شوک تابستانه در بازارکتاب

گروه فرهنگ و هنر: در سال‌های اخیر برنامه‌های متنوعی برای ترویج کتابخوانی و بازگشت این کالای فرهنگی به سبد مصرفی خانواده‌های ایرانی تدارک دیده شد و برخی از آنها هم با اقبال عمومی روبه‌رو شدند. هرچند وضعیت کتابخوانی در جامعه ایرانی با چالشی جدی روبه‌رو است و نیازمند اجرای تدابیری ویژه است؛ اما چنین برنامه‌هایی هم می‌توانند به عنوان مسکن عمل کنند و در یک دوره زمانی کوتاه‌مدت تاثیرگذار باشند. دو سال پیش احمد مسجد جامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران پیشنهاد کرد که یک روز از سال به کتابگردی اختصاص پیدا کند و این پیشنهاد مورد استقبال طیف‌های وسیعی از جامعه قرار گرفت و توانست در دو پنج‌شنبه از دوسال متوالی پای بسیاری از علاقه‌مندان را به کتابفروشی‌ها باز کند. همین جرقه کافی بود تا مدیران فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم دست به‌کار شوند و برای ترویج این کالای مهجور آستین‌ها را بالا بزنند. طرح «عیدانه کتاب» برای بهار سال جاری شکل گرفت. البته اجرای این طرح نتیجه کمپین‌هایی بود که در آستانه سال جدید در شبکه‌های مجازی شکل می‌گرفت و به کاربران توصیه می‌کرد تا به دوستان و آشنایان خود کتاب عیدی بدهند. خوب یا بد، طرح عیدانه کتاب برگزار شد و رضایتی نسبی را در بازار نشر به وجود آورد و به همین دلیل مدیران فرهنگی تصمیم گرفتند تا در هر فصل این اتفاق را تکرار کنند. قرار است طرح تابستانه کتاب از ۱۶ تیر تا ۱۵ مرداد با توجه ویژه به گروه سنی کودک و نوجوان اجرا شود. شاید از تیزهوشی تصمیم‌گیران این طرح به حساب بیاید که به ادبیات کودک و نوجوان توجه نشان دادند و آفت‌های کم توجهی به این حوزه را درک کردند.

با این حال، در آستانه عید سعید فطر طرح تابستانه کتاب اجرا می‌شود تا هوای بازار نشر کمی آفتابی شود. مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب در نشست طرح «تابستانه کتاب» و رونمایی از پوستر آن گفت: از سال ۹۴ تخصیص یارانه از طریق کتاب‌فروشی به مردم با طرح کتاب‌فروشی به وسعت ایران آغاز شد. پیش از این طرح وزارت ارشاد برنامه‌ای برای حمایت از کتاب‌فروشی‌ها نداشت و به تبع آن خبر تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها همه را آزار می‌داد. وی افزود: تولید کتاب در ایران رو به رشد است؛ اما توزیع روند خوبی را دنبال نمی‌کند. زمانی که شاهد نزول توزیع باشیم، تولید انبوه هم به مرور ضعیف می‌شود. در دو طرح قبل با اختصاص یارانه به حوزه توزیع به نحوه عادلانه‌تری یارانه به دست مردم رسید. او درباره آمار رشد دو طرح اولیه تخصیص یارانه کتاب اظهار کرد: در طرح عیدانه کتاب ۲۱۴ درصد رشد در کتاب‌فروشی‌های فعال داشتیم. همچنین شاهد رشد ۶۰۴ درصدی خریداران، ۸۰ درصدی تخصیص یارانه، افزایش ۱۰۰۰ درصدی فروش کتاب‌ها (بر اساس جلد) و ۵۵۵ درصدی میزان فروش بودیم. غلامی جلیسه با بیان اینکه «کتاب‌فروشی‌ها اظهار کردند رشد فروش‌شان بین ۲۵ تا ۱۰۰ درصد بوده است» گفت: کتاب‌فروشی‌های استان‌ها میزان فروش و فعالیت کمتری داشتند که با فعالیت‌های خانه کتاب شاهد افزایش کتاب‌فروشی‌ها بودیم. در طرح عیدانه کتاب ۳۰ استان همکاری کردند؛ اما هرمزگان نتوانست به لیست اضافه شود. البته فعالیت کتاب‌فروشی‌های استان‌ها به جز پیگیری خود خانه کتاب و ارشاد به فعالیت خود استان‌ها هم بازمی‌گردد.

به گفته مدیرعامل خانه کتاب قرار است در طرح عیدانه کتاب ۲۴۱ کتاب‌فروشی در مرکز استان‌ها و ۸۰ کتاب‌فروشی در شهرستان‌ها فعال بودند؛ اما به گفته مدیرعامل خانه کتاب بناست این طرح در شهرستان‌های بیشتری اجرا شود. جلیسه با اشاره به نظرسنجی‌ها برای رفع مشکلات طرح تخصیص یارانه کتاب اظهار کرد:‌ با توجه به نظرسنجی‌های دو دوره قبل و فعالیت‌های دو طرح مشکلات مشخص شده است. سعی می‌کنیم مشکلات مشخص‌شده را برای طرح تابستانه کتاب رفع کنیم. در این دوره یارانه با دوبرابر افزایش به ۲ میلیارد تومان رسیده است. با توجه به پیش‌بینی‌ها به احتمال زیاد تمام این میزان استفاده خواهد شد و ممکن است میزان یارانه کم باشد که درصورت وقوع این اتفاق با همکاری آقای صالحی (معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) این میزان افزایش خواهد یافت. مدیرعامل خانه کتاب درباره اهمیت حوزه کودک و نوجوان در طرح تابستانه کتاب بیان کرد: در این دوره سعی کرده‌ایم با توجه به اینکه طرح با تعطیلی مدارس و زمان فراغت کودکان و نوجوانان همزمان می‌شود توجه ویژه‌ای به پتانسیل این حوزه سنی در تابستان داشته باشیم. چنان‌که شعار این دوره «فراغتی و کتابی و گوشه چمنی» است، مشخص است که می‌خواهیم فراغت تابستانه کودکان، نوجوانان و جوانان را در این طرح مورد توجه قرار دهیم.

در این دوره همچون گذشته مردم می‌توانند با ارائه کارت ملی تا سقف یک میلیون ریال از تخفیف استفاده کنند که میزان تخفیف کتاب‌های عمومی ۲۰ درصد و کتاب‌های کودک و نوجوان که هدف تشویق این دوره قرار گرفته‌اند، ۲۵ درصد است. به گفته مدیرعامل خانه کتاب، در این دوره اگر کتاب‌فروشی بیشتر از حد مشخص شده در معیارها، کتاب‌های دانشگاهی بفروشند، کف میزان یارانه‌اش افزایش نخواهد یافت و از روند فروش جلوگیری می‌شود. از سویی دانشجویان قشر مهمی هستند که در این طرح از آنها حمایت می‌شود پس فروش میزان معینی از کتاب‌های دانشگاهی معمولی است. او درباره هماهنگی تخصیص یارانه به کتاب‌فروشی‌ها براساس فروش و امکانات‌شان شرح داد: ازآنجا که ما در این طرح‌ها به دنبال رونق کتاب‌فروشی‌ها هستیم کف مبلغ ۲ میلیون تومان را برای همه در نظر گرفتیم. البته در دو طرح گذشته برخی از کتاب‌فروشی‌ها کف این میزان را پر نکردند؛ اما ما براساس هدف‌مان میزان کف یارانه آنها را تغییر ندادیم. در مورد کتاب‌فروشی‌هایی که میزان فروش بیشتری داشتند نیز افزایش مبلغ به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌شود. اگر کتاب‌فروشی معیارها و قوانین را رعایت کند یارانه‌اش افزایش خواهد یافت. البته این افزایش منوط به رعایت فیلترها است. طرح تابستانه کتاب از ۱۶ تیر همزمان با عید فطر آغاز می‌شود و تا پایان ۱۵ مرداد ادامه خواهد داشت و این بازه یک ماهه به این دلیل انتخاب شده است که بیشترین رکود بازار نشر بعد از نمایشگاه کتاب و همزمان با آغاز تابستان به وجود می‌آید.