گروه مسکن -‌هاجر شادمانی: ماموریتی که از سال‌ها قبل برای رصد تغییرات الکترومغناطیسی درون زمین در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تعریف شده بود، هم‌اکنون با تغییر و تحولات مدیریتی در این موسسه، در مسیر عملیاتی قرار گرفت.

رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اعلام کرد: یک رصد خانه مغناطیسی برای پشتیبانی رخدادهای زلزله در اطراف تهران، راه‌اندازی می شود تا بتوان به کمک آن علائم پیش نشانگری زلزله احتمالی پایتخت را ثبت و دریافت کرد.

این رصدخانه تغییرات میدان مغناطیسی درون زمین را ردیابی می‌کند و متناسب با آن درباره وقوع زمین لرزه هشدار می‌دهد.

به گزارش «دنیای اقتصاد» زلزله‌شناسان و مسوولان موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در حالی از راه‌اندازی رصد خانه مغناطیسی برای اطلاع از تغییرات الکترومغناطیسی زمین و شناسایی پیش نشانگرهای وقوع زلزله، خبر می‌دهند که به گفته آنها راه‌اندازی این رصد خانه هر چند تلاش مهمی در افزایش علم زلزله‌شناسی محسوب می‌شود، اما هنوز نمی توان به این پیش‌نشانگرها و تحولات مغناطیسی به‌عنوان نشانه قطعی وقوع زلزله اتکا کرد.

این در حالی است که سابقه ایجاد مرکز اپراتوری مغناطیسی به منظور شناخت و اطلاع از پیش‌نشانگرهای وقوع زلزله در دنیا به سال‌های دور برمی‌گردد، طوری که مطالعات آن در ایران بیش از ۵۰ سال قدمت دارد.

با این حال، آن‌طور که زمین شناسان و زلزله‌شناسان می‌گویند هیچ یک از این تحولات یا پیش نشانگرها نمی‌تواند علامت قطعی زلزله در مکان و زمان مشخص باشد. در یک نمونه عینی، در سال ۲۰۱۱ میلادی، پس از وقوع زلزله و سونامی در ژاپن، دو مقاله منتشر شد که در یکی از آنها به رابطه بین پیش نشانگرها و تغییرات مغناطیسی رصد شده قبل از وقوع سونامی تاکید داشت؛ اما مقاله دوم هر گونه ارتباط میان این دو موضوع را رد کرده بود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با اشاره به سابقه ۵۰ ساله اپراتوری یا دستگاه اندازه‌گیری تغییرات مغناطیسی زمین در این موسسه، به «دنیای اقتصاد» گفت: این دستگاه که از زمان تاسیس موسسه زئوفیزیک دانشگاه تهران تغییرات میدان مغناطیسی زمین را اندازه‌گیری می‌کند جزو ایستگاه‌های بین‌المللی و در سطح جهانی است. هم‌اکنون قرار شده یک رصدخانه مخصوص شهر تهران برای ثبت تغییرات میدان مغناطیسی درون زمین راه‌اندازی شود.

محمدرضا قیطانچی در خصوص نحوه عملکرد رصدخانه مغناطیسی توضیح داد: معمولا پیش از وقوع هر زلزله، به خصوص زلزله‌های بزرگ، در مکان‌هایی دیده شده که میدان مغناطیسی زمین دچار تغییرات و آشفتگی‌هایی شده است یا پیش نشانگرهایی همچون تغییرات بی‌سابقه در رفتار حیوانات، ماهیان و ... رخ داده است.

وی ادامه داد: اما این موضوع به‌رغم تلاش‌های انجام شده و سابقه موجود، در سطح جهانی هنوز به صورت کاربردی مورد اتکا قرار نگرفته و نتایج آن به صورت قطعی قابل اعتماد نیست.

قیطانچی تصریح کرد: به‌عنوان نمونه، سال‌ها پیش در ارمنستان، یک رصد خانه مغناطیسی، با ثبت تغییرات مغناطیسی و برخی پیش نشانگرها، از وقوع احتمالی زلزله در ایران خبر داد اما این زلزله بعدا در هندوستان اتفاق افتاد؛ بنابراین نمی‌توان به نتایج آن به عنوان پیش‌بینی قطعی زلزله در مکان و زمان مشخص و با شدت معین، اتکا کرد. هر چند وقوع زلزله می‌تواند با تغییرات مغناطیسی زمین و پیش نشانگرها ارتباط داشته باشد. وی توضیح داد: با این حال همه پیش‌نشانگرها و تغییرات مغناطیسی نمی‌تواند به معنای وقوع قطعی زلزله باشد؛ همان گونه که یک محقق ژاپنی که بیش از ۲۰ سال پیش این پیش نشانگرها را دنبال می‌کرد ۷۰۰ نوع پیش نشانگر مختلف جمع‌آوری کرده بود که هیچ‌کدام از آنها به صورت قطعی نتوانست وقوع زلزله را تایید کند.

رئیس بخش زلزله شناسی موسسه ژئوفیزیک افزود: در واقع یک رابطه خطی میان این پیش‌نشانگرها و وقوع زلزله وجود ندارد و تمام این مطالعات تلاشی برای یافتن مدل قابل اتکا برای پیش‌بینی زلزله و راهکار برای کاهش خطرات زلزله‌های احتمالی محسوب می‌شود.