مشکلی به نام نردبان آتش‌نشانی
از میان یک هزار و ۲۳۴ شهر کشور۳۱ شهر به‌عنوان مراکز استان‌های ایران شناخته می‌شود. کدام‌یک شهری ایمن‌تر است؟ اگر از بُعد وقوع حادثه به ماجرا نگاه نکنیم این سوال به این معناست که تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی کدام‌یک از این شهرها کامل‌تر و مناسب‌تر است که به هنگام وقوع حوادث احتمالی می‌تواند خیال شهروندانش را آسوده نگاه دارد؟ پلکان مناسب و متناسب با سازه‌های آن شهر، تعداد ایستگاه‌های کافی براساس استاندارد جمعیت و مساحت شهر، دارا بودن نیروی انسانی متخصص، دارا بودن تجهیزات کافی، تیم غواصی، تیم های نجات و مواردی از این دست. شاید اگر از این بُعد به زندگی شهری می‌نگریستیم به مولفه‌های بیشتری توجه می‌کردیم و شهر و محله سکونت و زندگیمان را برمبنای ایمنی آن برمی‌گزیدیم. اگر از این بُعد بخواهیم به شهرهای ایران نگاه کنیم، چه خواهیم دید؟

سازمانی که متمرکز نیست
یکی از مشکلات کشورما این است که نیروهای امداد و نجات آن اعم از امداد پزشکی و غیرپزشکی، یا امداد حریق و سوانح متمرکز نیستند. با وجود آنکه در وزارت کشور ستاد بحران و سازمان مدیریت بحران تشکیل داده‌ایم، اما آتش‌نشانی و امور ایمنی شهرها از زیرمجموعه‌های شهرداری‌هاست. به همین دلیل هرچه شهرداری یک شهر وضعیت مطلوب‌تری داشته باشد، می‌توان امیدوار بود که آتش‌نشانی آنکه زیرمجموعه معاونت خدمات شهری آن شهر است، مجهزتر و قوی‌تر است. همان‌طور که استانداردهای جهانی مشخص کرده است، باید به ازای هر ۵۰ هزار نفر جمعیت شهری یک ایستگاه آتش‌نشانی ایجاد شده باشد، ولی این تنها شاخص نیست. وسعت شهر و مساحت آن نیز عامل دیگری است که تعیین‌کننده تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی یک شهر است. هریک از این ایستگاه‌ها خود باید کیفیتی از لحاظ تعداد نیرو، تعداد خودرو و تجهیزات و مولفه‌هایی از این نظر دارا باشد.
مشکلی به نام نردبان
ساخت و ساز مدتی است به عامل رونق‌بخش شهرهایمان تبدیل شده است؛ اما آن روز که شوراهای شهر مجوز فروش تراکم به شهرداری‌ها دادند، هیچ‌کس به این فکر نبود که وقتی شهر در ارتفاع توسعه یابد باید به مولفه‌های شهری که در ارتفاع ساخته شده هم توجه شود. یکی از این مولفه‌ها تأمین ایمنی و توجه به امدادرسانی به سوانح در ساختمان‌های بلندمرتبه است. اگر از اواخر دهه ۷۰ که بلندمرتبه‌سازی به جان شهرهای کشور افتاد، تجهیز آتش‌نشانی‌ها هم در دستور کار قرار می‌گرفت، امروز با معضلی به نام «نردبان» مواجه نمی‌شدیم. وقتی می‌خواهیم ساختمانی بسازیم هم به فکر امنیت و ایمنی آن نیستیم و هنگام خرید خانه هم به تنها چیزی که فکر نمی‌کنیم همین مولفه‌ها است. آشپزخانه اوپن و گچ‌بری معمولا خیلی مهم‌تر از آن است که خانه تاییدیه ایمنی از آتش‌نشانی دارد یا نه. اگر می‌رویم در یک برج خانه می‌خریم به این فکر نمی‌کنیم که آیا آن محله و ایستگاه آتش‌نشانی‌اش از پس حوادثی که در آن برج روی دهد برمی‌آیند یا نه؟ اصلا آن برج طبقه امن دارد؟ طبقه امن مربوط به ساختمان‌های بالای ۱۵ طبقه است که باید حتما یک طبقه خالی داشته باشند تا در صورت وقوع حادثه در طبقات ۱۵ به بالاتر امدادگران بتوانند ساکنان را به آن منتقل کنند. اگر پای درددل شهرداران و اعضای شورای شهرهای کشور بنشینیم یک معضل را بیشتر خواهیم شنید. نیاز آتش‌نشانی‌ شهرشان به نردبان‌های بلند. ۷ عضو شورای شهر از ۷ شهر کشور از وضعیت ایمنی شهرشان گفتند و اینکه شورای شهر چه نگاهی به مقوله ایمنی دارد. جز این در جست و جویی در اخبار وضعیت بقیه شهرها را هم مرور کردیم.
۱۰۰آتش‌نشان برای کرج
دکترمیرابراهیم صدیق، رئیس شورای شهرستان کرج درباره وضعیت ایمنی این شهر به ما گفت: اعضای شورای سوم به این مقوله و اهمیت آن پی برده و پیشنهادی داده بودند که به شورای چهارم رسید. در این پیشنهاد باید ۱۰۰ تا ۱۱۰ نفر از طریق آزمون جذب سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرج می‌شد که عمدتا از ورزشکاران خوش‌نام شهر هم بوده‌اند. او درباره وضعیت کنونی شهر کرج از منظر ایمنی توضیح داد: تقریبا در اکثر مناطق دوازده‌گانه شهرداری کرج ساختمان آتش‌نشانی احداث شده است. برای تخصیص تجهیزات نیز در متمم بودجه شهرداری این موارد از جمله نردبان یا خودروی مناسب مطرح شده است.
کرمان کمبود ایستگاه دارد
در همین حال فتح‌الله مویدی، رئیس شورای شهر کرمان نیز سوال ما درباره وضعیت ایمنی شهرش را پاسخ داد و گفت: کرمان فقط یک نردبان دارد و کمبود ایستگاه هم داریم، ولی وضعیت کنونی هم خوب است البته در حد استاندارد نیست. رئیس شورای شهر کرمان توضیح داد: در مجموع باید بگویم ما با عوارض اندکی که می‌گیریم نمی‌توانیم از پس مشکلات شهر بربیاییم.
فقر ماشین‌آلات در آتش‌نشانی بجنورد
مهدی‌محمدی رئیس شورای شهر بجنورد است. او نسبت به شهرهایی که کلانشهر نیستند و از امکانات کافی برخوردار نمی‌شوند هشدار داد. محمدی به ما گفت: فقرماشین‌آلات عمده‌ترین مشکل آتش‌نشانی بجنورد است. محمدی همچنین به معضلی دیگر از شهر خود اشاره کرد و افزود: یکی از دلایلی که تاکنون در بجنورد بلندمرتبه‌سازی رونقی نداشته همین موضوع ایمنی است. البته بر سر راه این کار مسائل و نکته‌های بسیاری وجود دارد. با این حال فکر می‌کنم سازمان همیاری‌ شهرداری‌های وزارت کشور باید نسبت به رفع کمبودهای شهرهایی چون بجنورد دست به کار شوند.
آتش‌نشانی دماوند مشکلی ندارد
مصطفی آقایی، رئیس شورای شهر دماوند که بر نقش شورای شهر در تامین امکانات ایمنی شهر تاکید دارد نیز گفت: «شورای شهر می‌تواند با اختصاص بودجه برای شهرداری و ملزم کردن شهرداری به تجهیز آتش‌نشانی، نقش موثری در ارتقای ضریب ایمنی شهر و نجات جان شهروندان داشته باشد، همان‌طور که ما در دماوند نیز برای ساخت دومین ایستگاه آتش‌نشانی، مکان‌یابی کرده و شهرداری را موظف به ساخت ایستگاه در این منطقه کردیم و بناست در بخش «مشا» نیز یک ایستگاه دیگر احداث شود تا در مجموع با ساخت این دو ایستگاه شمار ایستگاه‌های شهر دماوند به عدد سه برسد.» آقایی همچنین درباره امکاناتی که دستگاه‌های امدادرسانی دماوند به آن نیاز دارند نیز گفت: «درباره آتش‌نشانی می‌توانم بگویم که با ساخت مسکن مهر در این شهر، به نردبان‌‌های برقی جهت ارتفاع بالا برای آتش‌نشانی نیاز داریم؛ البته در سایر موارد آتش‌نشانی دماوند امکانات قابل قبولی دارد.»
بافت فرسوده آمل مشکل ایمنی دارد
خسرو ابراهیم‌زاده، رئیس شورای شهر آمل هم در اظهاراتی مشابه، معتقد است که امکانات آتش‌نشانی آمل در سطح استان مازندران از برترین‌ها است و شورای شهر هم آمادگی کمک به آتش‌نشانی را دارد؛ چراکه به نظر من شورا نقش مستقیمی در تجهیز آتش‌نشانی و تخصیص اعتبار دارد و باید از این سازمان حمایت شود. در حال حاضر نیز آمل پنج ایستگاه آتش‌نشانی ‌دارد و من به‌خاطر ندارم که در حوادث مختلف، از آتش‌نشانی دیگر شهرها برای کمک به آمل اعزام شده باشند.» ابراهیم‌زاده با تاکید بر اینکه اگر نگاه شورا بر تجهیز و حمایت از آتش‌نشانی نباشد، شهردار و مدیریت سازمان آتش‌نشانی نیز نمی‌تواند به سمت مثبتی حرکت کند، افزود: «البته اگر حادثه‌ای در ابعاد یک بحران رخ دهد، به‌طور قطع از استان‌ها و شهرهای معین نیروی کمکی اعزام می‌شود، اما در حوادث کوچک شهری، آتش‌نشانی توان مدیریت دارد.» به گفته رئیس شورای شهر آمل، تنها مساله‌ای که ممکن است به هنگام وقوع حوادث مختلف در این شهر حادثه ساز شود، مناطق دارای بافت فرسوده است که شهرداری در این خصوص اقداماتی انجام داده و اقداماتی نیز در دست انجام دارد.»
خطری برای ساختمان‌های بلند
محمود نجفی، رئیس شورای شهر ساوه از کمبود امکانات آتش‌نشانی در این شهر گفت. او معتقد است که « با توجه به ساخت‌وسازهای مرتفعی که در این شهر انجام شده، درصورت وقوع حادثه، آتش‌نشانی به‌طور قطع با کمبود امکانات روبه‌رو خواهد بود.» او که معتقد به نقش پررنگ شورا در تجهیز شهرها به امکانات به‌روز ایمنی و آتش‌نشانی است، به بحث بودجه اشاره کرد و گفت: «به‌طور قطع کسی از اینکه آتش‌نشانی، مجهز و دارای امکانات باشد، ناراحت نیست؛ اما موضوع سر بودجه محدودی است که شهرداری‌ها به‌ویژه در شهرهای کوچک مانند ساوه دارند؛ به‌عنوان مثال ما اگر در شورا تصویب کنیم که آتش‌نشانی باید خودروهای جدید خریداری کند، قیمت تنها یک دستگاه آن حدود چهار میلیارد تومان تمام می‌شود و این بودجه در شهرداری وجود ندارد که من فکر می‌کنم اگر وزارت کشور در این موضوع وارد شود و به شهرهای کوچک کمک کند، این مساله تا حد زیادی حل می‌شود، البته این موضوع را هم باید بگویم که خوشبختانه در این شرایط و به‌‌رغم مشکلات موجود، سرعت عمل آتش‌نشانان ما قابل قبول است و آنان نسبت به دیگر دستگاه‌های امدادی زودتر خود را به محل حادثه می‌رسانند.»
هنوز امکانات نداریم
محمد تقی پزشکی، رئیس شورای شهر تنکابن معتقد است «تمام اقداماتی که در شوراهای شهر انجام می‌شود، باید در راستای حفظ منافع، جان و مال مردم باشد و به‌همین دلیل باید شورای شهر در بحث ارتقای ایمنی شهرها، به دستگاه‌های متولی کمک کند.» او ادامه داد: «متاسفانه امکانات ما کم است و ما در شورای شهر تنکابن علاوه‌بر اینکه پیگیر فعال شدن آتش‌نشانی هستیم، برای اورژانس و نیروی انتظامی نیز اقداماتی را انجام داده و یکسری اعتبار برایشان گرفته‌ایم تا در مواقع بروز حوادث مختلف، سرعت امدادرسانی به شهروندان افزایش یابد.» پزشکی با اشاره به برفی که بهمن‌ماه سال گذشته تنکابن را فرا گرفت، گفت: «در آن ایام ما به مشکلات زیادی برخوردیم و هیچ امکاناتی برای مقابله با آن بحران نداشتیم، تنها داشته ما یک لودر بود که با آن ‌هم نمی‌شد برفی را که تا دو متر در سطح شهر باریده بود، کنار زد، اما متاسفانه پس از آن بحران هم آن‌طور که بایدوشاید در بحث تجهیز امکانات به تنکابن توجهی نشد و عمده امکاناتی که به مازندران تعلق گرفت، به شرق استان رفت که امیدوارم دولت از طریق پرداخت وام نسبت به تامین تجهیزات مورد نیاز ایمنی در شهرها اقدام کند.»
زنجان به نردبان ۵۵ متری نیاز دارد
حمیدرضا یاختی‌فر مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی زنجان چندی قبل به خبرگزاری مهر گفت: آتش‌نشانی زنجان نیازمند خودرو نردبان‌بر باارتفاع ۵۵ متر است. نردبان موجود در آتش‌نشانی زنجان با حداکثر ارتفاع ۲۸ متر با توجه به بلندمرتبه‌سازی در شهر جوابگوی نیاز نیست.سازمان آتش‌نشانی نیاز به خودرو نردبان بر با طول ۵۵ متری دارد اما با توجه به هزینه بالای این دستگاه که بالغ بر یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است هنوز موفق به خرید این تجهیزات نشده‌ایم.
آبادان هم پول برای خرید نردبان ندارد
محمودرضا شیرازی شهردار آبادان نیز به خبرگزاری فارس گفته است: برای خرید نرده‌بان آتش‌نشانی (پله برقی) در زمان وقوع حوادث، اعتبار لازم را در اختیار نداریم. هر دستگاه نرد‌بان آتش‌نشانی مبلغ ۷۵۰ هزار یورو اعتبار نیاز دارد که این مبلغ با پیش‌بینی هزینه‌های جابه‌جایی از خارج کشور به داخل، حدود ۴ میلیارد تومان اعتبار است که چنین پولی در اختیار نداریم.