برفک دهان در نوزادان

محمدرضا اصفهانی
کارشناس تغذیه و پژوهشگر

برفک دهان در نوزادان (کاندیدیاز اوروفارنکس) یک وضعیت پزشکی است که در آن قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس در دهان و گلو وجود دارد. کاندیدا به‌طور طبیعی در دهان، دستگاه گوارش و پوست بسیاری از افراد سالم وجود دارد. سیستم ایمنی و باکتری‌های طبیعی بدن در تعادل هستند و هنگامی‌که این تعادل قطع شود، می‌تواند سبب رشد بیش از حد قارچ کاندیدا شود و باعث برفک، عفونت قارچی دهان و گلو شود. عوامل دیگری برای ایجاد برفک در نوزادان مانند برفک واژن، منطقه پوشک و چین ناخن دخالت دارند. برفک می‌تواند از طریق دستگاه گوارش کودک به پایین منتقل و باعث بثورات پوشک که اغلب دردناک و با خال‌های قرمز همراه است، شود. برفک دهان در نوزادان معمولا جدی نیست و می‌تواند به‌طور کلی با درمان پاک شود.

علل رخ دادن برفک دهان

تعداد کمی از قارچ‌های کاندیدا معمولا بر روی پوست سالم و در یک دهان سالم زندگی می‌کنند. آن‌ها معمولا بی‌ضرر هستند با این حال، رشد بیش از حد کاندیدا می‌تواند در دهان برخی از نوزادان رخ دهد و سبب یک نوع از برفک دهان شود. این رشد بیش از حد به‌علت اینکه سیستم ایمنی بدن کودک هنوز کاملا نابالغ است و بنابراین نمی‌تواند سطح نرمال کاندیدا را کنترل کند، ایجاد می‌شود. یکی‌دیگر از علل احتمالی عفونت برفک دهان کودک مصرف یک دوره از داروهای آنتی‌بیوتیک است، زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند میکروب سالم (باکتری) در دهان کودک را بکشد. این باکتری سالم به‌طور معمول به کنترل سطح کاندیدا در دهان کودک کمک می‌کند؛ اگر باکتری‌های سالم در دهان کم شوند، می‌تواند سبب رشد بیش از حد کاندیدیاز دهان شود. همچنین اگر کودک با شیر مادر تغذیه می‌شود و مادر به‌تازگی آنتی‌بیوتیک مصرف کرده، سطح باکتری‌های سالم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و مادر و کودک مستعد ابتلا به برفک می‌شوند.

علائم برفک دهان چیست؟

برفک دهان، پلاک‌هایی سفیدرنگ و پوسته‌پوسته را دربرمی‌گیرد که در اندازه‌های متفاوت بر مخاط روی زبان، حلق، لثه، سقف دهان، اطراف لب و دیواره داخلی گونه دیده می‌شود. شباهت بسیار به شیر دلمه‌بسته دارد و از همین رو برخی مادران جوان ممکن است، نتوانند تفاوت آن‌ها را به‌خوبی تشخیص دهند و گمان کنند سفیدی موجود ناشی از برگشت شیر از معده به دهان نوزاد است. یکی از معمول‌ترین راه‌های تشخیص اولیه آن در بین بعضی از مادران این است که بدانند برفک دهان به‌سختی کنده می‌شود و پس از کندن آن، رنگ محل به قرمزی تمایل دارد. گاهی ممکن است کندن برفک به مختصر خون‌ریزی در محل بینجامد.

درمان برفک دهان نوزادان

در گذشته درمان برفک با تجویز آنتی‌بیوتیک صورت می‌گرفت اما مصرف آنتی‌بیوتیک احتمال به‌هم خوردن تعادل طبیعی ارگانیسم‌های دهان را به همراه دارد و از سوی دیگر، احتمال دارد آنتی‌بیوتیک‌ها زمینه‌ساز بروز برفک حتی در بزرگسالان شود. بنابراین پزشکان از داروهایی مثل نیستاتین برای درمان آن استفاده می‌کنند. درمان برفک بستگی به‌علت و شدت عفونت دارد، اگر درمان شروع شود پزشک معمولا ژلی که حاوی داروی ضدبرفک است تجویز می‌کند. شما با استفاده از یک انگشت تمیز، یک لایه نازک از این ژل را به مناطق آسیب‌دیده در دهان نوزاد بمالید. دستورالعمل را با دقت مطالعه کنید، از ژل بعد از غذا استفاده کنید و ژل را به پشت گلو نمالید. ژل میکونازول در نوزادان کمتر از 4 ماه با مجوز پزشک استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از قطره نیستاتین به‌عنوان درمان جایگزین استفاده کرد. اگر کودک شما کمتر از چهارماه سن دارد، بهتر است از نیستاتین استفاده کنید. در نوزادان با سن بالاتر از چهارماه داروی میکونازول توصیه می‌شود، به این دلیل که میکونازول اگر به‌درستی به‌کار گرفته نشود ممکن است باعث خفگی شود. نیستاتین معمولا هیچگونه عوارض جانبی ندارد و اکثر نوزادان هیچ مشکلی در مصرف دارو ندارند. در موارد مقاوم به درمان از داروی Gention violet استفاده می‌شود، مخاط را 3-4 بار در روز به این ماده رنگی آغشته کرده و درمان را مشابه نیستاتین ادامه دهید. اگر برفک پس از هفت روز پاک نشود با پزشک خود مشورت کنید.

جلوگیری از برفک دهان نوزاد

به نوزاد برای آشامیدن آب استریل بدهید. بعد از تغذیه با شیر، بطری را شستشو دهید و باقیمانده شیر را دور بریزید. گول‌زنک، بطری و تجهیزات تغذیه و سایر اسباب‌بازی‌های کودک را تمیز و ضدعفونی کنید. برای کشتن قارچ، لباس نوزاد را در 60 درجه سانتی‌گراد بشویید. اگر کودک با شیر مادر تغذیه می‌شود نوک سینه را باید با آب کاملا شستشو داده و خشک کنید.