افزایش کانون‌های بحرانی تولید ریزگرد
هرچند در یک سال اخیر افزایش بارندگی‌ها تا حدی میزان رطوبت خاک استان را افزایش داده و منجر به کاهش تولید ریزگرد شده است ولی مدت‌ها طول می‌کشد تا اثرات ۲۰ سال خشکسالی و افزایش کانون‌های بحرانی فرسایش خاک از بین برود. به گزارش خبرگزاری مهر، طبق ارزیابی‌ها، موضوع پدیده گردوغبار از سال‌های گذشته در خراسان جنوبی مطرح بوده است به‌طوری‌که مهدی الله‌پور معاون فنی حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی در ۱۰ مردادماه ۹۵ در جلسه شورای برنامه‌ریزی شهرستان بیرجند بیان کرده بود: وضعیت ریزگردها در خراسان‌جنوبی از سال ۹۰ تاکنون روزبه‌روز بحرانی‌تر شده و هرسال نسبت به سال قبل روزهایی که شاهد ریزگردها هستیم بیشتر شده است. همچنین ۲۰ اردیبهشت ۹۸ رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در بیرجند بیان کرد که امسال مجلس هزار میلیارد تومان با اولویت استان‌های جنوب شرق کشور برای مقابله با ریزگردها و گردوغبار تصویب کرد. عیسی کلانتری با بیان اینکه ۳۰۰ میلیارد تومان برای جلوگیری از ریزگردها و گردوغبار در جنوب شرق ایران اختصاص می‌یابد، افزود: این بودجه به استان‌های خراسان جنوبی، منطقه جازموریان، سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از استان کرمان تعلق خواهد گرفت. همچنین ۵ آبان سال جاری نیز برخی از رسانه‌های خراسان جنوبی اعلام کردند بر اساس مطالعات انجام‌شده توسط ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار، خسارت سالانه گردوغبار به خراسان جنوبی ۵۰۵ میلیارد تومان است. علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در این زمینه در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اظهار کرد: تعداد کانون‌های بحرانی تولید ریزگرد در خراسانی‌جنوبی از ۲۸ کانون به ۳۵ کانون افزایش یافته که یک هشدار مهم محسوب می‌شود. وی با اشاره به اینکه در سال گذشته ۸۴ میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با ریزگردها از دو محل به منابع طبیعی خراسان‌جنوبی اختصاص یافت، بیان‌کرد: با توجه به این اعتبار تاکنون ۴۵ هزار هکتار عملیات نهال‌کاری در خراسان‌جنوبی صورت گرفته که در ماه‌های آینده ادامه خواهد یافت. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی ادامه داد: اگر اعتبارات مقابله با ریزگردها برای سال ۱۴۰۰ نیز اختصاص یابند، می‌توان قدم‌های موثری برای مقابله با ریزگردها برداشت. نصرآبادی گفت: ریشه اصلی تولید ریزگردها در خراسان‌جنوبی خشکسالی‌های اخیر، مجاورت با کویرها و تغییر کاربری برخی از اراضی به ویژه اراضی کشاورزی است.
۱۸ روز غبارآلود
علیرضا خندان‌رو، مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اظهار کرد: از ابتدای سال ۹۹ تاکنون تعداد روزهایی که مردم خراسان‌جنوبی با پدیده گرد و غبار رو به‌رو بوده‌اند ۱۸ روز بوده است. وی با اشاره به اینکه بارندگی‌های یک سال اخیر مقداری روزهای گرد و غبارخیز در استان را کاهش داده است، بیان‌کرد: این آمار در مدت مشابه در سال گذشته ۳۵ روز و در بلندمدت ۵۳ روز بوده است. مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه بر اساس نظر و گفته کارشناسان منشأ ریزگردهای خراسان جنوبی داخلی است، ادامه داد: خراسان جنوبی به‌واسطه همجواری با استان سیستان و بلوچستان تحت تاثیر بادهای ۱۲۰ روزه سیستان نیز قرار دارد. خندان‌رو گفت: یکی از اقدامات ما در حوزه ریزگردها نصب ایستگاه پایش گردوغبار در شهرستان طبس در دو ماه گذشته است که برای آن ۲۵۰ میلیون تومان هزینه کرده‌ایم.
مدیرکل مدیریت بحران خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته بود: بادهای ۱۲۰ روزه از اواسط خردادماه تا پایان شهریورماه هر سال میهمان خراسان‌جنوبی هستند. ابوالحسن میرجلیلی با اعلام اینکه مدت زمان وزش این بادها در چند سال اخیر از ۱۲۰ به ۱۷۰ روز افزایش یافته است، بیان کرد: با توجه به خشکسالی‌های اخیر وزش بادهای ۱۲۰ روزه با ریزگردها و گرد و خاک شدید همراه شده و اگر پوشش گیاهی و سنگفرش طبیعی استان تخریب شود، این پدیده‌ها شدت بیشتری خواهد داشت. مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی افزود: بافت خاک خراسان‌جنوبی به‌دنبال خشکسالی‌های پی در پی سست شده و با اندک وزش باد از هم جدا می‌شود.
حسن اکبری مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اظهار کرد: متاسفانه در کل کشور روند فرسایش خاک صعودی بوده و یک رشد ۵۰ درصدی داشته است که همین روند را در خراسان‌جنوبی نیز می‌توان دید. وی بیان‌کرد: علت فرسایش خاک را باید در خشکسالی‌های اخیر، تخریب پوشش گیاهی، چرای بی‌رویه دام، تغییر کاربری‌ها، گردشگری غیر اصولی و تخریب زمین‌های کشاورزی جست‌وجو کرد. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی با بیان اینکه فرسایش خاک به دنبال خود فرسایش بادی و تولید ریزگرد و همچنین پدیده گرد و غبار را به همراه دارد، گفت: خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان بیشترین استان‌های تحت تاثیر فرسایش بادی در کشور هستند. اکبری اظهار کرد: حدود یک‌سوم از اراضی خراسان‌جنوبی تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد که از این میزان بالغ بر ۲میلیون هکتار در وضعیت بحرانی قرار دارد. وی با اشاره به کاهش میزان رطوبت خاک در خراسان‌جنوبی و افت سفره‌های آبی به علت برداشت بی‌رویه از آن بیان کرد: متاسفانه ما با برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی هم سهم آب آیندگان را مصرف می‌کنیم و هم به فرسایش خاک و تولید ریزگرد کمک می‌کنیم. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی ادامه‌داد: وقتی با پدیده‌ای چون ریزگرد رو‌به‌رو هستیم که در پاره‌ای مناطق به وضعیت و شرایط بحرانی رسیده است کار مقابله با آن نیز دشوار و حتی می‌توان گفت حکم مُسکن را دارد.
مهم‌ترین اقدام حفظ پوشش گیاهی
اکبری با بیان اینکه هر چند در مناطق سکونتگاهی راهی جز راهکارهای مقابله‌ای نداریم، افزود: در سایر موارد بهترین، تاثیرگذارترین و مهم‌ترین کار در حوزه ریزگردها حفظ پوشش گیاهی موجود و اقدامات پیشگیرانه است. وی بیان‌کرد: ما به هیچ وجه نباید اجازه تخریب و آسیب رسیدن به پوشش گیاهی خراسان‌جنوبی را بدهیم و در این زمینه نیازمند مراقبت‌های ویژه هستیم. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی گفت: اعتبار در حوزه مقابله با ریزگردها که از سازمان محیط زیست و کارگروه مقابله با ریزگردها به این امر در خراسان‌جنوبی اختصاص یافت ۴۵ میلیارد تومان بود که بیشتر آن در اختیار منابع طبیعی استان قرار گرفت و ۷میلیارد تومان آن به محیط زیست اختصاص یافت.
