قوه قضائیه تعیین تکلیف کند
گودهای حاشیه ساز پایتخت همچنان بلاتکلیف مانده‌اند. با آنکه اعضای پارلمان محلی پایتخت اواخر سال گذشته وعده پیگیری برای تعیین تکلیف سه گود حاشیه‌ساز پایتخت (ایران زمین، حقانی و خدامی) را داده بودند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود پر شدن دو گود خدامی و ایران زمین هنوز مقاوم سازی لازم در مورد آنها صورت نگرفته است.

به گزارش «دنیای اقتصاد» ساخت‌وسازهای بزرگ مقیاس طی دو سال اخیر در شهر تهران، حفر گودهایی حداقل به عمق 20 متر برای این قبیل پروژه‌ها را به همراه داشته، اما چون «نظارت» دستگاه متولی بر این گودبرداری‌های خاص عملا وجود نداشته، عمده آنها در مراحل گودبرداری با یکی از انواع ریسک‌های منتهی به ریزش دیواره گود، برخورد کردند و از بین آنها، تعداد قابل‌توجهی از گودها دچار حادثه نشست خیابان و بحران محله‌ای شدند.

اواخر سال گذشته تحقیقات کمیسیون شهرسازی‌ومعماری شورای شهر تهران درباره سریال ریزش در گودهای عمیق نشان داد: صدور «پیش‌پروانه» برای ابرپروژه‌ها از طرف شهرداری، مهم‌ترین عامل حادثه‌ساز حین گودبرداری محسوب می‌شود، طوری که‌سازمان نظام مهندسی تهران به‌دلیل آنچه «خلأ پروانه‌ساختمانی» عنوان می‌کند، طبق قانون اجازه نظارت و پایش بر مراحل گودبرداری در این نوع کارگاه‌ها را ندارد. هر چند در ترتیب‌‌بندی مسوولیت‌ها در حوادث گودبرداری، شهرداری در جایگاه آخر قرار دارد، اما شیوه‌ای که برای صدور مجوز ساخت استفاده می‌کند، به نوعی، باعث سلب مسوولیت از دستگاه‌های ماقبل می‌شود.

شهرداری تهران در سال‌های اخیر به‌دلیل زمان‌بر بودن پروسه صدور پروانه‌ساختمانی برای برج‌های مسکونی و مگاپروژه‌های تجاری، نوعی مجوز موقتی تحت عنوان «پیش‌پروانه» بابت صرفا شروع عملیات خاکبرداری، در اختیار مالکان این پروژه‌ها قرار می‌داد تا در فاصله زمانی گودبرداری، پروانه قطعی نیز صادر شود.

این در حالی بود که نظارت عالیه نظام‌مهندسی بر عملیات ساختمان‌سازی، درست از لحظه صدور پروانه‌ساختمانی برای یک پروژه، آغاز می‌شود و هر نوع ساخت‌وساز فاقد پروانه قطعی، از نظر نظام‌مهندسی قابل ورود نیست. طی یکسال اخیر، معدود مناطقی در تهران شاهد گودبرداری‌های حداقل 20متری برای احداث برج‌هایی به ارتفاع کلی بالای 25 طبقه بوده است.

در این برج‌ها، بین 5 تا 9 طبقه از ساختمان، در زیرزمین و در فضای حاصل‌شده از گودبرداری، تعبیه می‌شود. البته در یکسال گذشته، موقعیت جغرافیایی ابرپروژه‌ها از مناطق شمالی شهر تهران به نقاط دیگری از جمله مرکز و جنوب شهر نیز تسری پیدا کرده است و «فرسودگی خانه‌های مجاور» به‌عنوان ویژگی تامل‌برانگیز املاک مجاور این نوع گودبرداری‌ها، شهرداری و شورای‌شهر را به اتخاذ دو تصمیم پیشگیرانه برای مقابله با ریزش دیواره گود، نشست خیابان و تخریب املاک مجاور گودهای عمیق، ترغیب کرد.

مدیریت شهری تهران عنوان کرد: در تصمیم اول خود، صدور «پیش‌پروانه» برای گودبرداری‌های عمیق را متوقف می‌کند و در قالب تصمیم دوم، طبق دستور ویژه مقامات ارشد شهری، شهرداران مناطق مکلف شدند طبق قانون 55 شهرداری‌ها، پایش لحظه‌ای از گودهای عمیق موجود در پایتخت داشته باشند و به محض بروز خطر و احتمال نشست یا ریزش زمین، این چاله‌ها را از خاک دستی پرکنند. این دستور ویژه اخیرا برای یکی دو فقره از چاله‌های حدودا 30 متری، (ایران زمین و خدامی که مالکیت هر دو گود تحت اختیار یک شخص قرار دارد) به اجرا درآمد. اعضای شورای‌شهر تهران در این باره معتقدند: گودهای ساختمانی به لحاظ زمان استحکام دیواره‌ها، مدت‌دار هستند؛ به این معنی که اگر در یک زمان مشخص، گود به ساختمان تبدیل نشود، پایداری‌ گود متزلزل می‌شود.

اسماعیل دوستی عضو شورای شهر تهران از تذکر شورای شهر بابت پرشدن گود خدامی واقع در خیابان ولیعصر خبر داد و گفت: به‌دلیل تعیین تکلیف نشدن این گود ما تذکر دادیم این گود پر شود تا ترک‌های خیابان ولیعصر منجر به ریزش این خیابان نشود. هم‌اکنون این گود پر شده است اما اشکال فنی بر نحوه پر کردن گود وجود دارد.
او ادامه داد: برای استحکام بخشی گود در زمان پرکردن آن باید لایه لایه‌های خاک دستی کوبیده شود، اما این کار برای گود خدامی صورت نگرفته است.

البته احمددنیا مالی رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران معتقد است: روش‌های مختلفی برای ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی گودهای ساختمانی وجود دارد، اما نکته مهم آن است که تمامی این روش‌ها موقت است و پس از مدتی کارکرد آنها از بین می‌رود. او با بیان اینکه از دوستان شهرداری و‌سازمان نظام مهندسی درخواست کرده‌ایم تا مالکان پروژه‌های ساختمانی را موظف به انجام پروژه در مدت زمان کوتاه کنند، تاکید کرد: سرعت اجرای‌ سازه در مورد گودهای عمیق مهم است و هر اندازه سرعت اجرا بالا رود نگرانی‌ها کمتر می‌شود. اما محمدمهدی تندگویان سخنگوی کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران معتقد است: گود خدامی همچون گود ایران زمین بلاتکلیف است. درست است که گود ایران زمین به نوعی مستحکم سازی شده یا گود خدامی پر شده است، اما مگر شهرداری چقدر می‌تواند برای ملک شخصی یک فرد هزینه کند.

او افزود: باید این مشکل در قوه قضائیه حل شود و سریعتر تکلیف اموال مالک این گودها مشخص شود و به شهرداری ابلاغ شود تا مدیریت شهری بداند هزینه‌هایی که بابت این گودها می‌کند چگونه برآورد می‌شود چون در حال حاضر حدود ۵ میلیارد تومان برای استحکام گود ایران زمین از سوی شهرداری هزینه شده درحالی‌که هیچ سودی برای شهرداری ندارد و تنها مزیت آن رفع موقتی خطر ریزش است.
محمد سالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز با اشاره به بالا رفتن آمار گودبرداری‌های پرخطر در تهران گفت: در سال‌های اخیر گودبرداری‌های ساختمانی آسیب‌هایی را برای املاک مجاور خود ایجاد کرده‌اند که بیشتر به‌دلیل نبود نظارت بر روند گودبرداری‌ها بوده است، البته در بخش نظارت بر عملیات گودبرداری مسوولیت‌سازمان نظام مهندسی بر شهرداری تهران پیشتاز است.

او ادامه داد: این در حالی است که ظرفیت‌سازی لازم در‌سازمان نظام مهندسی هنوز اجرایی نشده است تا بتوانند مهندسان ناظر در همه مناطق به صورت دائم در پروژه‌ها حضور داشته باشند. او در پاسخ به این سوال که محدوده مسوولیت شهرداری تهران در زمینه نظارت بر گودبرداری‌های ساختمانی چیست، تصریح کرد: در این زمینه تاکنون شهرداری به صورت مستقیم وارد نشده و معتقد است مسوولیت این موضوع قانونا با شهرداری نیست، بنابراین بیشتر سعی دارد در حاشیه باشد چون در صورت ورود به موضوع باید تبعات قانونی آن را هم بپذیرد. این عضو شورای شهر تهران افزود: البته این دیدگاه شهرداری درست است چون مطابق با قانون، مسوولیت خطرات ناشی از گودبرداری به عهده دستگاه نظارت زیر نظر‌سازمان نظام مهندسی است، اما بخش تحت مسوولیت شهرداری در حوزه صدور پروانه است.