رویکردهای تعدیل ریسک تامین گاز طبیعی پتروشیمیها در روزهای سرد سال بررسی شد
الگوهای گذار از بحران انرژی
هرچند آرای این کارشناسان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و تامین خوراک با ثبات و پایدار در صنعت بدون شک نیازمند این تغییرات ساختاری است، اما در حال حاضر که تداوم تولید زنجیره و اشتغال نیروی عظیم انسانی آن در خطر است، نیازمند یک راهکار کوتاه‌مدت و فوری است. یکی از این راه‌‌‌حل‌‌‌ها به مسیری اشاره دارد که از طریق آن بتوان مردم را قانع به صرفهجویی در مصرف گاز طبیعی کرد به گونه‌‌‌ای که برای آنها نفع اقتصادی داشته باشد. اگر این امکان وجود داشته باشد که هر واحد صرفهجویی خانوارها با قیمت فروش به صنایع و پتروشیمیها خریداری شود، قطعا صرفهجویی را برای خانوارها توجیهپذیر جلوه داده و حمایتی از صنایع بزرگ بالادستی می‌شود.
روزهای سرد سال همیشه زمانی برای ریسک تامین امن خوراک محصولات پتروشیمی بوده و هست. این در حالی است که این ریسک تنها شامل خوراک گازی با محوریت متان نشده و آرام‌آرام گروه‌های کالایی بیشتری را دربرمی‌گیرد. به عبارت ساده‌‌تر گستره تامین امن خوراک صنایع پتروشیمی با رویکرد قیمت قابل معامله و در دسترس و بازارپسند باز هم به یکی از اما و اگرهای این صنایع بدل شده است که کم‌‌توجهی به آنها می‌تواند نگرانی‌‌های جدیدی را به همراه داشته باشد. اینکه سال‌ها خوراک گازی صنایع به میزان کافی در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی تزریق شده و از قیمت‌های متعادلی برخوردار بوده و هست، گرچه یکی از ارکان توسعه صنعت پتروشیمی است، اما اکنون همین مطلب نیز با ابهام روبهرو شده است. روزهای سرد سال اگر با کاهش فشار شبکه یا برتری تقاضا بر عرضه روبهرو باشیم شاید صنعت پتروشیمی از صنایعی باشد که مستعد متوقف شدن تحویل گاز به شمار رود. یعنی دولت از ابتدا سوخت و خوراک شرکت‌های پتروشیمی را برای تامین امن و مستمر خانواده‌ها، واحدهای مسکونی و تجاری و حتی اداری قطع خواهد کرد. این نکته یک نگرانی واقعی است، اما در کنار آن نگرانی‌‌های دیگری مورد توجه قرار می‌گیرد. بهای گاز طبیعی خود یکی از نگرانی‌‌های این حوزه است، آن هم در شرایطی که بعضا شاهد رفت و برگشت‌های دستورالعمل و مصوبات مختلفی بوده‌‌ایم که مستقیما بر قیمت خوراک گازی اثرگذار بوده است. تاریخچه این مصوبات به سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ برمیگردد و از آن زمان تاکنون کشمکش‌های زیادی برای تعیین نرخ وجود داشته و دارد. در هر حال هم‌‌اکنون قیمت خوراک گازی صنایع پتروشیمی به یک آرامش نسبی دست یافته اما به معنای آن نیست که در آینده نیز همین وضعیت وجود داشته باشد. اینکه اوضاع در صنعت پتروشیمی از مسیر وقفه در تحویل خوراک گازی با مشکل روبهرو شود چیزی فراتر از نگرانی‌‌های قیمتی است، زیرا در این شرایط گاز به اندازه کافی تحویل داده نمی‌شود چه اینکه بخواهیم درباره قیمت آن بحث و چالش کنیم. این وضعیت صرفهجویی خانوار برای استمرار تولید در واحدهای صنعتی را برجسته می‌کند، اما اگر بتوان یک توجیه اقتصادی برای صرفهجویی مردم عنوان کرد، آینده متفاوتی پیش‌‌روی میزان مصرف رقم خواهد خورد. سال‌های گذشته بحث اوراق صرفهجویی از مواردی بود که در بورس انرژی مورد بررسی و رصد قرار گرفت. نتیجه آن شد که اوراقی تعریف شد که طبق آن اگر خانوارها به هر دلیلی میزان سهمیه خود را مصرف نکنند، این میزان صرفهجویی در بخش‌های دیگری از صنعت با قیمت رقابتی یا نرخ‌‌هایی که به صنایع تحویل داده می‌شود، به فروش رسیده و مابهالتفاوت آن به خانوار پرداخت شود. این مطلب اگرچه در نگاه اول بسیار ساده است اما می‌تواند آینده متفاوتی برای تامین امن خوراک گازی صنایع پتروشیمی به همراه آورد. اگر بتوان توجیه کافی برای مصرف‌‌کننده نهایی گاز طبیعی با محوریت خانوار، واحدهای تجاری و اداری تعریف کرد که در صورت کاهش مصرف با پاداش همراه خواهند بود، می‌توان به به‌نتیجه‌‌رسیدن این طرح تا حد زیادی امیدوار بود.
در نهایت باید به این موضوع توجه کرد که پذیرش ذات صرفهجویی برای تحویل گاز به صنایع مختلف از فولاد، فلزات، پتروشیمی و صنایع دیگر باعث می‌شود که ریسک تامین امن گاز طبیعی در سال جاری تعدیل و این نگرانی‌‌ها کمرنگ شود. این پیشنهاد اگرچه بارها مورد بحث و بررسی قرار گرفته اما تاکنون نه تنها اجرایی نشده بلکه به معرفی بیشتری به مردم نیاز دارد.
پیوست رسانه‌‌ای تصمیمات ناظر بر صرفهجویی
اینکه مردم بدانند که اگر در مصرف گاز طبیعی خود صرفهجویی کنند، این امکان وجود دارد که مابهالتفاوت قیمت فروش به صنایع و پتروشیمیها و خانوار مستقیما به حساب آنها واریز می‌شود، نکته بسیار مهمی است که قطعا صرفهجویی را برای خانوارها توجیهپذیر جلوه داده و حمایتی از صنایع بزرگ بالادستی می‌شود. استمرار تولید در صنایع بزرگ بالادستی نیز به معنی ادامه اشتغال‌زایی در صنایع تکمیلی است، چراکه می‌توان گفت در حوزه صنایع پتروشیمی گسترده‌ترین جمعیت شاغل کشور را دربرمی‌گیرد. این موارد اگر با یک پیوست رسانه‌‌ای برای اطلاع‌‌رسانی به مردم و افزایش آگاهی آنها و ایجاد اعتماد همراه شود به احتمال قوی یک ریسک بسیار بزرگ تامین خوراک گازی و سوخت را تعدیل خواهد کرد و امسال با نگرانی کمتری در تامین خوراک صنعت پتروشیمی روبهرو می‌‌شویم. البته صرفهجویی و توجه به تفاوت نرخ یکی از بخش‌هایی است که باید به آن توجه کرد. اینکه بسیاری از صنایع در حوزه خوراک مایع با کاهش جذابیت تولید و توجه به خوراک گازی روبهرو شده‌‌اند، نکته دیگری است که نمی‌توان به سادگی از آن عبور کرد. به عبارت ساده‌‌تر به دلیل افزایش قیمت خوراک مایع، برخی پتروشیمیها که امکان استفاده توامان از خوراک مایع و گازی را دارند به سمت استفاده از خوراک مایع تغییر فاز داده و بنابراین پتانسیل بیشتری برای افزایش مصرف گاز طبیعی و کاهش دریافت خوراک مایع دارند. این مطلب به دلیل بالا بودن بهای خوراک مایع به نسبت افزایش قیمت‌های جهانی است و اگر برای این قبیل واحدها تعدیل در خوراک مایع لحاظ شود یک ریسک نانوشته تعدیل شده و پتانسیل مصرف خوراک مایع به جای خوراک گازی افزایش پیدا می‌کند. این نکته نیز می‌تواند به یکی از الگوها برای مدیریت تقاضا در روزهای سرد سال منتهی شود.
