لایه‌های پنهان انتخاب مردمی شهردار
پیگیری تصویب و اجرای طرح «انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم» بعد از سکوت سه ساله دوباره به جریان افتاده است. سال 89 بود که زمزمه‌های طرحی در خصوص انتخاب شهردار توسط مردم به گوش رسید. 50 نفر از نمایندگان مجلس پیشنهاد داده بودند که انتخاب شهرداران بر عهده مردم باشد. قرار بود این طرح ابتدا در شهرهای بالای200 هزار نفر اجرایی شود. همان زمان نیز اعضای شورای شهر و روستای سراسر کشور با این پیشنهاد مجلس مخالفت کردند و با رایزنی‌هایی که ریاست شورای‌عالی استان‌ها با نمایندگان مجلس داشت این طرح متوقف ماند اما ماه گذشته خبری از سوی معاون عمرانی وزارت کشور اعلام شد که براساس آن، این وزارتخانه به دنبال تدوین لایحه مدیریت یکپارچه شهری و ارائه آن به دولت برای تصویب است. در یکی از بندهای این لایحه پیشنهاد شده است: انتخاب شهردار در شهرهای با جمعیت بالای 200 هزار نفر توسط مردم و همزمان با انتخاب اعضای شورای شهر صورت گیرد. با انتشار این خبر برخی از مسوولان مدیریت شهری نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند. برخی موافق این لایحه بودند و آن را تمرینی برای دموکراسی می‌دانستند و برخی دیگر آن را به‌دلیل تخصصی بودن انتخاب شهردار رد می‌کردند. در این میان برخی از نمایندگان مجلس از هم‌اکنون اعلام می‌کنند شورای نگهبان با افزایش تعداد انتخابات مخالفت خواهد کرد.
اولین واکنش
البته نخستین واکنش از سوی مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران صورت گرفت. او در واکنش به این لایحه عنوان کرد: موضوعی که هم‌اکنون در دولت یازدهم مطرح است این است که می‌خواهند انتخاب شهردار را به مردم واگذار کنند و این کار نادرستی است. او ادامه داد: چراکه انتخاب شهردار انتخاب فردی مشهور و سیاسی نیست و انتخاب شهردار یک کار تخصصی و یکی از اختیارات شورا است. چمران اظهار کرد: یقینا شورای شهر با این نظر دولت مخالف است و ما نیز دلایل مخالفت خود را عرضه خواهیم کرد و امیدواریم در این دولت که تعامل دولت و شورا وجود دارد این موضوع حل شود.
مخالفان و موافقان شورایی
علاوه‌بر رئیس شورای شهر تهران، برخی دیگر از اعضای شورای شهر نیز به اظهار نظرهای صریح در خصوص حذف انتخاب شهردار از حوزه اختیارات شورای شهر پرداختند. به گفته آنها گرفته شدن حق انتخاب شهردار از شوراهای شهر به منزله تبدیل شورای شهر به ویترینی در مدیریت شهری است که همچون گذشته نخواهد توانست برعملکرد شهردار نظارت داشته باشد. یکی از آنان محمد سالاری است که در صحن علنی شورا از عملکرد معاونت عمرانی وزارت کشور در تدوین این لایحه انتقاد کرد.سالاری در این باره گفت: قطعا انتخاب شهردار توسط مردم به جایگاه شوراها لطمه می‌زند. او با بیان اینکه تنها اختیار مانده برای شوراها انتخاب شهردار است، اظهار کرد: انتخاب شهردار تخصصی است و مبتنی بر احصای شاخص‌های مدیریت شهری است و این‌گونه گفتمان، صحبت‌های غریبی است. سالاری با بیان اینکه معتقدم با انتخاب شهرداران توسط مردم، دولت در این امور دخالت می‌کند، تصریح کرد: این لایحه برخلاف اصل 44 قانون اساسی است. او ادامه داد: از رئیس جمهور درخواست می‌کنیم این موضوع را در کمیته موارد خاص با حضور شهردار و اعضای شورای‌عالی استان‌ها و شورای شهر مورد بررسی قرار دهد.عبدالمقیم ناصحی، رئیس کمیسیون اجتماعی شورا هم معتقد است نه‌تنها اعضای شورای شهر تهران بلکه اعضای شورا در سراسر کشور با این موضوع مخالفند زیرا ابزار اجرایی و قدرت را از آنها خواهد گرفت.
ابوالفضل قناعتی، سخنگوی کمیسیون شورا نیز عنوان کرد: شورا با این موضوع موافقت نخواهد کرد چراکه انتخاب فردی که برای فعالیت‌های عمرانی و شهری مناسب باشد باید بر عهده افرادی باشد که از تخصص کافی در این زمینه برخوردار باشند.
محمدمهدی تندگویان؛ سخنگوی کمیسیون شهرسازی و معماری شورا نیز انتخاب شهردار توسط مردم را موجب کاسته شدن اختیارات شورای شهر دانست و در این باره گفت: در این صورت شهردار دیگر به شورای شهر پاسخگو نخواهد بود.
اما در میان اعضای شورای شهر تهران افرادی نیز پیدا می‌شوند که با اجرای این طرح و انتخاب شهردار توسط مردم موافق هستند. محمدحقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر یکی از آنها است. او در این باره گفت: اگر شهردار فردی باسابقه و آشنا به امور شهری باشد و مستقیم از سوی مردم انتخاب شود می‌تواند مدیریت بهتری بر امور شهری داشته باشد به شرط آنکه شأن شورا هم حفظ شود و شورای شهر ناظر بر اقدامات شهرداری باشد و در صورت لزوم تغییرات اساسی در شهرداری به وجود بیاورد.
غلامرضا انصاری، عضو دیگر شورای شهر تهران نیز بیان کرد: هر چقدر در انتخاب شهردار به سمت مردمی شدن پیش رویم در نهایت به نفع مردم کار کرده‌ایم. او معتقد است: انتخابی شدن شهردار توسط مردم، مدیریت شهری را به سمت برنامه محوری پیش خواهد برد و اگر شهرداربا شورای شهر از یک حزب باشد وارد نقد همگانی می‌شود و اگر از دو حزب باشد تقابل ایجاد می‌شود اما کار انتخاب شهردار توسط مردم اقدام بسیار مثبتی است که چنانچه قانون آن تصویب شود کارآمدی بیشتری در عرصه شهری را شاهد خواهیم بود.
اسماعیل دوستی، عضو کمیسیون عمران شورای شهر در این باره اظهار کرد: من موافق این پیشنهاد هستم به شرطی که سازوکار درستی برای آن تعریف شود.
احمد مسجد جامعی، احمد حکیمی‌پور و علی صابری نیز از جمله اعضای شورای شهر تهران هستند که معتقدند اجرای این لایحه و انتخابی شدن شهردار توسط مردم نیازمند تدوین ساز و کار مناسب است.
واکنش شهردار تهران چه بود؟
اظهارنظر محمدباقر قالیباف شهردار فعلی پایتخت یکی از واکنش‌های جالب به موضوع «انتخاب شهردار توسط مردم» بود.
قالیباف در این باره تصریح کرد: انتخاب شهردار در شهرهای مختلف جهان به شکل‌های مختلف برگزار می‌شود و این پارلمان‌های شهری هستند که شهردار را انتخاب می‌کنند. او با یادآوری اینکه انتخاب شهردار در هر شهر به قوانین و مقررات آن کشور باز می‌گردد، تاکید کرد: اقداماتی که در این زمینه صورت می‌گیرد باید به نفع مردم باشد. قالیباف گفت: تصور می‌کنم که در قوانین شهرداری‌ها و مدیریت شهری باید تغییرات جدی ایجاد شود. قالیباف یادآور شد: در این طرح شهرداران شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر توسط مردم انتخاب می‌شوند که تصمیم نهایی را باید در این خصوص مجلس شورای اسلامی بگیرد.