غذایی برای روح خسته
آتوسا نیکبخت
کارشناس تغذیه
اختلالات روانی شامل تغییر در عملکرد مغز یا سیستم عصبی است که ممکن است منجر به تغییر درک و پاسخ به محیط شود. این اختلالات موجب کاهش کیفیت زندگی، افزایش مرگ و میر و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌شود و عدم‌درمان این اختلالات، عوارض روانی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای بیماران ایجاد می‌کند و متاسفانه در دهه‌های اخیر ابتلا به بیماری‌های روانی در حال گسترش است.

بیماری‌های روانی دو گروه هستند: اختلالات محوری نوع یک، اختلالات محوری نوع دو. اختلالات محوری نوع یک نیازمند درمان دارویی هستند اما اختلالات محوری نوع دو اختلالات شخصیتی هستند که به دارو پاسخ نمی‌دهند.اختلالات محوری نوع یک شامل افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلالات دوقطبی، بیش‌فعالی، شیزوفرنی، اختلالات استرس پس از تروما و اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی است.اختلالات محوری نوع دو شامل اختلالات شخصیتی مانند اجتماع‌ستیزی، ظاهرسازی و وابستگی‌ است که بحث ما روی اختلالات محوری نوع یک مخصوصا افسردگی است.مطالعات انجام‌شده نشان داده در بین اختلالات خلقی در ایران افسردگی بیشترین شیوع را داراست. حداکثر میزان شیوع این بیماری بین ۲۵ تا ۴۴ سالگی است که البته خانم‌ها در طول دوران بارداری در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند. تخمین زده شده که ۵۰ تا۷۰ درصد دلیل خودکشی‌ها افسردگی است و سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی کرده که تا سال ۲۰۲۰ افسردگی دومین عامل ناتوانی در انسان‌ها خواهد شد.امروزه به‌دلیل اهمیت و گستردگی علم تغذیه در پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات، تغذیه مناسب و سالم نیز جزئی از مراحل درمان افسردگی است. در ادامه به برخی از موادغذایی مفید اشاره می‌کنم.

امگا3: اسیدهای چرب امگا۳، اسیدچرب ترجیحی برای مغز و سیستم عصبی هستند و مطالعات اپیدمیولوژیک زیادی بیان کرده‌اند که بین مصرف غذاهای دریایی و بیماری‌های روانی(به‌دلیل وجود امگا۳) ارتباط وجود دارد. کمبود امگا۳ در بیمارانی که دچار اختلالات روانی هستند مشاهده شده وامروزه مطالعات زیادی از مصرف این مکمل با هدف درمان افسردگی حمایت می‌کنند. این ماده مغذی با دونوع فعال EPA و DHA در روغن ماهی موجود می‌باشد.

ویتامین دی: نقش این ویتامین در بسیاری از بیماری‌ها از قبیل استئوپروز، سرطان و بیماری‌های قلبی و عروقی شناخته شده است و اخیرا نقش این ویتامین در عملکرد مغز مانند عملکردهای شناختی و سلامت روانی مطرح شده است. مطالعات مختلفی درمورد ارتباط ویتامین دی وافسردگی انجام و بیان شده که حضور ۱.۲۵ دی‌هیدروکسی ویتامین دی در بافت مغز و وجود گیرنده‌های این ویتامین و آنزیم فعال‌کننده آن(آلفا هیدروکسیلاز) و سیتوکروم ۵۴۰ در آمیگدال(مرکز کنترل احساس و رفتار) موجب تاثیر این ویتامین در افسردگی شده است.

ب‌شش، فولات و ب‌12: این ویتامین‌ها برای عملکرد طبیعی سیستم عصبی مرکزی ضروری هستند و از طریق چندین مکانیسم می‌توانند روی خلق تأثیر بگذارند.

از دیگر ریزمغذی‌ها و مواد معدنی که در درمان و پیشگیری از افسردگی نقش دارند، می‌توان به منیزیم، روی، آهن و آنتی‌اکسیدان‌ها اشاره کرد. البته مطالعات جدیدی بر روی غذاهای گیاهی و رژیم گیاه‌خواری انجام شده که یافته‌ها نشان می‌دهند مصرف گروه‌های غذایی مرکبات و میوه‌های خانواده توت، هندوانه، سبزیجات برگ سبز تیره، سبزیجات زرد و جانشین‌های گوشت با شانس کمتر ابتلا به افسردگی ارتباط دارند. دلیل این امر را شاید بتوان به محتوای مواد مغذی این زیرگروه‌ها نسبت داد که شامل انواع ویتامین‌ها از جمله دی، سی، بی، ای و مواد معدنی از قبیل آهن، روی، کروم، منیزیم و سلنیوم هستند و باعث کاهش خطر ابتلا به افسردگی می‌شوند.مطالعات متعددی بر روی تأثیر شکلات و درمان افسردگی انجام شده، اما تاثیر شکلات بر وضعیت روحی افراد هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، به هر حال ویژگی‌هایی در شکلات شناسایی شده که می‌تواند مفید واقع شود.