«دنیای اقتصاد» گزارش می‏دهد؛

۲ مشکل آبیاری فضای سبز مشهد

دنیای اقتصاد، رها بخشایش- چندی است که عبارت‏هایی مانند «بحران آب»، «تنش آبی» و حتی بدتر از این‏ها، «جنگ آب» را بسیار می‎شنویم؛ مدتی است که یک پای حرف‏های مهم مسئولان به «آب» برمی‎گردد؛ بارها گفته‏اند و بارها هم شنیده‏ایم که، باران به قدر کفایت نیست و بخشی از همین آب نداشته‏مان هم صرف بخش‎هایی از قبیل کشاورزی می‏شود؛ حالا همه می‏دانیم که بخش عمده‎ای از این آب نایاب به‌دلیل فرسودگی شبکه توزیع هدر می‏رود؛ بارها و بارها کارشناسان و صاحب‏نظران در همایش‏ها و سمینارهای مختلف از زنگ خطر دیگری گفته‏اند که جای بسی تأمل دارد و آن بحران آب در روستاهاست که حتی به خالی از سکنه شدن برخی از آن‏ها نیز منجر شده است.

دنیای اقتصاد، رها بخشایش- چندی است که عبارت‏هایی مانند «بحران آب»، «تنش آبی» و حتی بدتر از این‏ها، «جنگ آب» را بسیار می‎شنویم؛ مدتی است که یک پای حرف‏های مهم مسئولان به «آب» برمی‎گردد؛ بارها گفته‏اند و بارها هم شنیده‏ایم که، باران به قدر کفایت نیست و بخشی از همین آب نداشته‏مان هم صرف بخش‎هایی از قبیل کشاورزی می‏شود؛ حالا همه می‏دانیم که بخش عمده‎ای از این آب نایاب به‌دلیل فرسودگی شبکه توزیع هدر می‏رود؛ بارها و بارها کارشناسان و صاحب‏نظران در همایش‏ها و سمینارهای مختلف از زنگ خطر دیگری گفته‏اند که جای بسی تأمل دارد و آن بحران آب در روستاهاست که حتی به خالی از سکنه شدن برخی از آن‏ها نیز منجر شده است. در این دوران وانفسای بی‏آبی که همه بر صرفه‏جویی و مصرف بهینه این مایه حیات تأکید دارند، گاهی اقدام برخی مدیران بدجور خاطر دغدغه‏مندان را مکدر می‎کند؛ نمونه آن هم استفاده از آب شرب برای آبیاری فضای سبز مشهد است که اگرچه به گفته معاون شهردار مشهد تنها یک درصد از آبی که برای آبیاری استفاده می‏شود، آب شرب است اما با توجه به اینکه زنگ خطر بحران آب در مشهد هم به صدا درآمده، همین یک درصد هم زیاد است و باید جایگزینی برای آن درنظر گرفته شود. یکی دیگر از مسائلی که در زمینه آبیاری فضای سبز مشهد انتقاداتی را به‌دنبال دارد، بحث آبیاری این فضا در گرم‏ترین ساعات روزهای تابستان است؛ با توجه به آلودگی‎ هوای مشهد و تعداد اندک روزهای سالم این شهر، وجود فضای سبز و گسترش آن یکی از راهکارهای کاهش آلودگی محسوب می‎شود؛ اگرچه معاون شهردار مشهد معتقد است شهرداری با توجه به محدودیت زمانی ناچار است آبیاری بخشی از فضای سبز را در ساعات ظهر انجام دهد اما بدون تردید مدیریت شهری می‏تواند تدبیری بیندیشد که اولا در این فضای سبز از گونه‏های گیاهی استفاده شود که نیاز کمتری به آب دارند و ثانیا برای مصرف بهینه آب، آبیاری فضای سبز را به زمان‏هایی موکول کند که هوا خنک‎تر است تا از این طریق اسراف آب ناشی از تبخیر آن به‌دلیل گرمای سوزان ظهرهای تابستان به حداقل برسد.

آبیاری با 1.5 مترمکعب آب شرب در ثانیه

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‏ای خراسان رضوی درباره اهمیت بحث آب در استان به «دنیای اقتصاد» می‏گوید: این استان به لحاظ منابع آبی در وضعیت خوبی به‌سر نمی‌برد و میزان مصرف آب در استان نسبت به میزان آب تجدیدپذیر آن به گونه‎ای است که پاسخگوی نیازها نیست. احمد قندهاری با اشاره به اینکه فضای سبز شهر مشهد بیش از ۱.۵ مترمکعب در ثانیه مصرف آب شرب این شهر را به خود اختصاص داده که این رقم سهم قابل‌توجهی از منابع آب این شهر است، اظهار می‏کند: تأکید آب منطقه‌ای حمایت از ایجاد و توسعه فضای سبز است زیرا باید محیط مناسبی برای زندگی در مشهد برای زائران و مجاوران ایجاد شود؛ در همین راستا دو پروژه بزرگ فضای سبز شهری یعنی پارک ملی چهل‎بازه و کشف‌رود، با همکاری آب منطقه‏ای درحال انجام است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‏ای خراسان رضوی این نکته را نیز یادآور می‏شود که این شرکت در گذشته بارها به شهرداری برای توسعه فضای سبز در راستای سیاست‏های کاهش مصرف آب گوشزد کرده و شهرداری نیز در این زمینه اقداماتی را انجام داده است. قندهاری ادامه می‏دهد: با این حال گزارشاتی وجود دارد مبنی بر اینکه برای آبیاری فضای سبز مشهد از آب شرب استفاده می‏شود؛ شرکت آب منطقه‏ای به هیچ عنوان نمی‎پذیرد شهرداری برای آبیاری فضای سبز از آب شربی استفاده کند که از کیلومترها دورتر به مشهد می‎رسد.

ضرورت نظارت بیشتر شهرداری بر پیمانکاران

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‏ای خراسان رضوی خاطرنشان می‎کند: در افق بلندمدت مشهد، آبیاری فضای سبز از سرانه مصرف آب این شهر حذف شده است و با مصوبه موجود نیز شهرداری اجازه استفاده از آب شرب برای آبیاری فضای سبز ندارد و قطعا باید به سمت استفاده از پساب تصفیه‏شده و سایر آب‏های غیرمتعارف برود. قندهاری درخصوص زمان نامناسب آبیاری بخشی از فضای سبز شهر این طور عنوان می‏کند: انتظار داریم شهرداری آبیاری فضای سبز را به‌ویژه در تابستان در ساعاتی از روز انجام دهد که میزان تبخیر آب کمتر است؛ گاهی مشاهده می‏شود پیمانکاران شهرداری آبیاری را هنگام ظهر و زمان اوج گرما انجام می‏دهند که لازم است شهرداری نظارت بیشتری بر این امر داشته باشد. مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‏ای خراسان رضوی درخصوص استفاده از چمن در فضای سبز مشهد، تصریح می‏کند: چمن گیاهی است که آب زیادی نیاز دارد البته شهرداری برای کاهش میزان چمن در فضای سبز مشهد اقداماتی انجام داده است و امیدواریم روزی برسد که این گونه گیاهی که سهم قابل‌توجهی از آب مصرفی را به خود اختصاص می‌دهد، به کلی از فضای سبز شهری حذف شود تا بتوانیم شاهد توسعه فضای سبزی همگام با شرایط اقلیمی و زیست‌محیطی منطقه باشیم. قندهاری بر این نکته نیز تأکید می‏کند که توسعه فضای سبز در خراسان رضوی و مشهد باید متناسب با وضعیت موجود به‌ویژه بحث کمبود آب باشد.

استفاده از آب شرب برای آبیاری فضای سبز

معاون خدمات و محیط‌زیست شهری شهردار مشهد که تا چندی پیش استفاده از آب شرب را در آبیاری فضای سبز رد می‏کرد، حالا اما بر این واقعیت مُهر تأیید می‏زند و می‏گوید: یک‌درصد از آبی که برای آبیاری فضای سبز مشهد استفاده می‏شود، از آب شهری و در نتیجه آب شرب است.

خلیل‏الله کاظمی مساحت فضای سبز مشهد را ۳۳۰۰ هکتار و سرانه فضای سبز شهری را ۱۳.۴ مترمربع اعلام و اظهار می‏کند: ۲۳ میلیون مترمکعب آب برای آبیاری این حجم از فضای سبز استفاده می‏شود که تنها یک درصد آن آب شرب و مابقی آب‎های نامتعارف و غیرقابل شرب است.

معاون خدمات و محیط زیست شهری شهردار مشهد اعتبار عمرانی سالانه برای توسعه فضای سبز را ۱۸۰ میلیارد تومان اعلام می‏کند و با اشاره به طرح جداسازی آب شرب از آب خام در شهر، می‏افزاید: حدود ۵۰ کیلومتر از خطوط جداسازی آب شرب از آب خام اجرا شده که بهره‎برداری از این طرح به‌دلیل حذف انتقال آب با تانکرهای شهری به داخل سطح شهر و نیز کاهش آلودگی‏های زیست‌محیطی، کاهش هزینه‎های جاری شهرداری را به‌دنبال دارد و از طرفی باعث افزایش راندمان آبیاری سطوح فضای سبز شهر می‏شود.

کاظمی یکی از مهم‏ترین اولویت‏های آبیاری فضای سبز را استفاده از گونه‌های کم‏آب بردر شهر برمی‏شمارد و عنوان می‏کند: از ۷۰ هکتار گلکاری انجام شده در سطح شهر، ۵۰ هکتار به گونه‏های دائم اختصاص دارد و کاشت گونه‎هایی مانند «خرزهره» و «رز» در شهر تقویت شده است.

معاون خدمات و محیط‌زیست شهری شهردار مشهد با بیان اینکه درختکاری در عرصه‏های سطح شهر از دیگر اولویت‏های شهرداری است، اظهار می‏کند: در زمینه درختکاری نیز کاشت درختانی که آب کمتری مصرف می‏کنند مانند «زبان گنجشک»، «توت»، «اقاقیا» و ... در اولویت است.

کاظمی این نکته را نیز یادآور می‏شود که امسال برای اولین بار طراحی اولین پارک کم‏نهاده در دستور کار قرار گرفته که شامل گونه‏هایی است که آبیاری کمی نیاز دارد و این پارک قرار است در منطقه ۱۲ شهرداری احداث شود. معاون خدمات و محیط‌زیست شهری شهردار مشهد درخصوص کاهش کاشت چمن در فضای سبز شهری اینطور عنوان می‏کند: برای کاهش کاشت چمن دو اقدام را در برنامه داریم؛ سال گذشته طرح تحقیقاتی را با مرکز تحقیقات کشاورزی آغاز کردیم که در مساحت بیش از ۱۰۰۰ مترمربع چمن‎های کم‏آب بر یا ترکیبی از چمن‏های کم‏آب و پرآب برکاشته شده و دوره‎های آبیاری آن تحت کنترل است تا بتوانیم در فضای سبز شهری از چمنی استفاده کنیم که کم‏آب بر است یا در هفته به دو مرتبه آبیاری نیاز دارد.

کاظمی با بیان اینکه تغییر سیستم آبیاری نیز از دیگر اقداماتی است که در دستور کار شهرداری قرار دارد، خاطرنشان می‏کند: اگر بتوانیم آبیاری فضای سبز را به‌صورت زیرسطحی انجام دهیم، تبخیر و هدررفت آب هنگام آبیاری چمن‎ها کاهش می‌یابد و از این طریق نیز صرفه‏جویی خواهیم داشت. وی ادامه می‏دهد: این دو اقدام در مرحله مطالعاتی است و اولین خروجی مطالعات برای آغاز عملیات اجرایی آن احتمالا تا سه ماه آینده به سرانجام خواهد رسید. معاون خدمات و محیط‌زیست شهری شهردار مشهد درخصوص تأمین منابع آبی پایدار برای آبیاری فضای سبز شهرداری نیز می‏گوید: اولین تصفیه‌خانه مشارکتی با همکاری بخش خصوصی برای تأمین آب مورد نیاز فضای سبز در حال احداث است؛ ۱۴ تصفیه‎خانه محلی نیز در مرحله انعقاد قرارداد است که با بهره‏برداری از آن‏ها بتوانیم در مناطق مختلف شهر از پساب تصفیه‎شده برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده کنیم؛ عملیات اجرایی دو تصفیه‏خانه محلی از یکی دو ماه آینده آغاز خواهد شد.

کاظمی در واکنش به برخی انتقادات مبنی بر انتخاب زمان نامناسب برای آبیاری فضای سبز برخی مناطق شهری اینطور پاسخ می‏دهد: آبیاری این فضاهای سبز به‌صورت یک سیستم است؛ از یک مخزن چندین بلوار به‌صورت موازی آبیاری می‎شود و در ساعات مختلف روز آبیاری محورهای مختلف انجام می‏شود که ممکن است بخشی از این آبیاری‏ها در ساعتی انجام شود که میزان تبخیر بالاست.

معاون خدمات و محیط‌زیست شهری شهردار مشهد اضافه می‏کند: طراحی این سیستم‏ها به گونه‏ای است که ۲۴ ساعته از ظرفیت آن‏ها استفاده می‎شود و برای مثال اگر سه یا چهار ساعت ظهر را از آبیاری حذف کنیم، آبیاری تمام سطح مدنظر به‌دلیل کمبود زمان انجام نمی‏شود.