داود احمدزاده
استاد دانشگاه

گروهک تروریستی داعش این روزها، دوران افول خود را طی می‌کند؛ از یکسو خبرها حاکی از کشته شدن احتمالی ابوبکر البغدادی سرکرده این گروهک است و از سوی دیگر داعش مهم‌ترین منطقه جغرافیایی خود یعنی موصل را از دست داده و در برخی دیگر از شهرهای عراق و سوریه نیز شکست‌های سنگینی را متحمل شده است. اکنون پرسش اینجاست که با توجه به این عوامل آینده گروهک تروریستی داعش چگونه خواهد شد و در شیوه عملیات‌هایش چه تغییراتی ایجاد خواهد کرد؟

در وهله نخست ممکن است با شکست میدانی داعش در عراق و سوریه شاهد آن باشیم که عربستان و برخی کشورها به دنبال تقویت برخی دیگر از گروه‌های معاند در سوریه و حتی در کشورهایی که زاویه سیاسی با عربستان دارند بروند. از این نظر ارتش آزاد و گروه جبهه النصره احتمالا مجددا به عنوان محور اصلی کمک‌های عربستان یا گروه‌ ائتلاف در منطقه معرفی خواهند شد. از سوی دیگر باید توجه داشت که حتی اگر داعش در منطقه‌ای از بین برود اما ایدئولوژی آن به این طریق از بین نخواهد رفت. ایدئولوژی داعش و پرورش این گروه تحت عنوان داعش که به نوعی با تمسک به برداشت غلط از برخی از مبانی اسلام و نشان دادن چهره خشن از اسلام ایجاد شده است با مرگ ابوبکر البغدادی و حتی از دست دادن مناطق حکمرانی از بین نخواهد رفت، بلکه ممکن است در آینده تحت عنوان همین گروه اسلامی و داعش گروه‌های دیگری در منطقه پرورش پیدا کنند و عامل ادامه ترور باشند یا اینکه باقی مانده گروه داعش با رهبر دیگری بیعت کنند یا بعد از شکست در عراق و سوریه به کشورهای موطن خود که بیشتر در اروپا و آسیای میانه است، بازگردند. این بازگشت منجر به تشدید عملیات‌ انتحاری و تروریستی در این کشورها خواهد شد.

درواقع برای ریشه کنی داعش علاوه‌بر حمایت‌های نظامی و مالی از کشورهایی که در حال جنگ علیه داعش هستند باید ائتلافی با هدف ریشه کن کردن حوزه معنوی آنها تشکیل شود و مبارزه‌ای برای خشکاندن ایدئولوژی گروه داعش در منطقه دنبال شود تا اینها نتوانند با فریب افکار عمومی به عضوگیری از کشورهای مسلمان و غیرمسلمان از اروپا و دیگر نقاط جهان مبادرت ورزند و شرایط را برای تداوم اختلافات قومی و مذهبی در منطقه فراهم سازند. حضور داعش در عراق امروز به شدت تضعیف شده است، اما آینده آنها بستگی به آن دارد که دولتمردان عراق و حاکمیان اصلی دولت حیدر العبادی چه سیاستی را برای ریشه کن کردن اختلافات قومی و مذهبی و شکاف‌های اجتماعی و سیاسی داخل کشور خود انجام دهند. درواقع العبادی باید به نوعی بتواند گروه‌های تندرو را در بدنه دولت جذب کند تا شرایط برای بازخیزی مجدد گروه‌های تروریستی تحت عنوان داعش یا عناوین دیگر فراهم نشود.

در بحث سوریه نیز به دنبال تلاش‌هایی که هم دولت بشار اسد و هم محور مقاومت و روسیه انجام داده‌اند، شرایط برای تضعیف داعش در آن منطقه فراهم است و ائتلاف آمریکایی‌ها نیز تلاش دارند که باقیمانده گروه داعش را در رقه و برخی دیگر از نقاط سرکوب کنند تا شرایط را برای سرکوب اصلی داعش فراهم سازند. در بحث سوریه نکته اصلی این است که مدیریت بحران داخلی این کشور، تنها دست دولت سوریه نیست و به یک ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی نیاز دارد تا با ادامه گفت‌وگو و مصالحه از اوج گیری مجدد اختلافات و رویش مجدد داعش در منطقه جلوگیری شود.