بیزینس مدل چیست؟ چگونه یک بوم مدل کسب و کار طراحی کنیم؟
در این هزارتو باید محصولات را مدیریت کنید، به برندینگ‌تان برسید، به کارمندان رسیدگی کنید، مدام سرتان توی حساب و کتاب باشد، برای سودآوری برنامه بریزید، با توزیع‌کننده‌ها سروکله بزنید و خیلی کارهای دیگر که اگر بنویسم ۴۰۰ کلمه می‌شود!
منبع: مقاله بررسی کامل بیزینس مدل – سایت نوین
پس چارۀ کار چیست؟
ساده است؛ اگر شما یک نقشۀ راه داشته باشید عبور از این هزارتو خیلی راحت‌تر است. مدل کسب و کار (یا بهتر بگویم، بوم مدل کسب و کار) همان نقشۀ راهی است که شما را از بیراهه رفتن دور می‌کند، کسب‌وکارتان را متحول می‌کند و کمک می‌کند که با یک نگاه یکپارچه بتوانید بیزینس‌تان را مدیریت کنید.
در این مقاله با ماهیت مدل کسب و کار، بوم مدل کسب و کار، مزایای استفاده و نحوه خلق مدل کسب و کار آشنا می‌شوید.
مدل کسب و کار چیست؟
به زبان خیلی ساده، بیزینس مدل (یا همان مدل کسب و کار) برنامه‌ای است که شما برای پول درآوردن دارید!
در واقع وقتی کسی خیلی صریح از شما می‌پرسد: «مدل کسب و کارت چیست؟» منظورش این است:
«چه برنامه‌ای برای پول درآوردن داری؟»
شاید این سوال خیلی کلی به نظر برسد، اما بد نیست بدانید که پشت این سوال، رشته‌ای از سوالات دیگر پنهان شده، که شما را به مدل کسب و کار می‌رساند. مثلاً:
-
مخاطب هدف تو چه کسی است؟
-
چه دردی از مخاطبان را دوا می‌کنی؟
-
چه ارزشی برای مشتری ایجاد می‌کنی؟
-
قرار است چطور مشتری‌ها را جذب و حفظشان کنی؟
-
قرار است چطور کسب درآمد کنی؟
-
روشت برای توزیع محصولات چیست؟
-
هزینه‌ها را حساب کردی؟
-
حاشیه سودت چقدر است؟
-
چطور بازاریابی می‌کنی؟
اگه بخواهیم این سوالت را ادامه دهیم ممکن است به چند صفحه برسند؛ ولی مهم‌ترین چیزی که شما باید بدانید این است که ماهیت کلی مدل کسب‌وکارها در 3 بخش خلاصه می‌شود:
1. هر چیزی که باعث تولید ارزش می‌شود (مانند طرح تولید، مواد اولیه، فرآیند تولید، نیروی انسانی و ... .)
2. هر چیزی که به فروش ارزش کمک می‌کند (مانند بازاریابی، توزیع، خدمات در محل، بررسی روند فروش و ... .)
3. هر چیزی که به پرداخت مشتری منجر می‌شود (مانند استراتژی قیمت‌گذاری، روش‌های پرداخت، اقساط‌بندی و ... .)
در یک نگاه، مدل کسب و کار محل هزینه های شما را مشخص کرده و از طرف دیگر، جریان کسب درآمدتان را ترسیم می‌کند.
تمام مواردی که در بالا گفتیم، مانند قطعات پازلی هستند که مدل کسب و کار یک برند را کامل می‌کنند.
در ادامه توضیح می‌دهیم که چطور باید این پازل را روی بوم کسب و کار چید و اصلاً بوم مدل کسب و کار چیست؛ اما بهتر است قبل از آن به یکی دو سوال پاسخ بدهیم.
پیشنهاد: اگر به آموزش‌های مرتبط با کسب و کار علاقمند هستید، حتما صفحه آموزش رایگان راه اندازی کسب و کار در سایت نوین را مشاهده و از مقالات رایگان آن استفاده کنید.
تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل چیست؟
ببینید، بیزینس مدل مانند نقشه‌ای است که می‌توانید آن را به دیوار اتاقتان بزنید و هر روز صبح با یک نگاه به آن کارتان را شروع کنید. اما بحث بیزینس پلن کمی متفاوت است. بیزینس پلن یک پرونده کامل، با تمام جزئیات، از تمام فعالیت‌هایی است که قرار است در کسب و کارتان انجام دهید.
بیزینس پلن شما، یک برنامۀ بلندمدت است که همه چیز (از استخدام کارمند تا مسائل مالی) برای چند سال آینده در آن گردآوری شده است؛ اما مدل کسب و کار یک سری برنامه‌های کوتاه مدت (و البته ضروری) است که شما را به سوی کسب سود بیشتر هدایت می‌کند.
در ضمن فراموش نکنید که: اگر به دنبال جذب سرمایه گذار هستید، بهترین روش برای درک آنها از کار شما، بیزینس پلن است، (هر چند که مدل کسب‌وکارهای کوچک هم ممکن است به اندازه کافی برای سرمایه‌گذار جذاب باشد). چرا که استراتژی های مالی، مدیریتی و نیروی انسانی شما را در چشم انداز 2 الی 4 ساله نشان میدهد. در مقابل اگر می‌خواهید ساختار کسب و کارتان را به شرکا، مدیران یا سهام داران ارائه کنید، مدل کسب و کار بهترین ابزار شماست.
چرا باید مدل کسب و کار داشته باشیم؟
به‌طور قطع به شما می‌گویم که هر بیزینس موفقی مدل کسب‌وکار خودش دارد و بر اساس آن جلو می‌رود. صاحبان کسب و کار با گذشت زمان، در مدل کسب و کاری خود تجدید نظر می‌کنند تا بتوانند تغییرات محیطی و شرایط بازار را در آن منعکس کنند. برای همین هم بیزینس مدل‌ها را، اغلب کوتاه‌مدت طراحی می‌کنند، تا بتوانند با شرایط بازار خیلی سریع هماهنگ شوند.
4 دلیل مهم برای خلق مدل کسب و کار عبارتند از:
1. مزیت رقابتی خود را مشخص می‌کنید
2. می‌توانید کسب‌وکارتان را توسعه دهید
3. پایداری مالی دارید
4. سرمایه‌گذار جذب می‌کنید
بوم مدل کسب و کار چیست؟
بوم مدل کسب و کار که به‌اختصار به آن BMC (مخفف Business Model نیز می‌گویند، اولین بار توسط “ الکساندر اوستروالدر” مطرح شد. بومِ مدل کسب و کار ابزاری است که به خلق ایده‌های جدید و بررسی مداوم آنها کمک می‌کند. با این بوم شما یک تصویر از ایده‌ها و فعالیت‌هایی که باید انجام دهید دارید؛ این تصویر توصیفی همه‌چیز را به‌صورت واضح و روشن در مقابل چشم‌های شما، تیم‌تان و سرمایه‌گذارها قرار میدهد.
بوم مدل کسب و کار از چه بخش‌هایی تشکیل شده؟
مثال پازلی که در ابتدای مقاله زدم یادتان هست؟
بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) همان پازل است که از کنار هم قرار گرفتن 9 بخش تشکیل می‌شود. هر یک از این 9 بخش، قسمتی از کسب‌وکار شما هستند.
در تصویر زیر، نمونه خام بوم مدل کسب و کار را می‌بینید.
در نگاه اول شاید 9 قسمت کمی پیچیده به نظر برسد، برای همین طبق مدل 3 Lenses IDEO جدول را در 3 بخش برایتان خلاصه می‌کنیم.
با توجه به این سه بخش (یا 3 لنز) راحت‌تر می‌فهمید که روی چه بخش‌هایی زوم کنید و چه بخش‌هایی را نادیده بگیرید.
-
خواستنی بودن
خواستنی بودن یعنی اینکه بدانیم چه چیزهایی به مشتری انگیزه میدهد، او چطور با ما تعامل می‌کند و چه چیزی باعث می‌شود که از ما خرید کند.
«ما نیاز داریم که مشتری‌ها ما را بخواهند، وگرنه نمی‌توانیم چیزی بفروشیم!»
-
امکان‌پذیر بودن
این قسمت به پشت صحنۀ کسب‌وکار مربوط است و کمک می‌کند که بدانیم چه کسانی را باید استخدام کنیم، با چه کسانی شریک شویم به نفعمان است، روی چه فعالیت‌هایی بیشتر تمرکز کنیم و از چه ابزارهایی استفاده کنیم.
«برنامه‌ریزی ما باید امکان‌پذیر باشد، وگرنه در توهم و خیالات سقوط می‌کنیم.»
-
پایدار بودن
این بخش درباره چیزی نیست جز پول! ما باید بدانیم که چقدر پول درمی‌آوریم و چقدر خرج داریم. توجه کنید که هر بیزینسی برای ادامه دادن و رشد کردن به یک پایداری مالی نیاز دارد؛ پس باید بخشی را برای روز مبادا کنار بگذاریم تا اگر شرایط عوض شد بتوانیم سر پا بمانیم.
«ما باید برای پایدار بودن تلاش کنیم؛ وگرنه ورشکست می‌شویم.»
حالا این ویژگی را روی بوم کسب و کار اعمال می‌کنیم. در شکل زیر می‌توانید نتیجه را ببینید.
همانطور که می‌بینید؛
خواستنی بودن، در بخش‌های بخش‌بندی مخاطبان، ارتباط با مشتریان، کانال‌ها و ارزش پیشنهادی اعمال می‌شود؛
امکان پذیر بودن، در پشته صحنۀ اجرایی -یعنی منابع کلیدی، فعالیت‌های کلیدی و همکاران اصلی- درنظر گرفته می‌شود؛
و به پایدار بودن، در ساختار هزینه و درآمد شما توجه می‌شود.
طراحی بوم مدل و کسب و کار
همانطور که می‌دانید، بوم کسب و کار از 9 مرحله طولانی تشکیل شده است که در این مقاله نمی‌گنجد. برای اینکه مراحل را یاد بگیرید به مقاله «بیزینس مدل» به وبلاگ نوین مراجعه کنید.
تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.
