مصرف بنزین درتله‌هدفمندی؟
گروه نفت و پتروشیمی: اولین روزهای خرداد امسال برای اولین بار بر خلاف روال چند سال اخیر کارت‌های بنزین شارژ نشد. یعنی در اولین روز خرداد سهمیه 60 لیتری بنزین یارنه‌ای 700 تومانی واریز نشد و از همان روز زمزمه‌هایی مبنی بر تک نرخی شدن بنزین و قطع واریز بنزین 700 تومانی شروع شد و در عرض چند روز اعلام شد که از این پس از واریز بنزین سهمیه‌ای خبری نیست و در جایگاه‌ها تنها بنزین با یک نرخ 1000 تومانی عرضه می‌شود.

بر این اساس دومین گام هدفمندی در دولت یازدهم برداشته شد. بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین باید تا پایان سال آینده به ۹۰ درصد قیمت فوب خلیج فارس برسد. در گام اول دولت از اردیبهشت سال ۹۳ قیمت بنزین را افزایش داد و به دو نرخ لیتری ۷۰۰ و هزار تومان رساند. امسال نیز در دومین گام بنزین را به تک نرخ ۱۰۰۰ تومان افزایش داد.

وزیر نفت که روز دوشنبه در برنامه تلویزیونی حاضر شده بود درخصوص افزایش نرخ بنزین گفت: می‌دانیم با افزایش قیمت بنزین به مردم فشار وارد می‌شود اما چاره‌ای نبود و قانون به ما حکم کرده که تا پایان برنامه پنج‌ساله پنجم قیمت بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی به ٩٠ درصد قیمت فوب خلیج فارس برسد. البته این قانون در سال‌های گذشته اجرایی نشده بود.

قیمت بنزین فوب خلیج فارس بدون درنظر گرفتن هزینه حمل‌و‌نقل آن در حال حاضر با وجود افت قیمت نفت همچنان بالای ۱۵۰۰ تومان است و گازوئیل نیز ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ تومان قیمت دارد، بنابراین قیمت بنزین هنوز فاصله زیادی با قیمت‌های جهانی آن دارد.

زنگنه با بیان اینکه ٣٠ درصد بنزین کشور را با قیمت ١٠٠٠ تومان و ٧٠ درصد را با نرخ ٧٠٠ تومان می‌فروختیم، گفت: میانگین این دو نرخ حدود ٨٠٠ تومان می‌شد که حالا ١٠٠٠ تومان شده است. وی در ادامه افزود: با این اقدام ما علاوه بر اجرای تعهدات قانونی یک مشکل بزرگ در کشور یعنی چند نرخی بودن فرآورده‌ها را حذف کردیم. به گفته وزیر نفت با این روش بنزین تک نرخی ١٠٠٠ تومان قیمت دارد و دیگر سهمیه هم اعمال نمی‌شود، زیرا سهمیه به نظر ما اسراف ایجاد می‌کرد و فرد احساس می‌کرد اگر سهمیه‌اش را مصرف نکند چیزی را از دست داده است. مثلا به بسیاری از تاکسی‌ها سهمیه اختصاص می‌یافت اما برخی از آنها مصرف نمی‌کردند و آن را می‌فروختند و همین شرایط در اقتصاد آن بخش اختلال ایجاد می‌کرد. ما به آنها سهمیه داده‌ایم تا کار کنند اما با فروش آن سهمیه درآمد کسب می‌کنند و کمتر کار می‌کنند.

یکی از اهداف مهم هدفمندی یارانه‌ها و افزایش نرخ حامل‌های انرژی اصلاح الگوی مصرف است و دولت قصد دارد با افزایش قیمت بنزین قدری از میزان رشد بی‌رویه مصرف داخل کشور را کاهش دهد. در این بین طرح هدفمندی یارانه‎ها مخالفانی نیز دارد. برخی بر این باورند که افزایش قیمت نمی‌تواند به‌عنوان عامل بازدارنده عمل کند و مصرف بنزین را تحت‌تاثیر قرار دهد. طی چند روز اخیر برخی گزارش‌ها با اشاره به آمار مصرف بنزین طی دو هفته گذشته اعلام کرده‌اند که تک نرخی شدن بنزین روی مصرف تاثیری نداشته و حتی نسبت به روزهای اول سال بیشتر شده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، آمارهای چنین بازه کوتاهی برای مقایسه میزان مصرف صحیح نیست چراکه اولا در هفته اول خرداد به دلیل ابهام و نگرانی افزایش مصرف بنزین از قبل قابل پیش‌بینی بود و همچنین هفته دوم خرداد هر ساله با اوج گرفتن مصرف به دلیل افزایش مسافرت‌های برون شهری همراه است. از همین منظر مقایسه آماری این بازه زمانی با روزهای پیش از هدفمندی بدون در نظر گرفتن دو عامل گفته شده درست نیست. این درحالی است که آمار مصرف طی چند سال اخیر نشان می‌دهد با وجود اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها میزان مصرف بنزین رو به رشد است اما از میزان رشد به شکل قابل‌توجهی کاسته یا به عبارت دیگر نرخ رشد در این سال‌ها منفی شده است.

در حال حاضر بر اساس آمار منتشر شده از سوی شرکت ملی پالایش و پخش در هفته اول خرداد میزان مصرف بنزین به رکورد کم‌سابقه‌ای رسید. بر اساس این آمار، در هفته اول خردادماه (منتهی به هشتمین روز ماه) میزان مصرف بنزین کشور به ٥٣٤ میلیون و ٣٠٠ هزار لیتر رسید که در مقایسه با هفته پیش از آن رشدی بیش از ٥٢ میلیون لیتر داشت که نشان از رشدی بیش از ۱۰ درصد در این بازه زمانی دارد. همچنین این آمار نشان می‌دهد بیشترین میزان مصرف در هفته اول خرداد در روز سه‌شنبه، پنجم خرداد رخ داده است و میزان مصرف در این روز به ۱۰۹ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر رسیده است. بر این اساس، در اولین هفته اعلام آزادسازی قیمت بنزین میانگین مصرف روزانه بنزین کشور به بیش از ۷۶ میلیون لیتر رسید که حتی از روزهای شروع سال که مصرف به‌طور معمول به دلیل تعطیلات نوروزی در سطح بالایی قرار دارد، بیشتر بوده است. اما باید به این نکته توجه کرد که مسوولان اعلام کرده بودند که ساعت ۲۴ روز سه‌شنبه زمان شروع تک نرخی شدن بنزین است و بر این اساس به نظر می‌رسد برخی از مردم به دلیل نگرانی از سوخته شدن بنزین ۷۰۰ تومانی باقی‌مانده در کارت‌های بنزین خود به جایگاه‌های سوخت‌رسانی رفته و اقدام به پر کردن باک‌های خودروهای خود کرده‌اند و به همین دلیل در اولین هفته تک نرخی شدن بنزین شاهد رشد قابل‌توجهی در میزان مصرف بوده‌ایم.

از طرفی بر اساس آمار پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف بنزین در هفته گذشته منتهی به ۱۵ خرداد ماه، به‌طور میانگین به روزانه کمتر از ۷۱ میلیون لیتر در روز رسید که نسبت به هفته اول تک نرخی شدن بنزین نشان از کاهش روزانه ۵ میلیون و ۳۸۰ هزار لیتری دارد. این در حالی است که هفته گذشته با موجی از مسافرت‌‌های تابستانی همراه بود و قاعدتا باید شاهد رشد قابل توجهی در میزان مصرف می‌بودیم. در واقع در یکی از پر‌مصرف‌ترین روزهای سال میانگین مصرف بنزین به حدود ۷۱ میلیون لیتر رسیده که مشابه دو ماه اول سال است. چراکه بر اساس آمار پالایش و پخش میانگین روزانه مصرف بنزین در دو ماه اول سال، ۷۱ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال پیش رشد ۲/ ۲ درصدی داشته است.

هرچند این آمار نشان می‌دهد در دومین هفته خرداد شاهد کاهش مصرف بنزین نسبت به میانگین دو ماه اول سال بوده‌ایم اما شاید در حال حاضر برای قضاوت بر اینکه تک نرخی شدن بنزین چه تاثیری روی میزان مصرف بنزین کشور داشته است زود باشد. چراکه هنوز کارت سوخت بسیاری از خودروها مقدار قابل توجهی بنزین ۷۰۰ تومانی دارد که تا پایان شهریور ماه مهلت مصرف دارند.

در این بین تردیدهای فراوانی درخصوص چگونگی افزایش قیمت بنزین وجود دارد که بعضا به پخش شایعاتی نیز منتهی شده است. به‌طوری‌که وزیر نفت طی چند روز اخیر بارها نسبت به آن هشدار داده است. روز دوشنبه نیز وزیر نفت در بخشی از اظهارات خود برای چندمین بار درخصوص چگونگی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت بنزین توضیح داده و رفع ابهام کرد.

بیژن زنگنه در مورد تک نرخی شدن قیمت بنزین و برخی اظهار نظرها درمورد افزایش مجدد قیمت بنزین تا پایان سال گفت: برخی افراد چنین مسائلی را مطرح کرده‌اند. اما این حرف‌ها دروغ است و الان دیگر برنامه‌ای برای افزایش قیمت نداریم. وی با بیان اینکه سهمیه‌های ٧٠٠ تومانی تا شهریورماه محفوظ است، افزود: بهتر است مردم عجله‌ای برای مصرف سهمیه نداشته باشند و تا شهریورماه آن را مصرف کنند. طبق برآورد ما آنچه در کارت‌ها وجود دارد، کمتر از ٣٠ درصد مصرف است. وزیر نفت با تاکید بر اینکه کارت‌های سوخت همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد و کارآِیی زیادی دارد، گفت: فایده این کارت‌ها کسب اطلاعات و مدیریت مصرف است و در عین حال جلوی بسیاری از فسادها را می‌گیرد. مثلا سال گذشته متوجه شدیم تمام موتورسیکلت‌ها و خودروهایی که متوقف شده‌اند، سهمیه می‌گیرند و بعد آنها را قطع کردیم.