ترافیک و آلودگی هوا برای بسیاری از کلان‌شهرهای ایران و به‌خصوص تهران کلماتی آشنا هستند و شاید بسیاری از مردم این شهرها گرفتار بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا نیز شده‌اند. به‌طوری که طبق گزارش‌ها سالانه ۵ هزار نفر جان خود را بر اثر آلودگی هوا از دست می‌دهند. ترافیک سرسام‌‌آور و وجود خودروهای تک‌سرنشین در شهرهایی مانند تهران در حالی جریان دارد که بسیاری از مردم در کشورهای توسعه‌یافته از دوچرخه برای عبور و مرور استفاده می‌کنند. وسیله نقلیه‌ای که جای خالی آن در کلان‌شهری چون تهران به شدت احساس می‌شود. طبق آخرین گزارش‌ها سهم استفاده از دوچرخه در تهران کمتر از یک درصد است. رقمی که بسیار جای تامل و بررسی دارد.

با وجود تلاش‌های سازمان محیط‌زیست ایران و کمپین‌های ضد آلودگی هوا، استفاده از دوچرخه در دستیابی به محبوبیت عمده در سراسر کشور شکست خورده است. هر چند واکنش مثبت عموم در چالشی که اخیرا شروع شده است امیدها را برای دستیابی به این هدف بالا برده است. گرچه دوچرخه به‌عنوان یک ابزار حمل‌و‌نقل ارزان و دوستدار محیط‌زیست، در اکثر کشورهای توسعه‌یافته (به‌خصوص کشورهای اروپایی) در حال دست یافتن دوباره به جایگاه خود در قرن نوزدهم است؛ اما کلان‌شهرهای ایران باوجود ترافیک سنگین، سطح بالای آلودگی هوا و شمار فزاینده شهروندانی که از بیماری‌های ناشی از انجام ندادن ورزش‌های فیزیکی مناسب رنج می‌برند، هنوز قادر به پذیرش دوچرخه‌سواران بسیار در خیابان‌های خود نیستند.

اما این وسیله رفت‌و‌آمد ارزان و سالم چگونه اختراع شد؟ اولین دوچرخه مدرن جهان را بارون کارل ون درایس از آلمان اختراع کرد. او در تابستان ۱۸۱۷ در مانهایم در جنوب غربی آلمان اختراع خود را به عموم معرفی کرد. گرچه امروزه دوچرخه‌سواری جزو اولین کارهایی است که هر کودکی می‌آموزد، راندن یک دوچرخه همیشه (مخصوصا در روزهای اولیه معرفی این وسیله ساخت دست بشر) به سادگی امروز نبوده است. اولین دوچرخه‌ای که درایس اختراع کرد، وزنی حدود ۳۰ کیلوگرم داشت. در آن زمان اختراع درایس فاقد بخش‌های ضروری مانند صندلی، پدال به علاوه ترمزهای عقب و جلو بود؛ چیزهایی که دوچرخه‌های مدرن امروز آن را دارند. با وجود این، اولین اختراع درایس «dandy horse» انگیزه‌ای به سایر مخترعان در چهار گوشه جهان داد تا اختراع او را طی ۶۰ سال بعد، مرحله به مرحله، تکمیل کنند. آنها پدال‌ها، ترمزها و تعدادی از تجهیزات را به دوچرخه درایس اضافه کردند تا آن را به شکل امروزی آن درآورند.

دوچرخه، به‌عنوان ابزار ارزان حمل‌و‌نقل با وجود چالش‌های محیط‌زیستی که جهان امروز با آنها روبه‌رو‌ است، (مانند آلودگی هوای شدید و گرمایش جهانی که دو تهدید روزانه برای زندگی همه مردم هستند) در حال به‌دست آوردن دوباره موقعیت خود در قرن نوزدهم است. با توجه به اینکه بسیاری از مردم در شهرهای بزرگ مدت بسیار زیادی از زمان خود را در ترافیک‌های سنگین می‌گذرانند، استفاده از دوچرخه، علاوه بر اجتناب از نابودی بیشتر سیاره زمین، برای سلامت فیزیکی و روانی مردم نیز مفید است و به آنها کمک می‌کند تا ساعات استرس‌زای کمتری را در خیابان‌های شلوغ بگذرانند. چندین سال قبل، برای فهمیدن اینکه کدام شهرها خدمات و شرایط بهتری برای دوچرخه‌سواران فراهم می‌کنند، یک پژوهش به سفارش شرکتی واقع در کپنهاگ، پایتخت دانمارک انجام شد تا کلان‌شهرهای جهان را بر حسب درجه تعهد آنها به توسعه و اجرای سیاست‌های «دوستدار دوچرخه» رتبه‌بندی کند. نتایج مطالعه نشان داد که تنها سه شهر غیر اروپایی بین ۲۰ کلان‌شهر برتر دنیا برای دوچرخه‌سواران قرار دارند و با کمال ناامیدی، هیچ کدام از شهرهای ایران بین ۲۰ شهر برتر جهان قرار نداشتند و حتی در ۷۵ شهر اول این فهرست نیز نبودند.

استان اصفهان پایتخت دوچرخه‌سواری ایران است و تنها دوچرخه‌ها اجازه تردد از برخی معابر اصلی این شهر را طی ساعات خاصی از روز دارند. گفته می‌شود حتی مسوولان محلی اصفهان به علاوه اعضای شورای شهر نیز از دوچرخه به‌عنوان ابزار حمل‌و‌نقل استفاده می‌کنند. در بیشتر شهرهای ایران، دوچرخه‌ها هنوز در جلوی مغازه‌ها در بازارها دیده می‌شوند. در برخی همسایگان قدیمی شهرهای ایران، مردم هنوز در خیابان‌ها و کوچه‌ها با دوچرخه رفت‌و‌آمد می‌کنند. با این حال، هنوز استفاده از دوچرخه بیشتر مختص مردان است. شهرداری‌ها در تهران و مشهد جایگاه‌هایی در سراسر شهرها برای کرایه دوچرخه به مردم ایجاد کرده‌اند. اما هنوز استفاده زنان از دوچرخه با محدودیت‌هایی همراه است. با ‌ وجود این، هنوز کمپین‌های بسیاری برای ترویج و توسعه استفاده از دوچرخه، به امید مبارزه با آلودگی هوا، رفع ترافیک و جلوگیری از بیماری‌هایی که به دلیل عدم تحرک کافی مردم (به‌خاطر سبک زندگی جهان امروز) ایجاد می‌شوند، شروع شده‌اند.

بیش از یک سال پیش، فعالان محیط‌زیست در استان مرکزی (یکی از آلوده‌ترین مناطق کشور) کمپینی با عنوان «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» شروع کرده‌اند. به لطف تلاش‌های سازمان محیط‌زیست ایران، این کمپین به شهرهای دیگر ایران نیز گسترش یافت. با کاهش تعداد روزهایی که مردم از خودروهای شخصی خود استفاده می‌کنند، این کمپین به دنبال کاهش آلودگی هوا و یادآوری به مردم برای توجه بیشتر به سلامتی خود است. محبوبیت فزاینده‌ای که این کمپین در ایران به‌دست آورده است، ممکن است کمک کند تا روزی در فهرست کشورهای دوستدار دوچرخه قرار بگیرد.