محسن ایلچی

کنگره بین‌المللی معدن به عنوان بزرگ‌ترین رویداد معدنی در تهران در شرایطی از فردا برگزار می‌شود که شاید در طول تاریخ،‌این بخش از اقتصاد به واسطه پوشش خبری گسترده درباره انجام عملیات نجات ۳۳ معدنکار شیلیایی از عمق ۶۰۰ تا ۷۰۰ متری زمین‌، مورد توجه جهانیان قرار نگرفته بود. ‌این یعنی «رویدادی سخت با اخباری نرم» حبس ۶۹ روزه معدنکاران در معدن طلا و مس «سن خوزه» واقع در شمال شیلی که از ابتدا با رویکرد انتقادی رسانه‌ها‌، اخبار آن پیگیری می‌شد، وضعیتی را در برابر دولت و رییس جمهور شیلی قرارداد تا وی و سایر دولتمردان‌این کشور را وادار سازند از دل یک تهدید جدی (در بخش معدن) فرصتی استثنایی را برای نمایش دیپلماسی عمومی‌ خلق کنند‌. در واقع دولت شیلی از حادثه سکوی نفتی خلیج مکزیک، درس‌های فراوانی کسب کرد. فشار افکار عمومی‌ داخلی شیلی‌، وجود زوایای انسانی در ماهیت رویداد‌، تبدیل یک رویداد محلی به واقعه بین‌المللی (به واسطه بی‌نظیر بودن آن) و ارتباط حادثه با پیشروترین بخش اقتصادی شیلی؛ یعنی معدن و تکنولوژی مربوط به آن، همه و همه باعث شد که رسانه‌ها به طور ویژه ‌این واقعه را دنبال کنند. یک پای ثابت پوشش خبری ‌این رویداد خانواده معدنکاران بودند که با استقرار «کمپ امید» کنار معدن هیچ گاه پدر‌، همسر و برادر خود را تنها نگذاشته‌اند. آنها با گرفتن جشن تولد، مشاهده بازی فوتبال شیلی به همراه معدنکاران، ساخت‌ ترانه و موزیک برای‌ایجاد امید در میان بستگان‌، برگزاری مراسم شکرگزاری و ساخت ده‌ها شبه خبر (مدیریت رویداد) جهانیان را متوجه معدنکاران کرده‌اند. در واقع وقتی پای مردم به میان آمد، «دیپلماسی شهروندی» در کنار دیپلماسی عمومی‌ شکل گرفت. (خبر یعنی «مردم») مردم همراه با دولت برای اسیران معدن «سن خوزه» غذا و آذوقه به سه نقطه از اعماق زمین ارسال کرده‌اند. در‌این میان اقدامات نیروی دریایی شیلی به منظور ساخت سه چرثقیل نفربر (ققنوس) برای حرکت در لوله حفاری شده به قطر یک بشکه نفت به منظور انتقال معدنکاران از عمق به سطح زمین، نقش نیروی نظامی‌‌این کشور(همانند عملکرد ارتش پاکستان در کمک به سیل‌زدگان) را افزایش داد. تجهیز یک درمانگاه در نزدیکی معدن برای انتقال سریع معدنکاران نجات یافته از بند، برای درمان جسمانی و روانی، ضمن‌اینکه نشان از توجه به نیروی انسانی به عنوان سرمایه اجتماعی داشته، نحوه حمایت دولت از شهروندان را به نمایش گذاشت. حضور رییس‌جمهور شیلی و بولیوی در هنگام عملیات نجات معدنکاران بخشی از برنامه مدیریت رویداد بود. در مجموع فرصتی فراهم شد تا به مدد امواج رسانه‌ها‌، دولت شیلی با بهره گیری از «دیپلماسی رسانه‌ای»‌، حس ملی گرایی و میهن دوستی، هواداری مردم از اقدامات دولت و... را تقویت کنند. اما ‌این واقعه برای سیاست‌گذاران‌، مجریان و مدیران دولتی و خصوصی در حوزه معدن که از فردا به مدت چهار روز در کنگره جهانی معدن گرد هم آمدند، درس‌ها و تجربیات عینی فراوانی به ارمغان آورد. احتمال حادثه نظیر واقعه معدن «سن خوزه» در هر کشوری نظیر‌ ایران که آن را «کشور آکواریوم معدن» نام می‌دهیم‌، وجود دارد. ما با آن چگونه برخورد می‌کنیم؟