از انعطاف کافی برخوردار باشد تا هر نوع تغییری که ایجاد می‌شود در نرم‌افزار قابلیت اجرا داشته باشد، اما در ایران سه سیستم وجود دارد که یکپارچه هم نیستند و این همان مشکل اساسی در کشور ما است.
از زنجیره دارو حمایت کنید
آن‌طور که هاشمی می‌گوید: در دوره قبلی تحریم که آسان‌تر از اکنون بود چالش دارویی ما شدیدتر بود، به‌طوری‌که بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی که بسیار بی کیفیت بودند را از هند وارد می‌کردیم، بسیاری از داروها را نمی‌توانستیم تامین کنیم، خیلی از داروها پس از ورود به حدی کم بود که نمی‌دانستیم چگونه توزیع کنیم؛ اما اکنون و در دوره کنونی تحریم ما کمترین مشکلات را در حوزه دارو داشته‌ایم، زیرا بخش عمده‌ای از داروهای تخصصی کشور با کیفیت مناسب در داخل تولید می‌شوند. در شرایط کرونا متخصصان ایرانی بسیاری از داروهای روز دنیا را تولید و در اختیار مردم قرار دادند و ما در صنعت پخش سعی کردیم با تمام توان و به رغم همه مشکلاتی که در کشور داشتیم دارو را در اختیار مردم قرار دهیم. انتظار داریم دولت دست این تولیدکننده‌ها و شرکت‌های توزیع‌کننده را گرفته و مشکلات نقدینگی و چالش‌های موجود را برطرف کند. همچنین با اصلاح فرآیندها و آزادسازی ارز دارو، این صنعت را از چالش چندنرخی و چالش‌های موجود رها کرده و در عین حال مردم و جامعه را با بیمه حمایت کنند.
