کارشناسان اقتصاد شهری در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد مطرح کردند
پیش‌‌شرط‌های انتقال پایتخت
بدنه دولت قبل از انتقال باید کوچک شود
رونق کاذب زندگی در پایتخت باید از بین برود
بدنه دولت قبل از انتقال باید کوچک شود فرید قدیری
سحر باباخانی
تصویب «انتقال پایتخت» در مجمع تشخیص مصلحت نظام بعد از چندین بار طرح و بررسی در دولت‌های قبلی، باعث شده این‌بار کارشناسان اقتصاد شهری متفاوت‌تر از قبل به موضوع انتقال نگاه کنند.
گروهی از کارشناسان شهری در تهران از جمله محمد خوش‌چهره، مهدی چمران، رسول خادم و حمزه شکیب رعایت یکسری پیش‌شرط‌ها برای انتخاب «جایگزین تهران» را لازم می‌دانند از جمله اینکه باید رفاه و برتری سکونتی در پایتخت ایران از بین برود، دولت به لحاظ تعداد دستگاه‌ها و سازمان‌ها و همچنین از نظر حجم نیرو و پرسنل کوچک شود و در نهایت اینکه برنامه انتقال پایتخت در یک دوره زمانی بلندمدت دیده شود.
انتقال پایتخت تاکنون توسط هر کدام از دولت‌های قبل، مطرح و بلافاصله از آن عبور شده است؛ اما با مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران نهایت تا سال ۱۴۰۴ مهمان پایتخت‌نشینان خواهد بود. مجمع تشخیص شنبه گذشته تصویب کرد پایتخت سیاسی کشور تا پایان برنامه چشم‌انداز ( سال ۱۴۰۴) باید تغییر کند.
آخرین تصمیم‌گیری درباره انتقال پایتخت از تهران، به اواسط عمر دولت نهم برمی‌گردد. در دولت نهم محمد جهرمی، وزیر کار و عضو شورای عالی مسکن به شدت پیگیر انتقال پایتخت بود تا جایی که در دی ماه سال ۸۶، از تشکیل کمیته کارشناسی برای پیگیری این موضوع خبر داد.
کمیته کارشناسی انتقال پایتخت در دولت نهم به این نتیجه رسیده بود که قبل از اقدام به انتقال باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که جمعیت پایتخت جدید از ۲۵۰هزار نفر تجاوز نکند و دولت باید فقط از ناحیه هسته اصلی و مرکزی منتقل شود.
اکنون که طرح انتقال پایتخت از فاز حرف عبور کرده و مرحله تصویب را پشت‌سر گذاشته، پیشنهاد‌های کارشناسان برای اجرای بدون عیب این مصوبه نیز وارد مرحله تازه و البته جدی‌تری شده است.
محمد خوش‌چهره، نماینده سابق مردم تهران و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد، حذف مزیت مهاجرپذیری از پایتخت را شرط موفقیت در اجرای مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام دانست و تصریح کرد: اگر این اتفاق نیفتد، با انتقال پایتخت صرفا کلانشهر دیگری همچون تهران با حاشیه‌ها و مشکلات جدید ایجاد می‌شود.
شهر جدید لازم است
از سوی دیگر مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران در این باره گفت: بحث تازه‌ای مبنی بر ساخت شهر جدیدی برای پایتخت مطرح است.
به گزارش دنیای اقتصاد، در شرایطی که به گفته مسوولان شهری ۳۵ درصد مراکز آموزش عالی در کشور و ۵۰درصد فعالیت‌های آموزشی در کنار بیشترین میزان حمل و نقل عمومی و ساخت و ساز در تهران در جریان است برای چندمین بار طرح انتقال پایتخت مطرح شد؛ ولی این بار مهندس مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران در تئوری جدیدی عنوان کرد: در شرایط کنونی نمی‌توان پایتخت را به شهر دیگری منتقل کرد بلکه باید شهر جدیدی با ظرفیت‌های متفاوت به وجود آورد. به عقیده وی، تهران هنوز آن‌طور که باید ساخته نشده و کارهای ناتمام بسیاری داشته و با مشکلات بسیاری دست به گریبان است و حالا می‌خواهیم شهر دیگری بسازیم.
تجربه سایر کشورها کافی نیست
با وجود تمامی نظرات موجود و با استناد به گفته‌های رییس کمیته برنامه و بودجه شورای شهر، تهران سال‌ها است بار سنگین ۱۰میلیون نفر از جمعیت کل کشور را به دوش می‌کشد، ولی با این وجود حداقل سرانه حمل و نقل عمومی، آموزشی، خدمات شهری و .... برای این کلان شهر در نظر گرفته شده است.
رسول خادم در توضیح موانع و مشکلات موجود بر سر راه طرح انتقال پایتخت به دنیای اقتصاد توضیح داد: درست است که انتقال پایتخت در مواقع بحرانی در برخی از کشورهای جهان جواب داده است؛ ولی اجرای این طرح برای ایران نیازمند زمان طولانی و انجام مطالعه و برنامه‌ریزی مدونی است که مطابق با افق چشم‌انداز کشور و طرح جامع باید باشد.
وی همچنین تاکید کرد: طرح این موضوع بدون پشتوانه مطالعاتی، عملی نیست و هم‌اکنون نیز تهران با وجود تمامی منابع مالی درنظر گرفته شده هنوز با مشکلات خدمات شهری، سیستم آب و فاضلاب، مشکلات بافت‌های فرسوده و حمل و نقل عمومی دست به گریبان است.
مشکل پایتخت مهاجر پذیری است
خادم با اشاره به این مطلب که اجرای این طرح باید با هماهنگی مسوولان شهری و مطالعات فراوان صورت گیرد، گفت: تا به امروز هیچ
اظهار نظری از شورای شهر در این زمینه خواسته نشده؛ چراکه تصمیم‌گیری در این مورد باید در سطح کلان صورت گیرد؛ ولی با این وجود در صورت عملیاتی شدن شورای شهر نیز باید از هم‌اکنون در جریان قرار بگیرد تا بتواند پروژه‌های شهری را با در نظر گرفتن این تغییر و تحول و طرح جامع سامان دهی کند.
وی بهترین راهکار برای نجات تهران را جلوگیری از مهاجرت و جمعیت‌پذیری عنوان و تاکید کرد: جمعیت پایتخت با رشد فعلی تا سال ۱۴۰۴ به ۹میلیون نفر خواهد رسید و باید با اجرای سیاست عدم مهاجرپذیری از افزایش مشکلات جاری جلوگیری کرد؛ چراکه در حال حاضر نیز تهران با شهرهای حاشیه‌ای اطراف خود و تنوع بالای دهک‌های مختلف دچار مشکلات عدیده‌ای است.
رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورا همچنین یادآور شد: جابه‌جایی و ساخت پایتخت جدید نیازمند پشتوانه و منابع مالی وسیعی است و می‌توان به جای انجام هزینه برای الگوهایی که تاکنون مطالعه نشده‌اند، راهکارهایی چون مهاجرت معکوس به تهران و جمعیت گریزی را در پیش گرفت.
پایان رونق کاذب در پایتخت
در نظری مشابه به این مطلب می‌رسیم که طرح جابه‌جایی پایتخت در تئوری جالب و جذاب است، ولی به دلیل تمرکز مهاجرت‌ها در برخی نقاط کشور علی‌الخصوص تهران، عدم تعادل فضایی در ایران به وجود آمده و این مساله ریشه در توزیع نامناسب و عدم توجه به ساختار اقتصادی مناطق مختلف و برخی سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های نامناسب و شعارگونه ظرف ۴ دهه گذشته علی‌الخصوص ۴۰ سال اخیر دارد.
محمد خوش‌چهره، نماینده سابق مردم تهران در مجلس و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران با بیان مطلب فوق در توضیح مشکلات پیش‌روی طرح انتقال پایتخت، به دنیای اقتصاد گفت: در اوایل دهه ۳۰، ۷۵درصد جمعیت روستانشین و ۲۵درصد شهرنشین بوده‌اند؛ ولی از سال ۸۵ تاکنون این آمار بر عکس شده و در حال حاضر ۷۵درصد جمعیت شهرنشین و ۲۵درصد روستانشین شده‌اند و این روند باعث شده تعادل جمعیتی بین کلان‌شهرهایی چون اصفهان، شیراز، تهران و .... بر هم خورده و تمرکز فعالیت‌های صنعتی، خدماتی و دانشگاهی از بین برود.
وی در ادامه توضیح داد: عدم توجه به اقتصاد منطقه‌ای مخصوصا اقتصاد شهری و روستایی که به جای تولید محصولات کشاورزی عمدتا به پرداخت‌های نقدی مثل سهام عدالت و... می‌پردازند، رونق‌های کاذبی را ایجاد می‌کنند که باعث افزایش نابرابری بین افراد جامعه مخصوصا ساکنین شهرهای بزرگ می‌شود و تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
خوش‌چهره با تاکید بر حذف مهاجرپذیری در کلانشهرها گفت: اگر مشکلات زیربنایی اقتصادی در تهران حل نشود، حل این معضلات در هیچ نقطه دیگری نیز امکان‌پذیر نخواهد بود، با در نظر گرفتن این مطلب ضمن مکان‌یابی و برآورد هزینه‌های سرسام‌آور پایتخت باید در نظر داشت که نباید کلانشهر دیگری مانند تهران را با مشکلات مشابه به وجود آورد و ابر شهر دیگری را با حاشیه‌های جدید متولد کرد.
نحوه انتقال، بدون هزینه سنگین به‌رغم اینکه برخی از مسوولین معتقدند جابه جایی پایتخت نیازمند برنامه‌ریزی بلند مدت و صرف هزینه بالا و زمان‌بر است. حمزه شکیب، رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران اجرای این طرح را ضروری دانسته و در این باره به دنیای اقتصاد گفت: پایتخت کشش جمعیت و امکانات فعلی را ندارد و این جمعیت به دلیل حضور دولت در این شهر و جاذبه‌های زندگی در پایتخت به وجود آمده است.
وی همچنین با اشاره به لزوم انجام مطالعات همه جانبه در این رابطه توضیح داد: اگرچه دولت باید هزینه‌های زیرساختی را برای این طرح پرداخت کند؛ ولی می‌تواند با واگذاری و انتقال دارایی‌های خود که ارزش بالایی در تهران دارد، تقریبا بدون هزینه به شهر جدید نقل مکان کند.
شکیب همچنین در پایان تاکید کرد: انتقال پایتخت را می‌توان در فازها و سطوح مختلفی به اجرا درآورد تا مردم و سازمان‌های مختلف دچار مشکل نشوند.
ارسال نظر