پتانسیل سواحل مکران در توسعه صنایع نفت و گاز
نقش خط لوله در توسعه روابط استراتژیک و پایدار در منطقه
ساخت خطوط جدید لوله‌های انتقال نفت و گاز در جهان یک پیام آشکار و روشن دارد؛ اینکه دست کم برای یک دوره ۲۵ تا ۳۰ ساله می‌توان رونق اقتصادی، امنیت اجتماعی و حتی بین‌المللی در یک منطقه ایجاد کرد و هزاران نفر برای سال‌ها از اشتغالی پایدار و البته مولد برخوردار خواهند شد. نگاهی کوتاه و گذرا به تاریخچه ساخت خط لوله‌های نفت و گاز در جهان نشان می‌دهد قراردادهای بلندمدت فروش نفت، گاز و فرآورده‌های آنها بین کشورها، حاکی از اعتماد به پایداری روابط عمیق سیاسی، بین‌المللی، اقتصادی و اجتماعی است. به‌عنوان نمونه ایران و ترکیه در مرداد سال ۱۳۷۵ قراردادی ۲۵ ساله برای صادرات گاز از طریق خط لوله امضا کردند. در طول حدود ۲۰ سال گذشته با وجود برخی اختلاف نظرهای سیاسی و حتی بین‌المللی میان تهران و آنکارا، هرگز روابط دیپلماتیک و انرژی دو کشور قطع نشد، زیرا هم ایران و هم ترکیه به خوبی از آثار صادرات و واردات گاز باخبرند و به مدد این خط لوله تاکنون روابط دو کشور به‌علت برخی اختلافات منطقه‌ای هرگز قطع نشده است.
نقش خطوط لوله در توسعه صنایع در داخل کشور
خط لوله‌های نفت و گاز در هر کشور پیام‌آور ایجاد صلح، امنیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است و به‌طور قطع ساخت «خط لوله انتقال نفت‌خام از تلمبه‌خانه گوره به پایانه نفتی جاسک و تاسیسات جانبی» هم نمی‌تواند از قواعد این قانون نانوشته مستثنی باشد. در نگاه نخست، تصور می‌شود که ایران قصد دارد با ساخت خط لوله‌ای حدود هزار کیلومتری با دور زدن تنگه هرمز، نفت‌خام صادراتی را از غرب به شرق این تنگه استراتژیک منتقل کند، اما انتقال نفت نخستین هدف از ساخت این خط لوله ۴۲ اینچی است. با ساخت این خط لوله و پنج ایستگاه تقویت فشار در طول مسیر، هرچند توان و ظرفیت انتقال نفت‌خام ایران روزانه حدود یک میلیون بشکه افزایش می‌یابد و قدرت چانه‌زنی برای فروش و صادرات نفت از غرب به شرق تنگه هرمز افزایش می‌یابد، اما بد نیست بدانیم با ساخت این خط لوله آن هم با سرمایه‌گذاری حدود ۲میلیارد دلاری قرار است یک تمدن جدید در شرق تنگه هرمز و سواحل مکران در نقشه جغرافیای صنعت نفت و گاز ایران متولد شود. با ساخت خط لوله نفت‌خام
«گوره – جاسک»، در گام نخست در سواحل مکران و منطقه جاسک مخازن ذخیره‌سازی نفت با ظرفیت حدود ۱۰میلیون بشکه، پایانه و چند پست اسکله و گوی شناور(SPM)، نیروگاه‌های برق، کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن و سایر زیرساخت‌های مهم صنعتی ساخته می‌شود. از سوی دیگر با ساخت و بهره‌برداری از این خط لوله انتقال نفت، دستاوردهای دیگری همچون نزدیکی به بازارهای هدف صادراتی در چین، هند، شرق آسیا، اروپا و آفریقا، کاهش هزینه‌های صادرات، ایجاد کریدور شمال به جنوب سوآپ و ترانزیت نفت و فرآورده‌های نفتی کشورهای حوزه قفقاز، آسیای میانه، مرکزی و روسیه ایجاد خواهد شد.
توجه به پتانسیل سواحل مکران در توسعه
مهم‌ترین و کلیدی‌ترین هدف از تمدن‌سازی در شرق تنگه استراتژیک هرمز را می‌توان ایجاد و ساخت پالایشگاه‌های نفت، مجتمع‌های پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌ها ارزیابی کرد. تاکنون دو هاب بزرگ پتروشیمی در ماهشهر و عسلویه شکل گرفته است و با ایجاد انشعابی از خط لوله سراسری هفتم، ابتدا امکان انتقال متان و سپس با ساخت خط لوله نفت امکان انتقال نفت خام به جاسک فراهم می‌شود. متان می‌تواند در جاسک یک انقلاب جدید برای توسعه صنایع پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش ایجاد کند و این محصول کلیدی در چارچوب زنجیره‌های متنوعی شامل اجرای طرح‌های GTP با هدف تبدیل گاز به پروپیلن، GTO با هدف تبدیل گاز به الفین، MTO با هدف تبدیل متانول به الفین، PDH با هدف تبدیل پروپان به پلی‌پروپیلن، MTP با هدف تبدیل متانول به پروپیلن و GTPP با هدف تبدیل متان به پلی‌پروپیلن، می‌تواند زمینه‌ساز تولید محصولات استراتژیک پلیمری و پتروشیمیایی در جاسک شود. همچنین در این سواحل نقطه صادراتی گاز ایران به عمان از طریق خط لوله دریایی با ظرفیت ارسال ٢٨میلیون مترمکعب در روز جانمایی شده است.
توسعه صنایع پتروشیمی و پتروپالایشگاهی در جاسک بر خلاف خط لوله اتیلن غرب با توجه به ساحل‌محور بودن آن و دسترسی به منابع آب خلیج‌فارس و دریای عمان می‌تواند به راحتی به یک هاب بزرگ پتروشیمیایی ایران تبدیل شود که هم هزینه‌های تولید و صادرات آن به نسبت عسلویه کمتر است و هم به مدد وجود سواحل گسترده امکان توسعه صنایع پتروشیمی بدون دغدغه کمبود منابع، برای ساخت پتروشیمی‌ها، فراهم خواهد شد.
البته این پایان ماجرا نخواهد بود و با توجه به صدور مجوزهای ساخت پالایشگاه نفت سنگین و نیمه‌سنگین می‌توان انتظار داشت در کنار خوراک گازی متان، خوراک‌های مایعی همچون نفتا، پروپان، بوتان و نفت سفید هم درجاسک تولید شود که فراهم کردن همزمان سبد متنوعی از انواع خوراک‌های مایع و گازی نویدبخش ساخت طرح‌های پتروشیمی با سبد ترکیبی خوراک بوده که هم بازگشت سرمایه و سودآوری بالایی دارد و هم امکان تولید سبد متنوعی از انواع محصولات پتروشیمی، شیمیایی و پلیمری را در راستای تکمیل زنجیره ارزش در جاسک فراهم می‌کند؛ با انتقال همزمان نفت و گاز طبیعی و توسعه هوشمندانه صنایع پالایش، پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌ها می‌توان انتظار داشت تا چند سال آینده جاسک با سبقت از عسلویه و ماهشهر به مدرن‌ترین و کلیدی‌ترین هاب پتروشیمی ایران و منطقه خلیج‌فارس تبدیل شود که با سبد متنوعی از انواع محصولات پتروشیمی، پلیمری، شیمیایی و زنجیره‌های آروماتیک برگ برنده‌های متعددی برای صنعت نفت ایران در رقابت با شرکای سنتی و مهمی همچون عربستان سعودی، قطر، آمریکا، روسیه، کویت و امارات به ارمغان آورد و این همان انتظاری است که از تمدن جدید نفتی ایران یعنی «جاسک» می‌رود.
