تغییر اولویت‌ها در بافت فرسوده
گروه مسکن- بر مبنای برنامه پنجم توسعه کشور دولت و شهرداری موظف هستند سالانه 10 درصد از بافت‌های فرسوده کشور را نوسازی کنند. این در حالی است که تهران به‌عنوان پایتخت کشور که بیش از پنج درصد از مساحت آن را بافت فرسوده تشکیل داده است، در بهترین حالت نوسازی بافت فرسوده آن، سالانه به حدود 8 درصد رسیده است؛ به گونه‌ای که طی سال‌های گذشته از 3 هزار و 268 هکتار مساحت بافت فرسوده تهران فقط 30 درصد آن نوسازی شده است. به گفته مدیران شهری پرداخت نشدن وام به متقاضیان نوسازی در بافت فرسوده یکی از موانع اصلی بر سر راه نوسازی محلات فرسوده است. طوری که افزایش پنج میلیون تومانی رقم تسهیلات بافت فرسوده از 25 میلیون تومان به 30 میلیون تومان به‌دلیل سه ایراد اصلی نتوانست راهگشا باشد. اول آنکه با وجود افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز 5 میلیون تومان چندان انگیزه‌بخش نخواهد بود، چون این رقم در سبد هزینه ساخت وساز بسیار پایین است. دوم آنکه بسیاری از تعهدات بانک‌ها در سال گذشته هنوز عملی نشده است و بسیاری از متقاضیان نتوانستند از تسهیلات تشویقی بهره مند شوند که منجر به ایجاد جو بی اعتمادی در میان متقاضیان شده است و سوم آنکه مسیر پرداخت تسهیلات و فرآیند بوروکراسی‌های اداری و تقاضای اسناد و ضامن از متقاضیان روند تسهیلات‌دهی را سخت‌تر و طولانی‌تر کرده که باعث کم شدن استقبال افراد شده است.
براساس گزارش‌های شهرداری تهران در سال ۹۰ در کل شهر تهران ۶ هزار پروانه ساخت و ساز صادر شده که از این میزان ۲۵ درصد اختصاص به بافت‌های فرسوده داشته است. در سال‌های ۹۱ و ۹۲ نیز سهم پروانه‌های صادر شده در بافت فرسوده ۲۱ درصد و در ۴ ماهه ابتدای سال‌جاری این رقم به ۲۴ درصد رسیده است. با این حال مدیریت جدید سازمان نوسازی شهرداری تهران بر خلاف دوره‌های گذشته بنا ندارد دیگر فقط به نوسازی خانه‌های قدیمی محله‌های فرسوده شهر بپردازد، بلکه با تکیه بر تبصره ۴۸ بودجه شهرداری تهران در نظر دارد راه دیگری را در پیش گیرد. از دیدگاه آنها نوسازی تنها نو شدن خانه و سقف خانه نیست. نوسازی زیرساخت‌ها و سرانه‌های ۷ گانه خدماتی نیز جزئی از این فرآیند محسوب می‌شوند. از این رو تامین زیرساخت‌های خاص به‌ویژه بازگشایی معابر، تامین پارکینگ و فضای سبز سه اولویت اصلی است که مدیران جدید در بافت فرسوده پایتخت دنبال می‌کنند. به این ترتیب می‌توان گفت رویکرد نوسازی در بافت فرسوده از شاخص «ناپایداری» به «نفوذناپذیری» تغییر پیدا کرده است.
تبصره 48 چیست؟
تبصره ۴۸ قانون بودجه امسال شهرداری تهران، امکان استفاده از تمامی ظرفیت‌های مناطق و سازمان‌های وابسته به شهرداری تهران را در زمینه رفع مشکلات بافت‌های فرسوده و ناپایدار به‌ویژه معابر نفوذناپذیر آن امکان‌پذیر کرده است. در واقع این تبصره شهرداری تهران را مکلف کرده است زیرساخت‌های لازم را برای نوسازی بافت فرسوده در مناطقی که نیاز به احیا دارند، فراهم کند. بازگشایی معابر، تامین پارکینگ و ایجاد سرانه فضای سبز سه اولویت در نظر گرفته شده به‌منظور رفع کمبود سرانه‌های خدماتی در بافت‌های فرسوده است که شهرداری تهران می‌تواند در راستای ایجاد بستر لازم و تهیه زیرساخت‌های شهری با اولویت بازگشایی معابر از ردیف بودجه املاک شهرداری هزینه کند.
برای ایجاد هماهنگی در این بخش نیز کمیته‌ای با عنوان کمیته هماهنگی و برنامه‌ریزی نوسازی شهر تهران تشکیل شده است تا به نوعی بتواند هماهنگ کننده بخش‌های مختلف برای ورود به این موضوع باشد.
افزایش جمعیت پذیری بافت فرسوده
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران اولین اولویت در فرآیند نوسازی را جمع کردن ساکنان در کنار یکدیگر و آگاهی بخشی به آنها در زمینه تجمیع پلاک‌های ریزدانه می‌داند و می‌گوید: میانگین خانه‌های موجود در بافت‌های فرسوده قبل از نوسازی 5/2 طبقه و بعد از نوسازی حدود 5/4 طبقه است که نشان از افزایش جمعیت‌پذیری در محلات دارد.
عبادالله فتح‌اللهی مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران همین موضوع را دلیلی بر ضرورت رفع کمبود سرانه‌های خدماتی و توزیع عادلانه این سرانه‌ها در محلات فرسوده عنوان می‌کند.
او به ارائه آماری از مساحت پلاک‌های موجود در بافت‌های فرسوده شهر تهران می پردازد و می‌گوید: 60 درصد پارسل‌ها زیر 100 متر، 24 درصد بین 100 تا 150 متر، 8 درصد بین 150 تا 200 متر، 7 درصد بین 200 تا 500 متر و 1 درصد بالای 500 متر است.
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با اشاره به ضوابط طرح جامع و تفصیلی در خصوص ساخت و ساز در پارسل‌های زیر ۲۰۰ متر، متذکر شد: امکان فنی بهره‌مندی پارسل‌های ریز دانه از تخفیفات و تشویقات نوسازی بسیار پایین است و چنانچه فردی بخواهد روی پلاک ۵۰ متری سه طبقه بسازد، قادر به تامین پارکینگ، تعریض کوچه و... نخواهد بود و در این صورت توسعه فرسودگی به روش مدرن اتفاق می‌افتد.
فتح‌اللهی پیشنهاد می‌کند حمایت‌ها در جهت ارائه تخفیفات و تشویقات برای نوسازی بافت‌های فرسوده به سمت قطعات ریزدانه هدایت شود تا ساکنان مستقر در پارسل‌های زیر 200 متر نیز بتوانند از این تشویقات بهره‌مند شوند و با تجمیع پلاک‌های خود در امر نوسازی مشارکت کنند.
او با تاکید بر اینکه اجرای تبصره ۴۸ قانون بودجه امسال شهرداری می‌تواند تحول بزرگی را در احیا و نوسازی بافت فرسوده شهر تهران ایجاد کند، بیان کرد؛خوشبختانه ظرفیت‌های اعتباری خوبی در بودجه امسال شهرداری تهران در قالب تبصره‌های مختلف برای مناطق و سازمان‌های شهرداری تهران در نظر گرفته شده است که می‌توان با استناد به این تبصره‌ها این بودجه‌ها را به سمت نوسازی بافت فرسوده سوق داد.
او ادامه داد: با اجرای این تبصره می‌توانیم ظرفیت قابل توجه اعتباری‌ای برای نوسازی ایجاد کنیم، چراکه در گذشته یکی از مشکلات این حوزه تامین اعتبارات مورد نیاز بوده است.
علیرضا نبید معاون برنامه‌ریزی و نوسازی سازمان نوسازی شهر تهران با تاکید بر نوسازی ۳۰ درصدی مساحت ۳ هزار و ۲۶۸ هکتاری بافت فرسوده پایتخت در سال‌های گذشته به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در رویکرد جدید بنا داریم با بهانه قرار دادن نوسازی مسکن به ارتقای کیفیت سکونت در بافت فرسوده برسیم.