نجات اقتصاد از «رانت برقی» چه پیامد مثبتی برای شرکت‌های صنعت ساختمان به همراه دارد؟
تهویه مطبوع ساختمانها با خورشید
توزیع برق با قیمت واقعی باعث «شیفت سیستمی ساختمانها به انرژی پاک» می‌شود
در یک نمونه، سیستم سرمایش متکی به انرژی خورشیدی یک روش کارآمد استفاده از انرژی خورشیدی است که باعث ایجاد برودت در خانه‌ها و سایر ساختمانها می‌شود. خصوصا برای نواحی گرم که آفتاب فراوانی در آنجا وجود دارد استفاده از سیستم سرمایش خورشیدی مزیت‌های زیادی را برای مردم آن نواحی به ارمغان می‌آورد.
در این میان به گفته کارشناسان حوزه تاسیسات در شرایط کنونی اقتصادی، سیستم‌های گرمایش و سرمایش خورشیدی از منظر یک سرمایه‌گذار برای اشخاص حقیقی به‌علت ارزان بودن انرژی فسیلی و برق مقرون به صرفه نیست چون بازاری ندارد وقتی همه از برق برای سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده می‌کنند.
این عده معتقد هستند دولت به‌جای اختصاص یارانه به انرژی‌های فسیلی و آلاینده محیط‌زیست به ساخت سیستم‌های گرمایش و سرمایش خورشیدی در ساختمانها کمک کند که ضمن صرفه‌جویی در مصرف سوخت موجب کاهش آلودگی محیط‌زیست نیز می‌شود.
در این راستا مدیرعامل شرکت انرژی سبز معتقد است سیستم‌های تهویه مطبوع در حالت معمول انرژی زیادی مصرف می‌کنند و ما اگر بتوانیم از انرژی خورشیدی در این سیستم‌ها استفاده کنیم در اصل انقلاب بزرگی ایجاد کردهایم زیرا امروز تکنولوژی به حدی پیشرفت کرده است که متخصصان توانسته‌اند انرژی لازم برای فعالیت این دستگاه‌ها را با استفاده از سلول‌های خورشیدی تامین کنند.
در این باره با سیدعلی صدرواقفی مدیرعامل شرکت انرژی سبز گفت‌وگو کردهایم.
در حال حاضر جایگاه ایران در تولید محصولات تجدیدپذیر کجاست؟ شرکت شما در این عرصه چه جایگاهی دارد و به طور کلی برای ارتقای این جایگاه چه برنامه‌ای می‌توان داشت؟
اگر نگاهی به آمارها داشته باشیم، با تولید ۲۳۴ میلیون کیلووات ساعت برق از منابع تجدیدپذیر و پاک در ۶ ماه نخست سال۱۴۰۲، از انتشار ۱۳۱ هزارتن گاز گلخانه‌‌‌ای، حدود ۶۳ میلیون مترمکعب گاز طبیعی و تقریبا ۵۲ میلیون لیتر هدر‌رفت آب جلوگیری شده است. مجموع ظرفیت تولید نیروگاههای تجدیدپذیر تا پایان شهریور ۱۴۰۲ به بیش از هزار مگاوات رسیده است که انرژی بادی تقریبا ۳۶درصد و انرژی خورشیدی حدود ۴۶درصد بیشترین مشارکت را داشته‌اند. میزان برق تولیدی از انرژی‌های تجدیدپذیر در این بازه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵.۵درصد افزایش داشته و تقریبا به همین مقدار انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای، مصرف سوخت فسیلی و آب کاهش یافته است. مطالعات نشان می‌دهد کشور ما پتانسیل افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی خود را از حدود یک‌درصد در سال ۲۰۱۸ تا حدود ۱۶درصد در سال ۲۰۳۰ دارد. این در حالی است که اکنون ۲۶.۵درصد از کل انرژی تولیدشده در جهان از منابع انرژی تجدیدپذیر تامین می‌شود و در ایران نیروگاههای دارای انرژی‌های تجدیدپذیر تنها ۰.۷۹درصد از کل ظرفیت انرژی ایران را تشکیل می‌دهند. ایران به طور متوسط حدود ۲۸۰ روز آفتابی دارد که این پتانسیل زیادی برای تولید انرژی خورشیدی محسوب می‌شود و فرصت گسترده‌ای برای بازار انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های آینده وجود خواهد داشت. انرژی خورشیدی یکی از بخش‌های برجسته در بخش تجدیدپذیر ایران است. ایران توانایی تولید ۴.۵ تا ۵.۵ کیلووات ساعت برق به‌ازای هر مترمربع در روز را با استفاده از انرژی خورشیدی دارد.
در این میان این شرکت نگاه ویژه‌ای به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تهویه مطبوع ساختمانها دارد به طوری که در نمایشگاه بین‌المللی صنعت ساختمان از سیستم سرمایش خورشیدی خود که ۸۰ مترمربع را بدون نیاز به آب، برق و گاز خنک می‌کرد، رونمایی کرد. در یک سال اخیر هم ضمن اجرای پروژه‌های متنوع مسکونی و اداری در زمینه تامین برق موردنیاز آنها با استفاده از انرژی خورشیدی موفق به اخذ تاییدیه صلاحیت پیمانکاری در نصب و راه‌اندازی نیروگاههای انشعابی فتوولتائیک شد. به منظور ارتقای جایگاه فعلی در تلاش هستیم تا بتوانیم در پروژه‌های دولتی و ساخت نیروگاههای خورشیدی بزرگ‌تر نیز همکاری داشته باشیم.
در بسیاری از موارد، قوانین و مقررات متعارض با هم هستند و این باعث افزایش هزینهها و کاهش سودآوری در صنایع تولیدی شده است.
طی این سال‌ها عوامل بسیاری باعث افزایش هزینهها و کاهش سودآوری شده‌اند. تولید محصولات بی‌کیفیت و غیراستاندارد، تغییر قیمت مواد اولیه، هزینههای اضافی سربار واردات مواد اولیه، تعارض قوانین و مقررات و... از عوامل افزایش هزینهها و کاهش سودآوری در صنعت تهویه مطبوع و تاسیسات ساختمان هستند. به نظر من یکی از عوامل اساسی در کاهش سودآوری در این صنعت، نبود استاندارد در زمینه تولید محصولات تهویه مطبوع است. از آنجا که مجریان ساختمانها عموما بهره‌بردار نیستند، موارد بسیاری مشاهده شده که قیمت سیستم‌های حرارتی ـ برودتی شاخص مهم‌تری از کیفیت آن بوده و نهایتا ساکنان چنین ساختمان‌هایی متضرر شده‌اند.
شاید بتوان گفت تعداد شرکت‌هایی که در زمینه تولید محصولات تهویه مطبوع فعالیت دارند و در پارک‌های علم و فناوری مستقر هستند و از حضور دانشجویان به این روش استقبال می‌کنند، انگشت‌شمار باشد. پس به نظر می‌رسد می‌توان قوانینی از قبیل تخصیص وام‌های کم‌بهره جهت خرید تجهیزات تولیدی یا خرید فضای مناسب برای احداث و گسترش کارخانه را تسهیل کرد.
سیاست‌‌‌های پولی ناموفق باعث نوسانات نامناسب در بازار ارز شده است. این تغییرات هر چند کوتاه‌مدت در نرخ ارز، باعث کاهش قابل‌توجه در سودآوری صنایع و تولیدکنندگان در ایران شده است. با توجه به این مشکل، تولیدکنندگان کمتر تمایل به سرمایه‌گذاری و تولید جدید دارند زیرا نمی‌توانند از سودآوری ثابت برخوردار شوند. آیا شما هم با این چالش روبهرو شده‌‌‌اید؟
صد درصد همین طور است. برای چنین شرکت‌هایی تولید یک محصول جدید از زمان طراحی تا انجام تست‌های نهایی ماه‌ها به طول می‌انجامد. نوسانات ارزی روی این موضوع تاثیر بسزایی دارد و در برخی موارد حتی باعث جلوگیری از طراحی‌های نوین در زمینه تولید محصولات قبلی نیز می‌شود. چرا که تمام فکر و ذکر تولیدکننده در گرو جبران نوسانات ارزی است تا بتواند چرخه تولید را در وضعیت فعلی نگه دارد.
برخی از کارشناسان معتقد هستند جذب سرمایه خارجی به منظور تامین نیازهای مالی صنایع و تولیدکنندگان در ایران می‌تواند راهگشا باشد؛ در این خصوص تجربه‌ای دارید؟
به هر حال هرگونه جذب سرمایه در زمینه تامین نیازهای تولیدکنندگان می‌تواند راهگشا باشد ولی متاسفانه با توجه به نوسانات ارز و عدم‌ثبات قیمت‌ها، جذابیت این موضوع برای سرمایه‌گذار خارجی به حداقل می‌رسد. این شرکت در زمینه ارتقای سطح کیفی سیستم‌های تجدیدپذیر در حال رایزنی با چند شرکت خارجی است، ولی با توجه به وضعیت اقتصادی کنونی احتمال موفقیت در جذب سرمایه خارجی کمی دور از دسترس است.
آیا شما هم زخمی واردات کالای مشابه ایرانی هستید؟ به عنوان یک تولیدکننده برای حل این بحران چه کرده‌اید؟ و خواسته شما از دولت در این خصوص چیست؟
به عنوان یک تولیدکننده اساسا با واردات محصولات باکیفیت در زمینه تهویه مطبوع موافق هستم و فکر می‌کنم باعث ارتقای سطح کیفی تولیدات داخلی خواهد شد. ولی متاسفانه واردات بی‌رویه و بدون نظارت فنی از طرف یک سازمان ذی‌صلاح قطعا باعث ایجاد خلل و کاهش کیفیت در زمینه تولیدات داخلی خواهد شد. به عنوان مثال یکی از تولیدات این شرکت داکت اسپلیت است که برای تامین سرمایش و گرمایش آپارتمان‌ها استفاده می‌شود، به طوری که سرمایش مانند کولر گازی، با انرژی‌برق و گرمایش از طریق یک کویل آب گرم، توسط پکیج یا موتورخانه با گاز شهری یا گازوئیل تامین می‌شود. هوای گرم یا سرد هم به کمک یک فن که روی دستگاه نصب شده است، از طریق کانال‌کشی به سمت اتاق‌ها هدایت می‌شود. شرکت انرژی سبز برای ساخت این دستگاه، از مهندسی معکوس برندهای معتبر و شاخص جهانی استفاده و آنها را بر اساس اقلیم شهرهای مختلف ایران و سازگار با مکانیزم‌های مصرف انرژی کشورمان طراحی کرده است. عموما در کشورهای دیگر با توجه به گرانی سوخت فسیلی، در چنین سیستم‌هایی برای گرمایش هم از انرژی برق استفاده می‌کنند. بعضی از افراد این دستگاه‌ها را وارد کشور می‌کنند و با توجه به اینکه الگوی مصرف در ایران برای تامین گرمایش، استفاده از سوخت فسیلی است، یک کویل گرمایی در مسیر انتقال هوا از دستگاه به سمت کانال قرار می‌دهند. این موضوع دو ایراد اساسی دارد. اول اینکه با اضافه شدن کویل گرمایی، افت محسوسی در هوای ورودی به کانال ایجاد می‌شود و به همین دلیل هوای سرد یا گرم به فضاهای دورتر نمی‌رسد. دوم به منظور کاهش افت فشار در کانال‌ها، معمولا ابعاد کویل گرمایی را حداقل در نظر می‌گیرند. به همین خاطر میزان گرمایش مطلوب نخواهد بود و سیستم در روزهای سرد سال با مشکل مواجه می‌شود. این مورد یکی از معضلات اساسی واردات بی‌رویه و بدون نظارت فنی است که ما با آن مواجه هستیم. کاری که به دست ما برای حل این معضل انجام شده است، مدل‌سازی دستگاه و انتخاب صحیح اجزای آن بر اساس نیاز واقعی است تا محصول نهایی همان باشد که بهره‌بردار انتظار دارد. تنها خواسته ما از دولت این است که لااقل نظارتی بر واردات محصولاتی که مشابه داخلی هم دارد داشته باشد تا دستگاه‌های وارداتی دارای کیفیت بهینه باشند. این موضوع به رشد و ارتقای تولیدات داخلی هم کمک می‌کند.
برخی معتقد هستند صنایع ما از نظر فناوری نسل دو هستند. آیا به این گفته ایمان دارید؛ استدلال شما در این خصوص چیست ؟
تا‌کنون چهار انقلاب صنعتی در جهان رخ داده و چهار نسل از نظر فناوری، تغییرات شگرفی را به وجود آورده‌اند.اولین انقلاب صنعتی در قرن 18 میلادی با اختراع ماشین بخار شکل گرفت. انقلاب صنعتی دوم در اواخر قرن 19 میلادی با اختراع الکتریسیته ایجاد شد. انقلاب صنعتی سوم در اواخر قرن ۲۰ میلادی با پیشرفت‌‌‌های دیجیتالی و اختراع ابر‌رایانه‌‌‌ها رخ داد که ارتباطات را در فرآیند تولید تسهیل کرد. انقلاب صنعتی چهارم هم بر پایه دنیای مجازی و اینترنت اشیا در حال پیشرفت است. متاسفانه بخش گسترده‌ای از صنایع در کشور ما هنوز از فناوری نسل دوم و سوم بهره می‌برند. یکی از شرایط رسیدن به نسل چهارم در مرحله اول اعتقاد به اقتصاد دانش‌بنیان و در مرحله دوم کارآفرینی فناورانه است. این مهم نیاز به حمایت همه‌جانبه دولت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان دارد و این حمایت باید از شعار خارج شده و به فعل تبدیل شود. انقلاب صنعتی پنجم یا فناوری هوش مصنوعی در حال ورود به مرزهای کشور است و اگر کارخانه‌ها کماکان از فناوری‌های نسل دو و سه استفاده کنند بسیاری از آنها تا سال 2030 به تعطیلی کشیده خواهند شد.
اشکالاتی در مالیات ارزش افزوده را باید دیگر مشکل امروز بخش تولید دانست. چرخه معیوب اخذ مالیات ارزش افزوده عاملی شده تا پرداخت مالیات برای تولیدکنندهای که هر روز با کاهش تولید و رکود فروش در بازار روبهرو است به‌‌‌صرفه نباشد. دیدگاه شما به عنوان یک تولیدکننده در این خصوص چیست؟
وقتی زیرساخت لازم برای اجرای قانون مالیاتی تعبیه نشده باشد مسلما هم قانون‌گذار به مشکل بر‌می‌خورد و هم مؤدی. به عنوان مثال اجرای مالیات ارزش افزوده برای تولیدکنندهای که اجبارا باید مواد اولیه خود را از تامین‌کننده‌ای خریداری کند که حتی پرونده مالیاتی شفافی ندارد یک معضل است و این تناقضی است بین تامین مواد اولیه توسط تولیدکننده و عدم‌ارائه فاکتور کارآ توسط تامین‌کنندگان. از طرفی در مرحله فروش تعهدی، در مواقعی که تسویه فاکتورهای فروش صورت نگرفته ولی تولیدکننده باید مبالغ مربوط به9درصد مالیات ارزش افزوده فاکتورهای فروش را به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کند، عدم‌تمایل خریداران که برای ما اساسا مجریان ساختمانی هستند به فاکتورهای رسمی با ارزش افزوده، یکی دیگر از معضلات فروش توسط تولیدکنندگان است. مورد دیگر در خصوص بلوکه شدن بخشی از سرمایه در گردش تولیدکنندگان نزد سازمان امور مالیاتی به عنوان اعتبار مالیاتی است. نتیجه اینکه شفاف بودن در نظام سازمان امور مالیاتی از جمله مالیات ارزش افزوده باعث هزینه‌بر بودن دفاتر تولیدکنندگان شده که امید است دولت با ارائه ساختار مناسب و زیرساخت صحیح این راه را برای تولیدکننده هموار سازد.
در خصوص این موضوع که امروز ظرفیت تولید بسیاری از واحدها کاهش یافته و همین امر هزینههای سربار تولیدکننده را افزایش قابل‌‌‌توجهی داده است. اگر با کاهش رکود در بازار ظرفیت واحدهای تولید افزایش پیدا کند به‌‌‌طور حتم هزینههای سربار تولید کاهش یافته و کنار آن فضای رقابت برای تولیدکننده داخلی با اجناس وارداتی بهبود خواهد یافت. در حال حاضر دولت با افزایش تعرفه درصدد حمایت از تولید برآمده است اما وقتی ظرفیت تولیدکننده کاهش یافته نمی‌تواند در بازار مقابل اجناس وارداتی قد علم کند؛ دیدگاهتان را تشریح کنید؟
با توجه به رکود بازار مسکن طبیعتا حوزه‌های وابسته آن هم متضرر خواهند شد و تعداد فروش محصولات کاهش خواهد یافت. این موضوع ظرفیت تولید را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و همان طور که شما اشاره کردید کاهش تولید مصادف با افزایش هزینههای سربار خواهد بود. در رابطه با افزایش بی‌رویه واردات، به خصوص محصولات بی‌کیفیت قبلا عرض کردم که علاوه بر تعرفه باید نظارت فنی به منظور افزایش سطح کیفی محصول صورت گیرد. به این ترتیب شاید محصول تولیدشده باکیفیت بتواند بخشی از کاهش فروش خود را جبران کند و نهایتا تولید رونق بگیرد.
