حرکت حسی عروسک‌ها
اعظم حسن تقی
بهروز غریب‌پور، سال‌هاست که مشغول ساخت اپرای عروسکی است و در ۱۰ سال فعالیت مستمر خود با همراهی گروه تئاتر عروسکی «آران» توانسته است، آثاری چون «اپرای لیلی و مجنون»، «اپرای عاشورا»، «اپرای مکبث»، «اپرای رستم و سهراب»، «اپرای حافظ»، «اپرای مولوی» و «اپرای سعدی» را به روی صحنه ببرد.

غریب‌پور در آخرین اجرای خود، از ۵ تا ۲۰ مهرماه، در تالار فردوسی، «نمایش اپرای عروسکی سعدی» را به روی صحنه برد و کوشید تا به شکلی دراماتیک به وجوهی از زندگی سعدی بپردازد. او در این مدت توانست، هنر خود را برای جمع کثیری از دوستداران اپرای عروسکی به نمایش بگذارد، دوستداران وفاداری که به گفته کارگردان در میان آنها، هستند افرادی که ۳۴ بار نیز به تماشای این نمایش نشسته‌اند و همواره می‌نشینند. او قرار است یکم تا ۱۶ بهمن نیز این اپرا را در همین سالن دوباره اجرا کند.
در اپرای سعدی، غریب‌پور کوشیده با استفاده از هنری چند‌رسانه‌ای در 10 صحنه، تماشاگر را با زندگی پر فراز و نشیب، شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی، آشنا کند و از زوایای گوناگون، زندگی این شاعر را به نمایش بگذارد.
برای انتقال جان‌مایه کلام سعدی از شعر این شاعر و آمیختن موسیقی کلاسیک ایرانی و تحریرهای اپرایی استفاده شده است. آهنگساز این اثر، امیر بهزاد با توجه به سفرهای متعددی که «سعدی» در طول حیات خویش داشته است، از موسیقی‌های متنوعی استفاده کرده است به همین جهت در این اثر هم موسیقی کلاسیک شنیده می‌شود و هم موسیقی ایرانی و نواحی و قطعاتی از عبدالقادر مراغی به گوش می‌رسد، به بیان دیگر، بنا به سفرهای متعدد و گوناگون سعدی به مناطق مختلف، در طول نمایش از موسیقی ایرانی، هندی، چینی، عربی و... استفاده شده است.

در این نمایش، علاوه بر گروه کُر به رهبری بابک نصیری‌خواه، ۱۵ آواگر حضور دارند. محمد معتمدی که پیش از این در اپراهای مولوی، حافظ و... از آواگران نقش‌های اصلی بوده است، در اپرای سعدی نیز، خواننده نقش «سعدی» است. صدای محمد معتمدی در این نمایش، نسبت به اپراهای دیگری که تا به حال از او شنیده‌ایم، پخته‌تر است و بیت‌ها به خوبی توسط او ادا می‌شوند و صدای او در انتقال حس سعدی، نقشی اساسی دارد. سحر محمدی خواننده نقش «حنونه» (خواهر منصور حلاج) به زیبایی اوج سوز و گداز حاصل از مرگ حلاج را در صدایش به نمایش می‌گذارد. علی زندوکیل خواننده نقش«منصور حلاج»، اسحاق انور خواننده دو نقش «مرد مست» و «شاعر درباری» مهرداد ناصحی خواننده نقش «فرعون» نیز به خوبی از عهده خوانندگی نقش‌های خود برآمده‌اند. حامد فقیهی، محمد فرزین ذوالقدر، علیرضا مهدی‌زاده، هادی فیض‌آبادی، جواد حنیفه، علیرضا عبدالکریمی، وحید ابوالقاسم، ابوالفضل باقریان و فرهاد خزری از دیگر خوانندگان این نمایش هستند که با صدایشان در نمایش حضور دارند.

کارگردان «نمایش اپرای عروسکی سعدی»، پیش از شروع صحنه‌ها، هنگامی که پرده نمایش برای آغاز پرده‌ای دیگر بسته می‌شود، ابیاتی از اشعار سعدی را بر پهنه دیوار تالار فردوسی، با خط نستعلیق مقابل چشمان تماشاگر به نمایش می‌گذارد و از این طریق، فاصله میان صحنه‌ها را پر می‌کند و با متوجه کردن مخاطب به سخن سعدی، پرده‌ای دیگر از زندگی او را مقابل چشم‌هایش می‌‌گشاید.
از ویژگی خاص نمایش‌های گروه عروسکی‌ آران در این نمایش و سایر نمایش‌هایی که پیش از این دیده‌ایم، استفاده از عروسک‌های مینیاتوری با لباس‌های فاخر است. عروسک‌هایی جان‌دار و واقعی که باور اینکه نخ حرکتشان در دست عروسک‌گردانی باشد، گاه غیر قابل تصور می‌شود‌. عروسک‌هایی رنگارنگ با جنسیت و شمایل گوناگون که نماینده کشورهای مختلف و آداب و رسوم متفاوت هستند. عروسک‌هایی که می‌توانند احساس را به خوبی به تماشاگر منتقل‌کنند. این عروسک‌ها، حتی در ظاهر، فراز و فرود شخصیت‌هایی که روایت می‌کنند را به خوبی به نمایش می‌گذارند. طراح این عروسک‌ها علی پاکدست و مریم اقبالی هستند.

بازی دهندگان این عروسک‌ها، پس از سال‌ها کوشش مستمر در زمینه نمایش‌های عروسکی، دیگر در کار خود تبحر پیدا کرده‌اند و کار خود را به خوبی انجام می‌دهند، آنها طی این سال‌ها، نخ حس و حرکت عروسک‌ها را به خوبی در دست گرفته‌اند و در این نمایش توانسته‌اند با استفاده از تجربیات خود در نمایش کامل شخصیت‌ها، موفق عمل کنند و جانی دوباره به عروسک‌های بی‌جان ببخشند. نورپردازی یکی دیگر از عنصرهای موفق در این نمایش است. نورپردازی «نمایش اپرای عروسکی سعدی»، به‌صورت کاملاً حرفه‌ای و شاعرانه انجام شده است. ترکیب سرخ و آبی نورها، مخاطب را صحنه به صحنه جلو می‌برد. استفاده از نورقرمز و ترکیب موسیقی مخصوصاً در صحنه‌های رزم، تأثیری شگرف بر مخاطب دارد و او را از لحاظ حسی آماده و صحنه جنگ و آتش‌سوزی را مقابل دیدگان او زنده می‌کند. این نورپردازی‌ها، متناسب با صحنه‌های مختلف و برای انتقال مفاهیم گوناگون، مدام تغییر می‌کنند و کارگردان به مدد این نورپردازی‌ها، ذهن مخاطب را برای ورود به متن نمایش و درک بهتر حرکات عروسک‌ها و شخصیت‌های نمایش آماده می‌کند.

صحنه پردازی «نمایش اپرای عروسکی سعدی» نیز در 10 صحنه، کاملاً هنرمندانه است. بهروز غریب‌پور، کارگردان و نویسنده این نمایش، طراحی صحنه آن را نیز خود بر عهده داشته است. صحنه‌های نمایش به فراخور موقعیتی که قرار است به نمایش گذاشته شود، تغییر می‌کند. حضور سعدی در مکان‌های مختلف و وجود فرهنگ‌های متفاوت از دربار مصر تا کاخ خاقان چین در این نمایش به مدد صحنه آرایی‌های هنرمندانه به خوبی به نمایش گذاشته شده است.
«نمایش اپرای عروسکی سعدی» صحنه به صحنه جلو می‌رود و زندگی سعدی برای مخاطبان به نمایش گذاشته می‌شود. همه عوامل این نمایش، دست به دست هم می‌دهند تا به مدد توانایی‌هایشان، به بهترین شکل، گوشه‌ای از زندگی سعدی را به نمایش بگذارند و مخاطب را با خود همراه کنند و صحنه به صحنه او را از این سوی عالم به آن سوی عالم با سعدی همراه کنند.