خودروسازان و اثر «آزبورن»
دکتر حمید یاری
دکترای اقتصاد
پس از مطرح شدن و امید به رفع تحریم‌های اقتصادی از ابتدای سال جاری، امید بسیاری به رونق اقتصادی در مردم ایجاد شد و یکی از صنایعی که پیش‌بینی می‌شد بعد از تحریم‌ها با سودآوری بالایی همراه باشد، خودروسازی کشور بود که باعث شد حتی در بورس اوراق بهادار تهران، شرکت‌های خودروساز و وابستگان به خودروسازان مورد استقبال خوبی قرار بگیرند.

با آمدن هیات‌های اقتصادی - سیاسی آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی و... مردم بیش از پیش امیدوار شدند که قادر خواهند بود بعد از مدتها از خودروهای با کیفیت خارجی با قیمت‌های مناسب بهره‌مند شوند، اما سوالی که مطرح می‌شود آن است که چه اتفاقی افتاد که اکنون مشاهده می‌شود در فضای مجازی کمپین‌هایی در مخالفت با خرید خودرو داخلی راه افتاده و مورد بحث قرار گرفته است و چرا در طول این ۴۰ سال خبری از این کمپین‌ها نبود یا اگر بود موفق نبود.

در پاسخ، هرگروهی جوابی متفاوت به این سوال دارد، برخی - دیدگاه غالب مصرف‌کنندگان - عقیده دارند که کاسه صبر مردم به سرآمده و انتظار داشته‌اند حال که بعد از سال‌ها تحریم‌ها برداشته خواهد شد حداقل خودروسازان درصدی از قیمت خودروهایی که در چند سال گذشته دویست - سیصد درصد رشد داشته را کاهش دهند، برخی دیگر - دیدگاه خودروسازان - معتقدند که بعد از تحریم اتفاق خاصی در کشور نیفتاده و بسیاری از قیمت‌ها افزایش هم داشته است - ازجمله نرخ ارز - و با کمتر از این قیمت‌ها صرفه اقتصادی برای فروش محصولات وجود ندارد...

برخی دیگر - دیدگاه برخی مسوولان - معتقدند این کمپین‌ها خود جوش نیست و از طرف برخی صنف‌های خاص حمایت می‌شود. در این بحث درصدد تایید یا تکذیب هیچa کدام از دیدگاه‌های فوق نیستیم؛ بلکه از جانبی دیگر به ماجرا نگاه خواهیم کرد. ابتدا بهتر است به ورشکست شدن یک شرکت مطرح در دهه ۸۰ میلادی نگاهی داشته باشیم.

شرکت کامپیوتری آزبورن (Osborne Computer Corporation) یک شرکت آمریکایی بود که در زمینه کامپیوترهای قابل حمل در اوایل دهه ۸۰ میلادی فعالیت می‌کرد و جزو پیشروهای بازار در این زمینه بود. این شرکت کامپیوترهای قابل حمل را طراحی و به بازار ارائه می‌داد، اما اشتباه بزرگی که آدام آزبورن - مالک شرکت - مرتکب شد، این بود که در اوایل سال ۱۹۸۳، در مقابل خبرنگاران پرده از محصول جدید شرکتش برداشت که نوید ارائه محصولی را می‌داد که نسبت به محصول فعلی از همه نظر ارتقا می‌یافت.

این عمل باعث شد که بسیاری از خریداران از خرید محصول فعلی انصراف داده و منتظر شوند که محصول جدید با کیفیت بهتر و قیمت پایین‌تر به بازار بیاید، با طولانی شدن زمان ارائه محصول جدید - که یکی از علل طولانی شدن آن کمبود سرمایه در گردش به‌دلیل عدم فروش محصول فعلی بود - شرکت آزبورن در سال ۱۹۸۵ ورشکست شد. بعد از این اتفاق این واقعه به اثر آزبورن شهرت یافت. به‌طور کلی اثر آزبورن(Osborne effect) ترمی است که به عواقب ناخواسته اعلان زود هنگام یک شرکت در ارائه محصولات جدید بر فروش محصولات فعلی اشاره می‌کند که در آن شرکت از عواقب اعلان زودهنگام محصول جدید بی اطلاع است یا اینکه در مورد ارائه زمان محصول جدیدش اشتباه کرده و محصول دیرتر از موعد مقرر آماده خواهد شد.

حال به‌نظر می‌رسد صنعت خودروسازی کشور با این مشکل مواجه شده است و به‌نظر نگارنده بیش از آنکه کمپین‌های مجازی و عدم کاهش قیمت‌های فعلی، بر رکود این صنعت تاثیر گذاشته باشد، این انتظار ورود محصولات با کیفیت اروپایی است که باعث شده مردم خرید خودرو را به تاخیر بیندازند و خودروسازها با اعلام زودتر از موقع مذاکره با شرکت‌های خارجی باعث شدند مردم به انتظار آن روز بنشینند، درحالی‌که ورود شرکت‌های خارجی و تولید محصول مشترک تابع وجود یکسری زیرساختها است که به‌نظر نمی‌رسد در بازه زمانی کمتر از دوسال محصولات مشترک را شاهد باشیم؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود به جای آنکه خودروسازان و مسوولان فکر خود را مشغول قیمت‌گذاری‌ها، کمپین‌ها و روش‌های مختلف فروش بگذارند، بهتر است که در کوتاه‌مدت به فکر انتظارات آتی خریداران باشند.