دستاورد بازمهندسی ترازنامه بانک‌‌‌ها

در این بین، بانک‌‌‌ها برای بهبود سودآوری خود ناچار به کسب درآمد بیشتر خواهند بود که این امر موجب رشد فزاینده دارایی‌‌‌های مالی بانک می‌‌‌شود و رشد در دارایی‌‌‌های مالی بانک، سطح ریسک اعتباری را افزایش داده و بانک‌‌‌ها را در مسیر عدم کفایت سرمایه قرار می‌‌‌دهد. از این رو، برای بهبود فضای کسب‌‌‌وکار بانک لازم است توسعه کسب‌‌‌وکار با رعایت سیاست‌‌‌های احتیاطی بانک مرکزی هماهنگ باشد تا اختلالی در روند اجرای فعالیت‌‌‌های بانکی رخ ندهد.

ترازنامه بانک‌‌‌های تجاری در چنین شرایطی از یکسری ویژگی‌‌‌های منحصر به‌‌‌فردی برخوردار هستند که آن را از ترازنامه سایر شرکت‌‌‌ها و موسسات اقتصادی متمایز می‌‌‌سازد. ویژگی‌‌‌هایی نظیر ناملموس بودن بخش اعظمی از دارایی‌‌‌های بانک، رشد فزاینده دارایی‌‌‌ها، بالابودن سطح ریسک اقلام تشکیل‌‌‌دهنده ترازنامه و درون‌‌‌زا بودن ریسک‌‌‌های اقلام ترازنامه، پایین بودن سطح نقدشوندگی دارایی‌‌‌ها در کوتاه مدت، پایین بودن سطح گردش دارایی‌‌‌ها، غیرمولد شدن بخشی از دارایی‌‌‌های موجود در ترازنامه، همچنین اهرمی بودن شدید دارایی‌‌‌ها و عندالمطالبه بودن کلیه سپرده‌‌‌ها از جمله مواردی هستند که ترازنامه بانک‌‌‌ها را به شدت تحت تأثیر خود قرار می‌‌‌دهند و موجب ناپایداری در جریان درآمدی و وضعیت سودآوری بانک می‌‌‌شوند. در چنین شرایطی مشکلات عدیده‌‌‌ای گریبان‌‌‌گیر بانک‌‌‌ها می‌‌‌شود و یکی از راهکارهای مؤثر برای حل این چالش، بازمهندسی ترازنامه بانک است. بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها یک حرکت هماهنگ برای دستیابی به اهداف کسب‌‌‌وکاری و همگام با رعایت استانداردها و قوانین و مقررات بانکی است که التزام به رعایت آن منجر به انضباط بخشی در فعالیت‌‌‌های بانکی و پولی می‌‌‌شود که از بروز ریسک ناترازی و معضل اضافه برداشت بانکی که باعث رشد پایه پولی می‌‌‌شود و آثار بسیار مخربی بر اقتصاد کشور خواهد داشت، جلوگیری به عمل خواهد آورد.

بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها به عملیاتی اطلاق می‌‌‌شود که در آن تمام رویدادهای مالی بانک که در قالب ترازنامه تلخیص و طبقه‌‌‌بندی شده به واسطه تغییرات در الزامات و شرایط حاکم بر محیط کسب‌‌‌وکار بانک‌‌‌ها به طور متوسط در هر دوره ۳‌ساله مورد بازبینی قرار گرفته و عناصر تشکیل‌‌‌دهنده آن براساس شاخص‌‌‌ها، نرم‌‌‌ها، استانداردها و قوانین و مقررات حاکم بر عملیات بانکی مورد بازمهندسی قرار می‌‌‌گیرد.

اهداف بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها

با توجه به اهمیت ترازنامه برای بانک‌‌‌ها، بازمهندسی ترازنامه یکی از موارد حیاتی در مدیریت کسب‌‌‌وکار بانک محسوب می‌‌‌شود. اهداف بازمهندسی ترازنامه بانک‌‌‌ها به‌‌‌طور کلی شامل این موارد است:

بهبود عملکرد فعالیت‌‌‌های کسب‌‌‌وکاری بانک، مدیریت بهینه و مؤثر منابع و مصارف، بهبود نرخ بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سرمایه و بازده سرمایه به‌‌‌کارگرفته‌‌‌شده، بهینه‌‌‌سازی نرخ بازده سبد سرمایه‌‌‌گذاری، بهینه‌‌‌سازی نرخ بازده سبد اعتباری (دارایی‌‌‌های مالی)، بهبود ترکیب سبد سپرده‌‌‌ای، متوازن‌‌‌سازی رشد ترازنامه با سیاست‌‌‌های احتیاطی بانک مرکزی، بهبود نسبت اهرمی، بهبود نرخ کفایت سرمایه، بهبود سطح کفایت نقدشوندگی دارایی‌‌‌های به‌‌‌کارگرفته‌‌‌شده، مولدسازی دارایی‌‌‌های راکد و سمی، مدیریت مؤثر بر ریسک‌‌‌های داخل ترازنامه، مدیریت مؤثر بر دارایی‌‌‌های موزون‌‌‌شده به ریسک اعتباری، مدیریت مؤثر بر ریسک اقلام زیر خط ترازنامه، بهبود ترکیب جریان درآمدی، ارتقای مزیت رقابتی، افزایش سودآوری و مدیریت هزینه.

فرآیند انجام بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها

برای انجام فعالیت بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها، ابتدا عناصر تشکیل‌‌‌دهنده ساختار ترازنامه با در نظر گرفتن الزامات طرح کسب‌‌‌وکار راهبردی بانک و همچنین با درنظر گرفتن شاخص‌‌‌ها، استانداردها و قوانین و مقررات ناظر بر عملیات بانکی مورد تجزیه و تحلیل مدیران ارشد بانک‌ها قرار می‌‌‌گیرد. بازنگری در مدیریت بر ساختار دارایی‌‌‌ها، سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌ها، بدهی‌‌‌ها و سرمایه متناسب با الزامات طرح کسب‌‌‌وکار راهبردی و سیاست‌‌‌های احتیاطی بانک مرکزی نیز در این مسیر ضروری است. در ادامه اجرای فرآیند بازمهندسی ترازنامه بانک‌‌‌ها، عناصر تشکیل‌‌‌دهنده ساختار ترازنامه با شاخص‌‌‌های سلامت بانکی مورد سنجش قرار گرفته و سپس با الزامات طرح مالی منشعب‌‌‌شده از طرح کسب‌‌‌وکار راهبردی تطبیق داده می‌‌‌شود و سپس هرگونه انحراف با سیاست‌‌‌های احتیاطی بانک‌مرکزی شناسایی و اقدامات اصلاحی روی طرح مالی صورت می‌‌‌پذیرد. در نهایت نیز به‌‌‌روزرسانی ترازنامه بانک انجام می‌‌‌شود که در این مرحله، تمامی اطلاعات جدید و تحلیل‌‌‌های مالی و مالیاتی به ترازنامه بانک اضافه می‌‌‌شوند و ترازنامه جدیدی تهیه می‌‌‌شود.

الزامات بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها

بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها بنابر الزاماتی به این شرح صورت می‌‌‌پذیرد: ارائه گزارشگری قابل اتکا و با سطح کیفی بالا برای سهامداران و نهادهای نظارتی، بهبود چرخه سودآوری، بهبود چرخه ارائه خدمات به مشتریان، بهبود روابط بانک با طرف‌‌‌های تجاری، شناسایی نقاط قوت و ضعف کسب‌‌‌وکار در بانک، رعایت الزامات نظام شفافیت در گزارشگری مالی برای ذی‌‌‌نفعان و نهادهای حاکمیتی، ارزیابی عملکرد مدیران، بهبود کارکرد فرآیندهای حاکم بر محیط کسب‌‌‌وکار، انطباق‌‌‌پذیری با الزامات مدل معماری سازمانی در بانک‌‌‌ها، بهبود بهره‌‌‌وری کل عوامل در بانک‌‌‌ها و رعایت الزامات مدیریت ریسک.

مزایای بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها

بازمهندسی ترازنامه دارای مزایای متعددی برای بانک‌‌‌ها است که از جمله می‌‌‌توان به این موارد اشاره کرد:

۱- بهبود عملکرد بانک: از طریق بازمهندسی ترازنامه بانک، می‌‌‌توان به نقاط قوت و ضعف بانک پی‌‌‌برد و سپس با بهبود نقاط شعف و قوت، عملکرد بانک را بهبود بخشید.

۲- ارائه خدمات بهتر به مشتریان: بازمهندسی ترازنامه بانک‌‌‌ها در ارائه خدمات بهتر و به‌‌‌روزتر از طریق بازنگری در پرتفوی سپرده‌‌‌ای و پرتفوی اعتباری، نسبت به ارائه خدمات باکیفیت به مشتریان کمک می‌‌‌کند.

۳- ارزیابی منصفانه و دقیق از عملکرد مدیران و انجام تغییرات لازم در ساختار لزوم

۴- گزارشگری مالی دقیق و به‌‌‌روز: بازمهندسی ترازنامه بانک‌‌‌ها برای سهامداران و نهادهای نظارتی نیز مفید است که به آنها گزارشات مالی دقیق و به‌‌‌روز ارائه می‌‌‌دهد.

۵- افزایش سودآوری: از طریق ترازنامه بانک، می‌‌‌توان به نقاط قوت پی برد و با افزایش فعالیت در این نقاط، سودآوری بانک را افزایش داد.

۶- بهبود روابط با سهامداران: از طریق بازمهندسی ترازنامه بانک و ارائه گزارشات مالی دقیق، روابط بانک با سهامداران در خصوص افزایش سرمایه، سیاست‌‌‌های تقسیم سود و نرخ بازده حقوق صاحبان سرمایه بهبود می‌‌‌یابد و اعتماد آنها به بانک از این طریق افزایش پیدا می‌‌‌کند.

۷- کاهش هزینه‌‌‌ها: از طریق ترازنامه بانک، می‌‌‌توان هزینه‌‌‌های اضافی را شناسایی کرده و در صورت لزوم اقدام به کاهش آنها کرد.

۸- بهبود عملکرد کارکنان: ترازنامه بانک و ارائه گزارشات مالی دقیق، به مدیران بانک کمک می‌‌‌کند تا عملکرد کارکنان را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، آنها را آموزش دهند.

۹- پایش عملکرد بانک: از طریق بازمهندسی ترازنامه بانک و پایش عملکرد آن، می‌‌‌توان از عملکرد بانک در طول زمان آگاه شد و در صورت لزوم تغییرات لازم در مدل‌‌‌های کسب‌‌‌وکار را اعمال کرد.

۱۰- بهبود ارتباط با مشتریان: از طریق بازمهندسی ترازنامه بانک و ارائه خدمات بهتر، ارتباط بانک با مشتریان بهبود می‌‌‌یابد و اعتماد آنها به بانک افزایش پیدا می‌‌‌کند.

دوره زمانی انجام بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها

دوره زمانی انجام بازمهندسی ترازنامه در بانک‌‌‌ها بستگی به شرایط و وضعیت بانک دارد و ممکن است در دوره‌‌‌های مختلف متفاوت باشد. با این حال، اغلب بانک‌‌‌ها در دوره‌‌‌هایی که تغییرات قابل توجهی در عملکرد و ساختار خود داشته اند، بازمهندسی ترازنامه را انجام می‌‌‌دهند. بازمهندسی ترازنامه معمولا با درنظر گرفتن ضریب رشد دارایی‌‌‌ها به طور متوسط حداقل هر ۳ سال یکبار انجام می‌‌‌پذیرد.