چرا جادهها باید قیمت‌گذاری شوند؟
تجارب خارجی از تعریف ارزش و قیمت جادهها
هزینه‌های کاربری جادهها در دوره‌های مختلف در اروپا افزایش یافته است. این هزینه‌ها به این دلیل تحمیل می‌شوند که مدیریت جاده را از نظر مالی امکان‌پذیر سازند و تقاضا را قانونمند کنند. در همین زمان، تجربه عملی، اطلاعاتی در مورد اثرات قیمت‌گذاری بر جادهها فراهم آورده است. در ادامه قصد داریم پیمایشی مفید و مختصر و ساده فهم در مورد تاثیرات قیمت‌گذاری جادهها ارائه کنیم. همان‌طور که گفته شد، دو هدف اولیه‌ای که قیمت‌گذاری جاده فراهم می‌کند، معمولا مدیریت تامین مالی و تنظیم تقاضا است. در مواردی که تامین مالی مهمترین هدف است، تلاشی انجام می‌شود تا پرداخت‌هایی را تعیین کند که درآمدهای هدف‌گذاری‌شده به دست بیایند.
هزینه‌های کاربری جادهها در دوره‌های مختلف در اروپا افزایش یافته است. این هزینه‌ها به این دلیل تحمیل می‌شوند که مدیریت جاده را از نظر مالی امکان‌پذیر سازند و تقاضا را قانونمند کنند. در همین زمان، تجربه عملی، اطلاعاتی در مورد اثرات قیمت‌گذاری بر جادهها فراهم آورده است. در ادامه قصد داریم پیمایشی مفید و مختصر و ساده فهم در مورد تاثیرات قیمت‌گذاری جادهها ارائه کنیم. همان‌طور که گفته شد، دو هدف اولیه‌ای که قیمت‌گذاری جاده فراهم می‌کند، معمولا مدیریت تامین مالی و تنظیم تقاضا است. در مواردی که تامین مالی مهمترین هدف است، تلاشی انجام می‌شود تا پرداخت‌هایی را تعیین کند که درآمدهای هدف‌گذاری‌شده به دست بیایند. از طرف دیگر، تنظیم ترافیک جاده وقتی موثر است که کسانی که از جاده استفاده می‌کنند، تمام هزینه‌های ایجاد شده را بپردازند؛ شامل اثرات خارجی که طی آن یک بنگاه یا فرد با فعالیتی که انجام می‌دهد به‌طور مستقیم بر دیگر بنگاه‌ها یا افراد اثر مثبت یا منفی می‌گذارد، اما به ازای آن پولی پرداخت یا دریافت نمی‌کند. نمونه‌های این اثرات خارجی، هزینه‌های ازدحام، انتشار گازهای گلخانه‌ای در جو، ایجاد سر و صدا برای دیگران و تصادف‌های منجر به آسیب و مصدومیت برای دیگران است.
در اروپا که عموما فقدان بودجه برای ساخت جاده، نگهداری و کارهای عملیاتی منجر به گستردگی بیشتر استفاده از هزینه‌های کاربری جاده می‌شود. قیمت‌گذاری می‌تواند بر ارتباطات منفرد مثل عوارض جاده‌ای، یا بخش‌هایی از شبکه مانند هزینه‌های کاربری و استفاده در شاهراه‌های کشورهایی نظیر آلمان و اتریش تمرکز کند. در مورد عوارض جادهها، هزینه‌ها از تمام وسایل جمع‌آوری می‌شوند. به هر حال، وقتی که تنها، بخش‌های شبکه جاده‌ای قیمت‌گذاری شوند، قیمت‌گذاری معمولا محدود به وسایل نقلیه سنگین می‌شود. علاوه‌بر این، وسایل نقلیه‌ای را که موجب آلودگی بیشتر می‌شوند می‌توان با پرداخت‌های بیشتر مواجه کرد تا در کمتر شدن گازهای گلخانه‌ای نیز کمک کنند.
علاوه‌بر نیاز به تامین وجوه مالی، قیمت‌گذاری جادهها راهی موثر در راستای تنظیم تقاضا برای ترافیک جاده‌ای در مناطق شهری پرازدحام است. کاهش تقاضای ترافیک منجر به ذخیره زمان برای کاربران شهری و افزایش قابلیت پیش‌بینی زمان سفر می‌شود. کاهش ترافیک همچنین قابلیت سکونت در محیط شهری را بهبود می‌بخشد و پراکندگی شهری را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، هر چه قیمت مسیر سفر بالاتر باشد، بخش بزرگ‌تری از کاربران را وادار می‌کند که با وسیله نقلیه متفاوتی سفر داشته باشند یا با یکدیگر به سفر بروند. پرداخت هزینه های مربوط به ترافیک در استکهلم و لندن مثال‌های خوبی از تنظیم تقاضای موفق هستند. به هر صورت، هزینه مربوط به ترافیک تنها یک بخش از پکیج بزرگ‌تری است که وجوه مهم مالی را به ترویج و گسترش حمل‌ونقل عمومی تخصیص می‌دهد.
راههای تولید اثرات تنظیم‌کننده
هزینه‌های شبکه که بر مبنای مسافت و فاصله ستانده می‌شود و عوارض کمربندی، موثرترین راههای تولید اثرات تنظیم‌کننده مطلوب هستند. در مورد هزینه‌هایی که بر اساس مسافت ستانده می‌شود، سطح این پرداخت‌های جمع‌آوری شده به ازای هر کیلومتر، می‌تواند با توجه به یک عامل خاص مانند اندازه وسیله نقلیه، میزان گازهای گلخانه‌ای انتشار یافته یا زمانی از روز که سفر انجام می‌شود، تعیین شود. همین کاربردها برای عوارض کمربندی در سراسر شهرها کاربرد دارد. به هر صورت، در این مورد، مهمترین عامل تاثیرگذار بر سطح هزینه‌های ایجادشده، زمانی از روز است که سفر انجام شده است.
اغلب ادعا می‌شود که قیمت‌گذاری جاده وضعیت ثروتمندان را بهتر و وضعیت فقرا را بدتر می‌کند. در هر حال، مطالعاتی که در این زمینه انجام شده‌اند نتایج معارضی را نشان می‌دهند و گویای این هستند که قیمت‌گذاری جاده می‌تواند پس‌رونده یا پیش‌رونده باشد. تاثیرات در هر مورد با یکدیگر تفاوت دارند و هدف‌گذاری تاثیرات در مرحله برنامه‌ریزی باید به دقت ارزیابی شود. کاربران جادهها معمولا با قیمت‌گذاری جادهها مخالفند زیرا حس می‌کنند بار هزینه اضافی، بر مالیاتی که آنها می‌پردازند جمع می‌شود. صاحبان کسبوکارها نیز معمولا با قیمت‌گذاری جادهها مخالفند زیرا به معنای این است که هزینه‌های حمل‌ونقل بالاتر می‌رود و همین امر می‌تواند باعث شود برخی از مشتریان، کمتر کالاها و خدمات را بخرند و تقاضا برای کالاهای مصرفی کاهش پیدا کند؛ موضوعی که به باور برخی، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی برای بعضی از کسبوکارها باشد.
در همین حال، عقاید تصمیم‌سازان سیاسی اغلب منعکس‌کننده نظرات شهروندان و کسبوکارها است اما سیاستمداران همچنین هزینه‌های کاربران جادهها را همچون یک روش تامین بودجه جذاب می‌دانند. به هر صورت، سیستم‌های قیمت‌گذاری نشان داده‌اند که قابلیت پذیرش قیمت‌گذاری جاده‌ای معمولا پس از معرفی شدن آنها افزایش می‌یابد. دلیل این کار آن است که شهروندان مزایای مستقیم را به شکل دسته اولی مشاهده می‌کنند و از سرمایه‌گذاری‌های متعاقب آن‌که درآمد ایجادشده حاصل از هزینه‌ها را امکان‌پذیر می‌سازند، سود می‌برند. در همین خصوص اتحادیه اروپا برای سیاست قیمت‌گذاری زیرساخت‌ها مواردی را در نظر گرفته است که می‌تواند الگوی مناسبی برای ایران باشد:
- هر شکلی از حمل‌ونقل، مالیات و پرداخت‌ها، باید نسبت به سطح آلودگی، طول زمان روز و استهلاک زیرساخت‌ها انعطاف‌پذیر باشد.
- مهم است که اصل «آلوده‌کننده باید پول بپردازد» به‌کار گرفته و مزیت‌های مالی واضح آن اصل، در مورد کاربران و استفاده‌کنندگان از جادهها فراهم شود تا اهدافی که برای کاهش میزان ازدحام، نبرد با آلودگی، رسیدن به تعادل بین انواع حمل‌ونقل و حذف ارتباطات میان افزایش حمل‌ونقل و رشد اقتصادی در نظر گرفته شده‌اند، محقق شوند.
- طبق قانون استفاده‌کنندگان از سیستم حمل‌ونقل باید پول بپردازند. این امر در بهبود کاربرد و ظرفیت زیرساخت‌ها در یک محل خاص نقش دارد.
- ماده‌های 18 و 12 معاهده جامعه اروپا در مورد عدم تبعیض میان کاربران جادهها نیز به‌طور کامل به امر سیاست قیمت‌گذاری زیرساخت‌ها می‌پردازد.
ارسال نظر