بررسی رویکرد بهینه در رگولاتوری محیط اقتصاد نوآور
«خِرَد دراکوسیستم» چیست؟
به گزارش بخش اطلاع‌‌‌رسانی شرکت مشاوره مدیریت ایلیا، این مستند پژوهشی است که با دید تجویزی تهیه نشده است. در نتیجه فارغ از هرگونه بستر و کشوری تنها به معرفی مفهوم تمرکز دارد. طبیعی است مدل ذهنی معرفی‌شده دارای زیرساخت‌‌‌ها و پیش‌نیازهای اجتماعی، اقتصادی و... گسترده‌‌‌ای است؛ که پیش از حرکت به سمت آن باید به ابعاد مختلف پیش از اجرا دقت کرد تا پیاده‌سازی دقیق فضای رگولاتوری نوین، صرفا به استفاده از یک واژه برای اشاره به بنیان‌‌‌های قدیمی تقلیل داده نشود.
حرکت از کنترل سیستمی به سوی تسهیلگری اکوسیستمی در مدل ذهنی رگولاتور پیام کلیدی است، که گزارش خرد در اکوسیستم، تلاش دارد با معرفی رویکردهای بهینه در رگولاتوری محیط اقتصاد نوآوری به جزئیات آنها بپردازد.
این گزارش با نگاهی بر چرایی نحوه چالش‌‌‌های نوین رگولاتوری و مفاهیمی که به شناخت چرایی آنها کمک می‌کنند نوشته شده و در ادامه با معرفی ابزارها، اثرات و تجربه‌‌‌نگاری اقدامات انجام‌شده در دنیا، مسیر اندیشیدن را ادامه می‌دهد.
چالش‌‌‌های نوین دلیل اصلی نیاز برای تغییر در فضای رگولاتوری است
در تعامل با محیط پیچیده دنیای امروز، رگولاتور با دو بحران کلی رو‌‌‌به‌‌‌رو خواهد بود:
اول، فشار برای اختصاص بیشتر منابع انسانی، زمانی و مالی برای فهم دینامیک کسب و کارها و پیامدهای رگولاتوری بازارها و صنایع جدید.
دوم، چالش‌‌‌های سنتی‌‌‌تر از جنس شناسایی بازیگران پر‌ریسک، پایش انطباق و سرعت‌بخشی به فرآیندهای قانون‌گذاری برای ارائه خدمات عمومی بهتر.
در این گزارش تلاش شده است تا از طریق توضیح سه مفهوم پیچیدگی، پادشکنندگی و اکوسیستم‌محوری، یک مدل مفهومی برای درک فضای نوین رگولاتوری ارائه شود که در ادامه به توضیح مختصری درباره آن می‌‌‌پردازیم.
گذری بر تئوری پیچیدگی و سیستم‌های پیچیده به عنوان یک جهان‌‌‌بینی
زمانی که به یک سیستم پیچیده (Complex) می‌‌‌اندیشیم باید در نظر داشته باشیم که این‌گونه سیستم‌ها از مجموعه سیستم‌های در‌هم‌تنیده (Complicated) متفاوت خواهند بود.
سیستم‌های در‌هم‌تنیده، به‌رغم تعداد بالای اجزا و روابط زیاد بین آنها، از منظر اجزا و روابط میان آنها به دلیل ماهیت استاتیکی که در ذاتشان نهفته است، قابل شناسایی و پیش‌بینی‌پذیر هستند.
در واقع می‌توان گفت یکی از تفاوت‌‌‌های اصلی سیستم‌های در‌هم‌تنیده با سیستم‌های پیچیده در قدرت شناسایی و پیش‌بینی تعداد و چگونگی روابط اعضاست، که این موضوع در سیستم‌های پیچیده امری بسیار دشوار و گاه با ابزارهای در دست ما غیرقابل دستیابی است.
بررسی پادشکنندگی (قابلیت خودسازماندهی)، به عنوان زیربنایی اساسی در فرآیند توسعه سیستم‌های پیچیده
برخی موجودیت‌‌‌ها در مقابل نوسان‌‌‌های مختلف و عوامل آسیب‌‌‌زا به رشد و شکوفایی می‌‌‌رسند. مثال آشنای این ویژگی پادشکنندگی سیستم ایمنی بدن انسان است که پس از هر بار مواجهه با ویروس نسبت به آن ویروس مقاوم می‌شود.
نکته مهم در اینجا تمایز قائل شدن میان این گونه از موجودیت‌‌‌ها با مواردی دیگر مانند موجودیت‌‌‌های تاب‌‌‌آور یا مقاوم است، چرا که در مفاهیم نام برده شده موجودیت توان مقابله با شوک، تا مرحله آسیب ندیدن و گذر کردن از بحران را دارد اما در پادشکنندگی موجودیت از بحران سود می‌‌‌برد تا به چیزی بهتر از موجودیتی که پیش از بحران بود تبدیل شود.
مفهوم اکوسیستم کسبوکاری
تفکر اکوسیستمی چارچوب و طرز فکر جدیدی را ارائه می‌دهد که تغییر عمیقی در اقتصاد و چشم‌‌‌انداز کسب‌و‌کارها را به تصویر می‌‌‌کشد.
با مشاهده رویکردهای نوین و پیشرفته در حوزه رگولاتوری در دنیا می‌توان این تحلیل را داشت که کشورهای پیشرفته در این حوزه هر چه بیشتر به این برداشت ضمنی نزدیک‌‌‌تر شده‌‌‌اند که اقتصاد و فعالیت‌‌‌های سازمان‌های اقتصادی و محیط کسبوکاری را در ذیل یک اکوسیستم (و نه یک سیستم مکانیکی) تعریف کنند. شاید دو مورد از مهم‌ترین ویژگی‌‌‌های یک اکوسیستم را بتوان پویایی اجزای آن از منظر ظهور و به وجود آمدن در کنار از بین رفتن، و همچنین دینامیک بالای روابط میان این اجزا دانست. چیزی که در نگاه سنتی که برای درک بهتر، به آن دیدگاه سیستمی به اقتصاد و بازیگرانش می‌توانیم بگوییم، وجود نداشت؛ در آن نگاه اجزای این سیستم مشخص است و کارکرد و روابط میان آنها تعریف‌شده و ثابت است. این تغییر در مدل ذهنی می‌تواند نخستین گام برای نزدیک شدن به فضای واقعی تنظیم‌‌‌گری، و نزدیک شدن به مفهوم واقعی واژه «رگولاتوری» باشد.
در ادامه گزارش به موضوع به کارگیری سه مفهوم پیچیدگی، پادشکنندگی و اکوسیستم‌محوری برای فهم دقیق‌‌‌تر فضای رگولاتوری نوین پرداخته می‌شود.
شکنندگی خرد، پادشکنندگی کلان مدل ذهنی درست احتمالی در رگولاتوری است
نکته اصلی رگولاتوری مدرن را می‌توان در پوشش ریسک حداکثری (ریسک منافع مردم و فعالیت سالم در بازار) خلاصه کرد؛ نه در نیت و تفکر احاطه کامل بر بازار و بازیگران. با این هدف، تغییر اصلی که باید رقم بخورد در لایه مدل ذهنی رگولاتوری است، تغییری که ما نام آن را حرکت از کنترل سیستمی به تسهیلگری اکوسیستمی می‌‌‌گذاریم.
چرخه فضیلت ریسک
با توجه به ویژگی‌‌‌های ذکر شده برای یک اکوسیستم می‌توان به مدلی مفهومی تحت عنوان چرخه فضیلت ریسک فکر کرد.
در یک اکوسیستم دو ویژگی و مفهوم انتخاب (Selection) و حفظ دستاوردهای قبلی (Retention) کارکرد تاثیرگذاری دارند:
۱- در ویژگی اول یعنی مفهوم انتخاب باید در نظر داشت که فرآیند انتخاب اعضای مفید یا غیر‌مفید و فضای حذف یا ابقای اعضا توسط خود اکوسیستم به عنوان یک موجود هوشمند صورت می‌‌‌پذیرد.
۲- ویژگی بعدی با نام حفظ دستاوردهای قبلی به این معناست که ما با موجودیتی هوشمند طرف هستیم، به این معنا که بعد از حذف یک عضو از اکوسیستم دستاوردهای آن عضو و درس‌‌‌آموخته‌‌‌های تعاملات قبلی در آن باقی می‌‌‌ماند تا مسیر رشد اکوسیستم هموار و رو به جلو باقی بماند.
در صورتی که رگولاتور با قانون‌گذاری‌‌‌های ناصحیح و مدل ذهنی نادرست جلوی این دو ویژگی و کارکردشان در اکوسیستم را نگیرد، فرصت کافی در کنار هزینه پایینِ خطا کردن رخ می‌دهد. با این کارکرد رفتار رشد پساسانحه‌‌‌ای که پیش‌تر به آن اشاره کردیم در یک اکوسیستم از بین نخواهد رفت و این یکی از موضوعاتی است که منجر به تعادل پویا در طول یک اکوسیستم خواهد شد.
حرکت از کنترل سیستمی به سوی تسهیلگری اکوسیستمی در مدل ذهنی رگولاتور پیام کلیدی است، که گزارش خرد در اکوسیستم، تلاش دارد با معرفی رویکردهای بهینه در رگولاتوری محیط اقتصاد نوآوری به جزئیات به آنها بپردازد.
جهت مطالعه کامل گزارش، QR code زیر را اسکن کنید.
