شرکت‌های خارجی چگونه جذب اقتصادها میشوند؟
حمایت از سرمایه‌گذار به سبک عربستان
اگرچه این شرکت در ابتدا کارش را با محصولات طبیعت‌‌‌گردی لوکس و مجلل آغاز کرده، اما حالا با تفکر منحصربه‌‌‌فرد و هتل‌‌‌های کم‌‌‌نظیرش بهترین گزینه برای پیاده‌سازی این سه هتل جدید است که انگار صاف از صحنه فیلم «دون» (Dune) به معنی «تلماسه» درآمده‌‌‌اند؛ یک فیلم آمریکایی در ژانر علمی-تخیلی-حماسی که در سال ۲۰۲۱ پخش شد. داستان فیلم در آینده‌‌‌ای دور و در سیاره‌‌‌ای به نام آراکیس رخ می‌دهد که به خاطر طبیعت بیابانی خود به تلماسه مشهور شده است.
هبیتاس تصمیم دارد جلال و شکوه برندهای هتلی همچون امن (Aman) را با ظرافت فستیوال «برنینگ من» (جشنواره عظیمی است که هرساله به مدت یک هفته در بیابان بلک راک آمریکا برگزار می‌شود و تمرکزش روی اجتماع، هنر و اتکا به خود است) ترکیب کند. این پروژه بخشی از برنامه عربستان برای ورود به اقتصاد تریلیون دلاری است و هدفش باز کردن مرزها و اقتصادش رو به صنعت گردشگری است.
شرکت هبیتاس برای احداث این سه هتل ۴۰۰ میلیون دلار از طرف صندوق توسعه گردشگری عربستان سعودی بودجه دریافت کرده و تصمیم دارد این سه هتل را به سایر هتل‌‌‌های هبیتاس در مناطق دیگر عربستان پیوند دهد. شرکت به دنبال این است که با هتل‌‌‌هایش در جای‌‌‌جای کشور حلقه متصلی بسازد و به میهمانان این فرصت را بدهد که بتوانند با اقامت در هتل‌‌‌های هبیتاس سراسر قلمرو را سیاحت کنند. تصاویر هتل‌‌‌ها با وضوح و واقع‌‌‌گرایی بی‌‌‌نظیری دو هفته قبل پخش شدند، اما نام پیمانکار پروژه تا این هفته مشخص نبود. گفته می‌شود احداث هتل‌‌‌ها از اوایل سال آینده آغاز می‌شود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ افتتاح شوند.
قطب سرمایه‌گذاری با جذب غول‌‌‌های تکنولوژی
سال گذشته بود که عربستان اعلام کرد در حوزه تکنولوژی‌‌‌های آینده بیش از ۹ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده، از جمله غول‌‌‌های تکنولوژی آمریکا همچون مایکروسافت و شرکت اوراکل که مشغول ساخت مناطق تکنولوژی ابری در عربستان هستند. اما تحولات عربستان به همین مورد محدود نمی‌شود. عربستان سعودی دارد برای شرکت‌های خارجی فرصت‌‌‌های کسب و کار تولید می‌کند و به‌‌‌سرعت به یک قطب سرمایه‌گذاری تبدیل می‌شود.
برنامه «ویژن ۲۰۳۰» که عنوان اصلاحات اقتصادی-اجتماعی بلندپروازانه عربستان سعودی است، نقشه راهی برای ساخت آینده‌‌‌ای پایدار و پررونق، تنوع‌‌‌بخشی به اقتصاد و افزایش توان بخش خصوصی است. هدف از این برنامه توسعه بخش‌‌‌های اقتصادی تازه و کوچ کردن به یک اقتصاد دانش‌‌‌بنیان دیجیتالی است تا اقتصاد عربستان را از اقتصاد نفتی دور کنند و مشاغل بخش خصوصی بیشتری برای جمعیت جوان و رو به رشد این کشور ایجاد کنند.
عربستان سعودی در پی این است که تبدیل به قطب حمل‌‌‌ونقل مهمی شود و آسیا، اروپا و آفریقا را به هم متصل کند و برای دستیابی به اصلاحات بلندپروازانه ویژن ۲۰۳۰ به دنبال سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی در بخش‌‌‌های رو به رشدش است. این کشور استراتژی‌‌‌های گوناگونی را عرضه و پیاده‌سازی کرده تا بتواند سریع‌‌‌تر به اقتصاد متنوعش دست یابد. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های ثروت ملی دنیا، تمام و کمال از کسب و کارها حمایت می‌کند و پشت سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی می‌‌‌ایستد. دورنمای کارآفرینانه آن و فرصت‌‌‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر جذابش، آن را تبدیل به مقصد مطلوبی برای کسب‌وکارها کرده است. بخشی از تلاش‌‌‌های عربستان سعودی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه‌‌‌های گوناگون عبارتند از:
•خوراکی و آشامیدنی
بخش غذای عربستان یکی از بزرگ‌ترین و جذاب‌‌‌ترین بازارهای خوراکی خاورمیانه است و تبدیل به مقصد جذابی برای سرمایه‌گذاران حوزه غذایی شده؛ به‌‌‌طوری که کافه‌‌‌های مدرن، ماشین‌‌‌های غذا فروشی باب روز، رستوران‌‌‌های لوکس و فست فودهای زنجیره‌‌‌ای در سرتاسر آن افتتاح میشوند. نستله بزرگ‌ترین شرکت خوراکی و آشامیدنی دنیا با برنامه سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد ریال سعودی وارد بازار عربستان شده و یکی از اهدافش احداث مرکز رشدی برای شرکت‌های کوچک‌‌‌مقیاس و متوسط و استارت‌آپ‌‌‌هاست. تا دسامبر ۲۰۲۲ میزان سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی عربستان بالغ بر ۹۴ میلیارد ریال سعودی بوده و نه‌‌‌تنها این میزان با روند ثابتی در حال افزایش است، بلکه برآوردها حاکی از افزایش سرمایه‌گذاری‌‌‌ها در این صنعت پررونق است.
•بازی و رویدادهای ورزشی کامپیوتری
بازار بازی عربستان بازار غالب منطقه و نوزدهمین بازار بزرگ دنیاست. پیش‌بینی می‌شود صنعت بازی آن تا سال ۲۰۳۰ سه برابر شود و رویدادهای ورزشی کامپیوتری جلودار این رشد خواهد بود. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳ میلیارد دلار برای توسعه بخش بازی سرمایه‌گذاری کرده است. بزرگ‌ترین واحد این بخش بازی‌‌‌های موبایل است که در سال ۲۰۲۲ سهمش از بازار ۹۵۷.۵۰ میلیون دلار بود. عربستان استراتژی رویدادهای ورزشی الکترونیکی و بازی‌‌‌های ملی را راه‌‌‌اندازی کرده و برنامه سرمایه‌گذاری جامعی برای این صنعت مشخص کرده که هدف غایی آن این است که تا ۲۰۳۰ عربستان تبدیل به یک مرکز بازی جهانی شود.
•سفر و گردشگری
عربستان به دنبال این است که تا سال ۲۰۳۰ صد میلیون توریست جذب کند و صنعت گردشگری را به نقطه‌‌‌ای برساند که این بخش ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) آن را تامین کند و در حال توسعه چند پروژه توریستی از جمله نئوم (شهر نئوم در شمال غربی عربستان سعودی یک اَبَرشهر آینده‌‌‌نگرانه است که هدفش برخورداری از فناوری‌‌‌های هوشمند و تبدیل آن به یک مقصد گردشگری جذاب برای تمام مردم جهان است) و دریای سرخ (پروژه دریای سرخ عربستان سعودی از یک ساحل منزوی و دورافتاده یک مرکز گردشگری جهانی با ۹۲ جزیره، ۵۰ آتش‌‌‌فشان خاموش، رشته‌‌‌کوه‌‌‌ها و تپه‌‌‌های شنی ساخته) است. این کشور با قانون گردشگری جدیدی که سال ۲۰۲۲ تصویب کرد، روند توسعه بخش گردشگری را سرعت بخشیده و سرمایه‌گذاری‌‌‌های جهانی را جذب کرده. از سوی دیگر در نظر دارد با میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ جهانی در سال‌های آتی، نه تنها توریست بیشتری جذب کند، بلکه صنعت گردشگری ورزشی را هم ارتقا دهد.
•ورزش و سرگرمی
صنعت ورزش عربستان به‌‌‌واسطه سرمایه‌گذاری‌‌‌های عظیم دولت به‌‌‌سرعت در حال رشد است و ورزشگاه‌‌‌ها و کلوپ‌‌‌های ورزشی محلی در تمام شهرهای کوچک و بزرگ گسترده شده‌‌‌اند. از سوی دیگر، کشور امیدوار است صدها سینما بسازد و دولت به دنبال امضای تفاهم‌‌‌نامه‌‌‌هایی با کمپانی‌‌‌های تولید فیلم است. علاوه بر آن، کنسرت‌‌‌ها و فستیوال‌‌‌های فیلم اخیر هم نیاز شدید به رخدادهای هنری و فرهنگی را مبرهن کرده است. شرکت سینمایی «العلا» (AlUla) عربستان، با شرکت فیلم‌‌‌سازی مستقل استمپید ونچرز (Stampede Ventures) که گرگ سیلورمن، رئیس سابق بخش توسعه خلاق و تولید کمپانی برادران وارنر، مالک آن است قراردادی ۳۵۰ میلیون دلاری امضا کرده تا در سه سال آینده ۱۰ فیلم در این منطقه ساخته شود. از زمان لغو محدودیت‌های سینما در عربستان سعودی، در اواخر سال ۲۰۱۷ این توافق خیره‌‌‌کننده اولین قراردادی در این حد و اندازه بین هالیوود و عربستان سعودی است.
•معدن
در ماه ژوئن سال ۲۰۲۰ دولت عربستان قانون تازه‌‌‌ای را که به شرکت‌های خارجی اجازه می‌‌‌داد وارد بخش معدن کشور شوند و در منابع عظیم معدنی آن سرمایه‌گذاری کنند تصویب کرد. این قانون می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ سهم این بخش در GDP را تا ۶۴ میلیارد دلار افزایش دهد و ۲۰۰هزار شغل مرتبط و غیرمرتبط ایجاد کند. فرصت‌‌‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن عربستان سعودی همچنان در حال رشد است. شرکت ملی معدن عربستان، برای استخراج بوکسیت و تولید آلومینیوم، سرمایه‌گذاری ۱۲ میلیارد دلاری مشترک با شرکت آمریکایی آلکوا دارد که هشتمین تولیدکننده بزرگ آلومینیوم در دنیاست. همچنین شرکت پتروشیمی «سابیک» عربستان، یک سرمایه‌گذاری مشترک ۷ میلیارد دلاری با شرکت آمریکایی تولید کود موزاییک برای تولید کود مبتنی بر فسفات دارد.
•حمل‌‌‌ونقل
بخش حمل‌‌‌ونقل عربستان سعودی هم فرصت‌‌‌های انبوهی را برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی فراهم می‌کند. در ژوئن ۲۰۲۱ استراتژی حمل‌‌‌ونقل ملی برای ارتقای زیرساخت‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل تمام عربستان تصویب شد. هدف از این استراتژی بهبود موقعیت عربستان به‌‌‌عنوان یک مرکز لجستیک جهانی و بالا بردن کیفیت زندگی است. این استراتژی در نظر دارد فرودگاه بین‌المللی تازه‌‌‌ای داشته باشد تا تعداد پروازهای بین‌المللی این کشور را تا ۲۵۰ پرواز بالا ببرد. علاوه بر آن، دولت به دنبال این است که ظرفیت بخش باربری هوایی را تا بیش از ۴.۵ میلیون تن بالا ببرد.
•زیرساخت
دولت عربستان پروژه ۸۰۰ میلیارد دلاری را برای دو برابر کردن شهر ریاض در طول دهه آینده و تبدیل آن به قطب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منطقه آغاز کرده است. این پروژه شامل ۱۸ ابرپروژه در پایتخت می‌شود و دولت به دنبال جذب۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه بخش خصوصی روی این پروژه‌‌‌هاست. در نهایت، دولت عربستان علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری‌‌‌های خارجی در حوزه پروژه‌‌‌های سبز مرتبط به انرژی تجدیدپذیر، هیدروژن، مدیریت پسماند و جداسازی کربن نشان داده تا بتواند تا سال ۲۰۶۰ به حذف کامل آلاینده‌‌‌های گرم‌‌‌کننده زمین دست یابد.
دیگر شرکت‌هایی که در سال ۲۰۲۳ در عربستان سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند، عبارتند از:
•تایگر گلوبال منیجمنت (Tiger Global Management) و فوندرز فاند (Founders Fund) دو تا از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در دنیا که در سانابیل اینوستمنتس (Sanabil Investments) سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند که زیرمجموعه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان است.
•گروه موسیقی وارنر (Warner Music Group) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های موسیقی در دنیا، در شرکت موسیقی روتانا سرمایه‌گذاری کرده که بزرگ‌ترین ناشر موسیقی خاورمیانه و متعلق به عربستان است.
•ار پروداکتس (Air Products) شرکت گاز صنعتی مستقر در آمریکا که وارد عربستان شده است.
•ای سی دبلیو‌ای پاور (ACWA Power) توسعه‌‌‌دهنده پروژه‌‌‌های قدرتی و آبی در عربستان سعودی و نئوم، پروژه شهری مربوط به آینده، توافقنامهای را برای ساخت یک کارخانه سبز تولید آمونیاک مبتنی بر هیدروژن با هدف صدور به بازارهای جهانی امضا کرده‌‌‌اند.
•لاکید مارتین (Lockheed Martin) شرکت دفاعی و هوافضای آمریکایی توافقنامهای را با صنایع نظامی عربستان سعودی برای تقویت توان دفاعی عربستان و توانایی‌‌‌های رزمایشی آن امضا کرده است.
به‌‌‌رغم این فرصت‌‌‌های سرمایه‌گذاری، نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به قابلیت پیش‌بینی کسب و کار، شفافیت و ریسک سیاسی به قوت خود باقی است. با اینکه اخیرا تعدادی از فعالان آزاد شده‌‌‌اند، بازداشت و تعقیب قضایی ادامه‌‌‌دار آنها همچنان یکی از نگرانی‌های مهم و کلیدی سرمایه‌گذاران خارجی در رابطه با حقوق بشر در عربستان است.
