سیاسی بودن یا نبودن «ربّنا»

شایان ربیعی
عضو گروه فرهنگ و هنر

تقریبا همه آنهایی که به اظهار نظر محمدجواد لاریجانی پاسخ دادند، خوانش ناکاملی از حرف او داشتند. خلاصه حرف لاریجانی این بود که ربنای شجریان به مناقشه‌ای سیاسی تبدیل شده و بنابراین اگر پخش شود بیشتر از آنکه آیات تلاوت شده مورد توجه قرار بگیرند، صرفا موضوع پخش ربنا مورد توجه قرار می‌گیرد و این خلاف موازین شرعی تلاوت است. با این حال تقریبا همه منتقدان لاریجانی به بخش پایانی اظهار نظر او توجه کردند و به اشتباه صرفا از شیوه تلاوت و تجوید شجریان دفاع کردند؛ چیزی که هرگز موضوع اصلی نظر لاریجانی نبود. به هر حال عمده نقدها هدفی اشتباهی را زدند و درباره سیاسی بودن یا نبودن این قطعه آوازی سکوت کردند. اما آیا اظهار نظر لاریجانی قابل دفاع است؟ خود استاد شجریان بارها تاکید کرده که ربنا متعلق به او نیست بلکه متعلق به همه مردم است. «ربنا» از زمانی سیاسی شد که صداوسیما تصمیم گرفت پخشش نکند. پس مقصر اصلی در سیاسی شدن این قطعه، تصمیم احساسی، شتابزده و احیانا کینه‌توزانه صداوسیما است. اما جواد لاریجانی با نادیده گرفتن این موضوع، ‌صرفا موضوع سیاسی شدن را مورد توجه قرار داده و تصمیم عجولانه بایکوت کردن «ربنا» را نادیده گرفته است. به بیان دیگر خود صداوسیما ربنا را سیاسی کرده و حالا به بهانه سیاسی بودنش از پخش آن خودداری می‌کند. یاللعجب. . . ! اما سوای همه این موضوع‌ها، ربنای شجریان چه سیاسی باشد و چه نباشد، هرگز از یاد و خاطره مردم نمی‌رود. به قول هوشنگ ابتهاج حالت و التماس خاصی در ربنای شجریان وجود دارد، چنان‌که حتی اگر کسی عربی هم نداند، در فضای معنایی آیات قرار می‌گیرد. به نظر نمی‌رسد که نقدهای سیاسی بودن ربنا، توجیه واقعی داشته باشد.