صحنه درخانه‌های مردم

تصویری از تئاتر جن‌گیر به کارگردانی کوروش نریمانی

فرهنگ و هنر- چند وقتی است که خبری خوشحال‌کننده برای اهالی تئاتر دهان به دهان می‌چرخد و این نوید را می‌دهد که این هنر مهجور در ایران، اندکی بیشتر دیده شود و نگاه‌های بیشتری را به خود جلب کند. بنا بر شنیده‌های خبرنگار دنیای اقتصاد از حواشی اجراهای تئاترهای روی صحنه پایتخت‌، قرار است تئاترهایی که روی صحنه اجرا می‌شود، در شبکه نمایش خانگی عرضه شود و علاقه مندانی که فرصت دیدن نمایش‌های روی صحنه را نیافته‌اند، روی صفحه تلویزیون پای تئاتر بنشینند. این، خبری بسیار مسرت بخش نه تنها برای اهالی تئاتر که همه اهل فرهنگ جامعه است. پیش از این و در سال‌های دور و نزدیک نمایش‌هایی که روی صحنه می‌رفت پس از مدت کوتاهی اجرایش به پایان می‌رسید و دیگر نشانی از آن کار نمی‌شد گرفت. معدود کارهایی بودند که با استقبال بی‌نظیر روبه‌رو می‌شدند و در سال‌های بعد دوباره روی صحنه می‌آمدند.

نمونه قابل ذکرش تئاتر معرکه‌در‌معرکه به نویسندگی داوود میرباقری و کارگردانی سیاوش تهمورث است که بعد از اینکه در سال ۷۳ در چارسو روی صحنه رفت و تعداد تماشاگر حیرت‌انگیزی داشت، چند سال بعد با تغییرات اندکی در تالار مهر حوزه هنری دوباره اجرا شد. نمونه نزدیکش هم تئاتر جن‌گیر به کارگردانی کوروش نریمانی است که پس از اجرای موفق سال ۸۸،چند وقت پیش در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت. ولی بسیاری از کارها را هم می‌شود مثال زد که با تعداد محدود نمایش تماشاگران زیادی را به نسبت ظرفیت سالن جذب کردند و دیگر دیده نشدند. مثال‌هایش بی‌شمار است. شکار روباه (علی رفیعی)، تمام کارهای ماندگار بهرام بیضایی در همه این سال‌ها، کارهای محمد یعقوبی مثل یک دقیقه سکوت‌، خشکسالی و دروغ و همین نوشتن در تاریکی که در چارسو روی صحنه بود. بهترین راه برای دیده شدن بیشتر این نمایش‌ها‌، عرضه تصویری این کارها به حوزه رسانه‌های تصویری و شبکه ویدئوی خانگی است.

عرضه تصویری؛ باعث رشد تئاتر در شهرستان‌ها

کوروش نریمانی کارگردان جن گیر درباره عرضه تئاتر در شبکه نمایش خانگی به برنا گفت: این کار مثبتی است چون تئاتر را به دل خانه‌ها می‌برد و مردم را بیش از پیش با تئاتر آشنا می‌کند، هر چند جای تئاتر زنده را نخواهد گرفت، اما به گسترش تئاتر کمک می‌کند.

وی افزود: متاسفانه امروزه شکل اجرای مستمر تئاتر، فقط در تهران وجود دارد و علاوه بر اکثریت مردم شهرهای مختلف حتی تئاتری‌های شهرستان نیز نمی‌توانند به صورت دائمی تئاتر ببینند. با انجام گسترده این طرح همه مردم ایران می‌توانند تئاتر حرفه‌ای تماشا کنند. همچنین برای ثبت شدن و دیده شدن تئاترها توسط مخاطبان آینده نیز این کار ضروری است.

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان همچنین گفت: اگر سینمای ما با این وضعیت خود می‌تواند از شبکه نمایش خانگی درآمد کسب کند، بنده مطمئن هستم که چون تئاتر حال و روز بهتری دارد، درآمد بیشتری کسب خواهد کرد. این درآمد می‌تواند جبران این همه انرژی و هزینه‌ای که در تئاتر می‌شود را داشته باشد و به عوامل کار حق‌الزحمه بهتری پرداخت شود.

نریمانی ادامه داد: این دید که تئاتر یک هنر ارزشمند و فاخر است و در آن درآمدی نیست باید از ذهن تهیه‌کنندگان و شرکت‌ها پاک شود، چون اتفاقا تئاتر به عنوان یک کالای ارزشمند فرهنگی اگر با قیمت مناسب فروخته شود، درآمدزایی می‌کند و هم برای تئاتری‌ها و هم برای این شرکت‌ها از لحاظ اقتصادی نتیجه‌بخش خواهد بود.

عامل محدودکننده در عرضه تصویری تئاتر

به هر حال یکی از دلایلی که باعث شده تا کنون تصاویر تئاترهای روی صحنه به شبکه ویدئویی نیاید، ممیزی مسوولان است.با این استدلال که تئاتر به هر حال مخاطب خاص دارد و می شود در آن حرف‌هایی زد که اگر به شکل گسترده‌تری عرضه شود، جای اشکال است. این در حالی است که معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنان خود اعلام کرده است به‌طور کامل از ممیزی در تئاتر دفاع می‌کند و دلیل آن را صیانت از تئاتر می‌داند. آیدا کیخایی، کارگردان نمایش «یک دقیقه سکوت» نیز به ایلنا گفت: کار ما را توسط یک فیلم دیدند و گفتند که برخی جاهای آن باید حذف شود و ما هم آن نکات را رعایت کردیم، اما در طول اجرا اتفاق خاصی نیفتاد.

وی اضافه کرد: به نظر من، این اتفاق همیشه بود، اما الان خیلی بیشتر شده است و اتفاقی که در نمایش «نوشتن در تاریکی‌» افتاد، نادر بود. هیچ وقت تابه حال این‌گونه نبود که نمایشی شش بار بازبینی برود و ما حتی تا یک هفته قبل از اجرا هم نمی‌دانستیم تکلیف‌مان چیست. این سختگیری‌های بیش از حد حتی در نمایش «خشکسالی و دروغ» هم به همین ترتیب بود و به ما می‌گفتند حتی برخی کلمات باید استفاده نشود.

بازیگر نمایش «نوشتن در تاریکی» اظهار کرد: چیزهای عجیب‌وغریبی می‌شنویم. من با خودم فکر می‌کنم اگر امسال بود امکان نداشت بتوانیم نمایش «خشکسالی و دروغ» را اجرا کنیم و این اتفاق بدی است. هر سال که می‌گذرد سختگیری‌های زیادی انجام می‌شود و با این شیوه دیگر تئاترها حرفی برای گفتن نخواهند داشت.