نمایشگاه کتاب به‌دلیل وضعیت کرونایی امسال برگزار نمی‌شود
لغو مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور
این امروز و فرداها و اما و اگرها ادامه یافت تا اینکه روز گذشته سخنگوی شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با اشاره به جلسه غیرحضوری این شورا (در روز شنبه مورخ ۲۸ تیرماه) گفت: «بنا بر اعلام صریح دولت جمهوری اسلامی‌ایران مبنی بر تکلیف همگانی در پیشگیری از شیوع ویروس کرونا و در راستای مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا توصیه‌های وزارت بهداشت مبنی بر ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و پرهیز از برگزاری هرگونه تجمع در سطح کشور و همچنین نبود چشم‌انداز روشن در امکان برگزاری نمایشگاه در ماه‌های آتی، شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب تهران برگزاری این دوره از نمایشگاه را در سال جاری منتفی دانست.» هرچند چنین تصمیمی با شیوع اپیدمی جدید چندان دور از انتظار نبود، اما این سوال برای بسیاری از مشتاقان کتاب و ناشرانی که بخشی از درآمد سالانه را از این نمایشگاه تامین می‌کردند وجود دارد که مسوولان چه راه‌های جایگزینی برای برطرف کردن نیازهای فرهنگی مردم و جبران خسارت‌های اقتصادی ناشران در نظر گرفته‌اند؟ از نخستین ماه سال که زمزمه تعطیلی نمایشگاه کتاب به‌گوش رسید، برخی پیشنهاد برپایی آنلاین این رویداد بزرگ را مطرح کردند. از جمله حجت نظری، عضو شورای اسلامی‌شهر تهران پیشنهاد داد که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با مشارکت شهرداری تهران و وزارت ارشاد به شکل مجازی برگزارشود و بخشی از رقمی که بنا بود از سوی شهرداری تهران برای نمایشگاه کتاب ۹۹ هزینه شود، با همراهی دولت و وزارت ارشاد صرف ایجاد زیرساخت‌ها برای برگزاری مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران صورت گیرد، تا از این طریق تمامی ناشران بتوانند محصولات خود را در این نمایشگاه عرضه کنند و خریداران نیز کتاب مورد نیاز خود را به شکل اینترنتی خرید کنند؛ پیشنهادی که به دلایل مختلف عملا اجرایی نشد. از آنجا که برپاکنندگان نمایشگاه به‌جای درنظرگرفتن تدابیری جدید برای موقعیت نامطلوبی که به وجود آمده، ترجیح دادند راه راحت‌تر را که همانا امیدوار بودن به پایان یافتن این بیماری در ماه‌های پیش‌رو بود برگزینند، از این‌رو تاکنون هیچ برنامه جامعی برای برپایی آنلاین این رویداد ارائه نشده است. این در حالی است که همزمان با خبر لغو نمایشگاه کتاب اخباری از برگزاری مجازی نمایشگاه‌های بین‌المللی چون پکن، فرانکفورت، بلونیا، سئول و پاناما در رسانه‌های جهان منتشر می‌شود. شاید یکی از دلایلی که تاکنون مسوولان برپایی نمایشگاه کتاب تهران نتوانسته‌اند نقشه راهی برای برپایی غیرفیزیکی این نمایشگاه ارائه دهند به مشکلات ساختاری نهادهای تصمیم‌گیری و ماجرای ادغام سه موسسه خانه کتاب، نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان مربوط می‌شود. زیرا این موسسه فراگیر در این ایام آنچنان درگیر مسائل داخلی است که هنوز سروشکل مناسبی نگرفته تا از آن انتظار داشت برنامه مناسبی در این شرایط اجرا کند و به نظر هم نمی‌رسد به زودی نیز بتواند شکل منسجمی برای تصمیم‌گیری کلان به خود بگیرد.
راهکاری دیگر
با وجود نبود برنامه‌ای مشخص برای برپایی این نمایشگاه به شکل آنلاین، در صورت اجرا نیز به نظر می‌رسد این طرح برخلاف طرح‌های مشابه خارجی، از پیش شکست خورده است. دلیل این امر را باید در تفاوت ماهوی نمایشگاه کتاب تهران با دیگر نمایشگاه‌های جهان جست‌وجو کرد زیرا برخلاف اغلب آنها که محل دیدار نویسندگان و ناشران و همچنین مکانی برای آشنایی تازه‌های نشر به منظور بستن قراردادها است، نمایشگاه کتاب تهران بازار مکاره‌ای از حضور ناشران گوناگون و مخاطبان تفننی است که سالی یک‌بار برای فروش آثار خود یا به قصد سیاحت و لذت خرید کتاب به این مکان می‌آیند. از این‌رو برآورده کردن نیاز چنین گروه‌هایی از طریق فضای مجازی مقدور به‌نظر نمی‌رسد، اما در این میان راهکارهای دیگری نیز از سوی منتقدان و کارشناسان پیشنهاد داده شده که احتمالا عملی‌تر و راهگشاتر خواهند بود از جمله اختصاص بودجه نمایشگاه کتاب به طرح‌های فصلی کتاب، تا به این شکل در مدت‌زمان بیشتری علاقه‌مندان به مطالعه بتوانند با درنظر گرفتن پروتکل‌های بهداشتی به کتاب‌فروشی‌ها مراجعه کنند و از تخفیف‌های مرسوم چنین طرح‌هایی بهره‌مند شوند. طبق آنچه در بهمن‌ماه سال گذشته اعلام شد؛ بودجه نمایشگاه سی و سوم ۱۷ میلیارد تومان تعیین شده بود و این مبلغ به جز میزان یارانه‌ای است که هر سال به نمایشگاه کتاب اختصاص داده می‌شود همچنین طبق آمار ارائه شده طرح فصلی اجرا شده توسط موسسه خانه کتاب در اردیبهشت‌ماه امسال با بودجه ۲ میلیارد تومان انجام شد. از این‌رو با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت با بودجه ۱۷ میلیاردی نمایشگاه کتاب امسال دست‌کم می‌توان هشت طرح فصلی را اجرا کرد؛ راهکاری جایگزین که علاوه بر صرف بهینه بودجه کتاب‌فروشان را نیز که منتقدان همیشگی نمایشگاه کتاب بوده‌اند، راضی خواهد کرد.
