دکتر محسن وفامهر

بخش سوم

استفاده از بتن سبک در امور ساختمانی مزایای فراوانی دارد که اهم آن به شرح زیر می‌باشد: ۱ـ صرفه‌جویی در مصرف انرژی و امکان استفاده از نیروی کار ساده و فنی

۲ـ صرفه‌جویی در مصرف انرژی مورد نیاز جهت جابه‌جایی مصالح ساختمان و حمل آن به طبقات مختلف

۳ـ صرفه‌جویی در مصرف آهن‌آلات

۴ـ صرفه‌جویی در مصرف مصالح ساختمانی جهت ساخت پی و نیاز کمتر به محکم‌سازی با هزینه‌های گزاف برای زیر‌سازی

۵ـ صرفه‌جویی چشمگیر در حمل‌و‌نقل مصالح ساختمانی از کارخانه تولیدی تا محل مصرف

۶ـ صرفه‌جویی در موارد فوق خود موجب پایین آمدن قیمت تمام شده ساختمان خواهد شد.

۷ـ صرفه‌جویی در مصرف انرژی در طول عمر‌سازه و ساختمان و بهره‌برداری از آن

۸ـ متاثر شدن محیط زیست و آب و هوا از صرفه‌جویی در مصرف انرژی به علت کاهش آلودگی هوا

۹ـ صرفه‌جویی در وقت و زمان و مدت احداث بنا

۱۰ـ مقاوم‌تر شدن بنا در مقابل زلزله و افزایش خمش‌پذیری ساختمان و قابلیت برگشت به حالت اولیه

۱۱ـ صرفه‌جویی در مصرف موارد یاد شده، جلوگیری از اتلاف سرمایه‌های ملی و شخصی را موجب و معادل ۳۰‌درصد تا ۴۰‌درصد تفاوت رقم هزینه را باعث خواهد شد.

سبک‌سازی می‌تواند نیروهای ناشی از زلزله را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد و حاشیه ایمنی‌سازه‌ها را وسعت بخشد. اما متاسفانه این مقوله نه تنها در ساخت‌و‌ساز کشور نقطه شروعی پیدا نکرده است. بلکه بسیاری از ساختمان‌های بلند در کشور با مصالح ساختمان‌های معمولی و در محدوده همان فرهنگ ساخته می‌شود. ساخت بنا به روش بتنی قالبی است که به غلط از بعضی کشورها تقلید می‌شود.

در این رابطه جالب است بدانیم که در سال ۱۹۸۹، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۱/۷ درجه که مرکز آن در حدود ۱۰۰ کیلومتری برج هرمی‌شکل‌ ترانس آمریکا بود، به وقوع پیوست که در نتیجه آن، این برج بیش از ۳۰ سانتیمتر تاب خورد اما خسارتی به آن وارد نشد. این را هم بد نیست بدانیم که سال گذشته ۱۲ زلزله با قدرت بیشتر از ۶ ریشتر و یک زلزله با قدرت ۳/۷ ریشتر در ژاپن رخ داد که تنها منجر به مرگ ۲ نفر شد. دلیل آن را به راحتی می‌توان حدس زد. اینک با توجه به مطالب فوق و با عنایت ویژه به نقش و جایگاه مصالح استاندارد و به تبع آن ضرورت توجه به مقاومت و استحکام ساختمان‌ها بیشتر آشکار می‌گردد.

نقل و انتقال مصالح در کارگاه‌ها

جابه‌جایی مصالح باید چنان برنامه‌ریزی شود که با دیگر فعالیت‌ها در کار گاه همزمان صورت‌پذیرد و موفقیت‌ها تنها با در نظر گرفتن موارد زیر به دست می‌آید:

ـ توجه لازم به شکل بسته‌بندی

ـ نظارت بر روند و‌ترتیب تحویل مصالح

ـ به‌کار‌گیری تجهیزات مناسب

ـ اتخاذ نظارت درست بر تمام عملکرد‌ها

جابه‌جایی مصالح تنها یک مشکل کارگاهی نیست، بلکه عملکرد طراح، تولیدکننده و پیمانکار بر ر وی آن تاثیر می‌گذارد و طراحی شکل، وزن و استحکام مصالح را تعیین می‌کند. نوع بسته‌بندی بستگی به تولید‌کننده دارد و سیاست پیمانکار برای جابه‌جایی مصالح در کارگاه بر کار تاثیر می‌گذارد. جابه‌جایی غیرضروری مصالح هزینه کارگاه را بالا می‌برد در حالی که می‌توان از اتلاف مصالح به کمک بازرسی مجدد برنامه ماشین‌آلات و تجهیزات به کار گرفته شده، برای این منظور جلوگیری نمود. مصالح در شکل‌های مختلف به کارگاه تحویل داده می‌شوند. بعضی به صورت انبوه و یا حتی به صورت کیسه‌ای‌اند در حالی که بقیه در پالت‌ها، بسته‌ها یا جعبه‌ها قرار گرفته‌اند. واضح است که این مساله بر روی نحوه توزیع و انبار مصالح در کارگاه تاثیر می‌گذارد. هنگامی‌که مقدار زیادی از مصالح به صورت انبوه تحویل کارگاه می‌شوند این امکان وجود دارد که مقدار کمی‌از آن فله‌ای تحویل داده شود. معمولا پیمانکار و تولید‌کننده بر روی روش تحویل توافق می‌کنند ولی هر گونه تفاوت در روش‌های استاندارد تحویل مصالح قیمت آن را افزایش می‌دهد.

نحوه حفاظت و نگهداری از مصالح

مواد و مصالح ساختمانی به ندرت آن اندازه‌ای که لازم است مورد محافظت و مراقبت قرار می‌گیرند. باید توجه داشت کیفیت خسارتی که از بابت مجاورت مواد و مصالح ساختمانی با شرایط جوی نامناسب به آنها وارد می‌شود، تا زمانی که در ساختمان به کار می‌روند ظاهر نمی‌شود.

در نتیجه دو جنبه عمده و مجزا در ارتباط با حفاظت مواد و مصالح ساختمانی وجود دارد:

ـ مدت زمان انبار و نگهداری مصالح در کارگاه که تاثیر مهمی‌ روی عملکرد بعدی و کیفیت خواهد داشت.

ـ آسیب‌پذیری مصالح، اغلب بلا فاصله بعد از به کار رفتن در ساختمان انجام می‌شود، چون به محض به کار بردن مصالح در ساختمان، نه تنها در معرض هوازدگی و فرسایش ناشی از مجاورت با شرایط آب و هوایی قرار می‌گیرند بلکه در معرض خطر اصابت و برخورد ناشی از اجرای کار‌های بعدی ساختمانی هم واقع می‌شوند.

در ساختمان‌هایی که با استفاده از اسکلت بتنی یا فلزی ساخته می‌شوند عمدتا از مصالح سبک برای ساخت اعضای غیر باربر استفاده می‌شود که تا حدودی مشابه می‌باشد. کیفیت ساختمان‌های فلزی بیشتر به اجرا به خصوص در قسمت اتصالات باز می‌گردد. اما در ساخت ساختمان‌های با اسکلت بتنی انتخاب بتن و ویژگی‌های آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. گر چه اغلب در ساخت این ساختمان‌ها از بتن آماده استفاده می‌شود، اما کیفیت بتن در پای کار ممکن است کیفیت بتن در محل تولید نباشد. بنابراین «علاوه بر انتخاب مصالح مناسب در محل تولید مانند استاندارد بودن کیفیت سیمان، کیفیت شن و ماسه، کیفیت آب، کیفیت مواد افزودنی و کیفیت بتن در محل اجرا نیز توجه خاص به عمل آید.»از میان مصالح مختلف ساختمانی هیچ یک به اندازه سیمان پرتلند عادی، با بی توجهی و سهل‌انگاری نگهداری نمی‌شود. چه بسا در اثر بی‌توجهی در نگهداری گاه مجبور شده ایم چندین تن سیمان پاکتی را در گودال‌های بزرگ دفن کنیم. این مصالح جزو مصالح جاذب رطوبت‌اند. آنها رطوبت موجود در هوا را جذب می‌کنند و به سرعت دچار فعل و انفعالات شیمیایی می‌شوند که این فعل و انفعالات بر ساختمان مولکولی آنها تاثیر می‌گذارد و در نهایت از استحکام و تاب آنها در اجرا می‌کاهد. تغییرات شیمیایی ایجاد شده همیشه قابل رویت نیستند و در شکل ظاهری تاثیر چندانی نمی‌گذارند و فقط به هنگام خودگیری است که این تاثیرات به صورت زودگیری یا کندگیری بروز می‌کند. سیمان و گچ باید روی بستری از تخته یا الوار، در شرایطی فاقد رطوبت نگهداری شوند. مصالحی که به هر شکل تحت تاثیر رطوبت واقع شده‌اند را نباید به هیچ عنوان مصرف کرد. خصوصا سیمانی که برای تولید ملات‌ها و «مخلوط‌های نمونه» مورد استفاده قرار می‌گیرد باید فاقد رطوبت در یک سیلو، در محوطه دستگاه بتن‌ساز مرکزی نگهداری می‌شوند.