معرفی اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ۱۲ سال
سال ۱۳۸۲ فعالیت‌های هسته‌ای ایران مورد توجه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت. بر این اساس مذاکرات هسته‌ای ایران در تهران آغاز شد و تا تیرماه سال‌جاری که مذاکرات در وین اتریش به پایان رسید، اعضای بسیاری در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران روند گفت‌وگوهای دیپلماتیک را از طرف جمهوری اسلامی ایران با کشورهای خارجی و نهادهای بین‌المللی عهده‌دار بودند. در طول مدت ۱۲ سالی که بحث مذاکرات هسته‌ای به طول انجامید، ۴ تیم مذاکره‌کننده در سه دولت انتخاب شدند تا براساس زبان دیپلماسی و گفت‌وگو پرونده هسته‌ای ایران در برابر قدرت‌های بین‌المللی را دنبال کنند.
سال ۱۳۸۲ فعالیت‌های هسته‌ای ایران مورد توجه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت. بر این اساس مذاکرات هسته‌ای ایران در تهران آغاز شد و تا تیرماه سال‌جاری که مذاکرات در وین اتریش به پایان رسید، اعضای بسیاری در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران روند گفت‌وگوهای دیپلماتیک را از طرف جمهوری اسلامی ایران با کشورهای خارجی و نهادهای بین‌المللی عهده‌دار بودند. در طول مدت 12 سالی که بحث مذاکرات هسته‌ای به طول انجامید، 4 تیم مذاکره‌کننده در سه دولت انتخاب شدند تا براساس زبان دیپلماسی و گفت‌وگو پرونده هسته‌ای ایران در برابر قدرت‌های بین‌المللی را دنبال کنند.
توافق برد-برد
توجه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۱۳۸۲ به روند هسته‌ای شدن ایران فرآیند آغاز گفت‌وگو بر سر مساله هسته‌ای در دولت دوم سید محمدخاتمی را سبب شد. هر چند در ابتدا سازمان انرژی اتمی از سوی ایران مامور مذاکره با آژانس بود اما به دنبال قطعنامه شورای حکام علیه ایران، مسوولان کشور مسوولیت پیگیری روند مذاکرات را به شورای‌عالی امنیت ملی سپردند. براین اساس دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، حسن روحانی مسوولیت پیگیری روند گفتوگوها با طرف غربی درخصوص پرونده هسته‌ای ایران را بر عهده گرفت؛ بنابراین در اواخر مهرماه سال ۱۳۸۲ حسن روحانی، حسین موسویان معاون خود در شورای‌عالی امنیت ملی را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد تیم هسته‌ای انتخاب کرد.
در این تیم اما شاهد حضور چهره‌هایی چون محمدجواد ظریف، سیروس ناصری و امیرحسین زمانی‌نیا نیز بودیم. اعضای تیم روحانی همه از تحصیلکردگان و اساتید رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه‌های ایران و جهان بودند. به‌طوری‌که حسین موسویان در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا تحصیلات خود را به پایان رسانده بود. محمدجواد ظریف نیز که امروز چهره شناخته شده‌ای در ایران و جهان است پس از تحصیل در مدرسه علوی به آمریکا سفر کرد و لیسانس و فوق‌لیسانس روابط بین‌الملل و کارشناسی ارشد مطالعات بین‌المللی خود را از دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو و دانشگاه دنور گرفت. امیرحسین زمانی‌نیا نیز که سمت‌های بسیاری در دستگاه دیپلماسی داشت نیز از پس از اتمام تحصیلات خود در رشته حقوق قضایی در مقطع کارشناسی به آمریکا سفر کرد و فوق لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه کالیفرنیا گرفت و کاندیدای دکتری عدالت جزایی از دانشگاه نیویورک شد. تیم حسن روحانی ۶۷۸ روز (از ۱۴ مهر ۱۳۸۲ تا ۲۴ مرداد ۱۳۸۴) این مسوولیت را برعهده داشت. تاکتیک خود را اعتمادسازی، تنش‌زدایی و مذاکره با ۳ کشور غربی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا برگزید. نتیجه حاصل از فعالیت سه ساله مذاکرات اولین تیم هسته‌ای، صدور بیانیه سعدآباد و امضای توافق‌نامه بروکسل و پس از آن توافق‌نامه پاریس بود که در تاریخ ۱۴نوامبر۲۰۰۴ برابر با ۲۴آبان ۱۳۸۳ میان ایران و سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان به امضا رسید. دستاورد این دوره از مذاکرات توافق با سه کشور اروپایی برای «تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی» بود. بسیاری از کارشناسان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اولین تیم مذاکره‌کننده را «جلوگیری از ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد» عنوان می‌کنند.
دومین دوره: سیاست مقاومت
هر چند در دوره اول مذاکرات ایران تعلیق غنی‌سازی را پذیرفت، اما در اردیبهشت ۱۳۸۴، به‌دلیل افزایش مخالفت‌ها در داخل تعلیق شکسته شد و غنی‌سازی از سر گرفته شد. بر این اساس پس از برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخاب محمود احمدی‌نژاد، دومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با مسوولیت علی لاریجانی از مرداد ۱۳۸۴ کار خود را آغاز کرد. به دنبال این موضوع علی لاریجانی، جواد وعیدی که معاونت بین‌الملل شورای‌عالی امنیت ملی را برعهده داشت را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد انتخاب کرد. از دیگر اعضای این تیم می‌توان به محمد سعیدی اشاره کرد که بعد از حضور در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به‌عنوان معاون برنامه‌ریزی، بین‌الملل و امور مجلس سازمان انرژی اتمی ایران انتخاب شد. سیدعلی حسینی تاش یکی از استادان دانشگاه امام حسین(ع) نیز از دیگر دیپلمات‌هایی است که در تیم لاریجانی حضور داشت. از آنجا که لاریجانی از منتقدان اصلی سیاست‌های حسن روحانی در اولین دوره مذاکرات بود رویکرد خود در گفت‌وگو با طرف‌های غربی را براساس برگزیدن کشور دوست شرقی بنیان گذاشت؛ بنابراین هر چند در اوایل دوران مسوولیت لاریجانی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌علاوه وزیران خارجه ۳ کشور اروپایی همچنان تنها طرف مذاکره بودند، اما در ادامه وزیر خارجه چین و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی روسیه نیز به مذاکرات اضافه شدند. رویکرد او در مذاکرات مقاومت سازنده بود. در دوره او پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داده شد و برهمین اساس قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ علیه برنامه هسته‌ای ایران صادر شد. با بروز برخی اختلافات دومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ۲۸ مهرماه سال ۱۳۸۶ به کار خود پایان داد.
سومین دوره: افزایش قطعنامه‌ها
در پی بروز برخی اختلافات میان دولت احمدی‌نژاد و شورای‌عالی امنیت ملی، سعید جلیلی به‌عنوان مسوول سومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای انتخاب شد. او دانش آموخته دانشگاه امام صادق (ع) در مقطع دکترای علوم سیاسی است هر چند برخی منابع تاکید دارند که او تحصیلات خود را در رشته معارف اسلامی در دانشگاه امام صادق به پایان رسانده است. در هر صورت جلیلی، علی باقری دانش آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه امام صادق را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد تیم خود انتخاب کرد. از دیگر اعضای تیم مذاکره‌کننده او می‌توان به علی‌اصغر سلطانیه اشاره کرد هر چند سوابق تحصیلی او مشخص نیست، اما آنگونه که گفته می شود سلطانیه دانش‌آموخته دانشگاه ایالتی یوتا است. دیگر عضو تیم هسته‌ای جلیلی سید عباس عراقچی است که دکترای اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان دارد. دیگر عضو این گروه مهدی محمدی سیاستمدار اصولگراست که اطلاعاتی درخصوص تحصیلات او در دست نیست. با این وجود تفاوت سومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور که از ۲۹ مهر سال ۱۳۸۶ تا ۱۴ شهریور ۱۳۹۲ یعنی نزدیک به ۶ سال مساله هسته‌ای کشور را دنبال کرد. با دو تیم قبلی اضافه‌شدن آمریکا به مذاکرات مستقیم و تشکیل گروه ۱+۵ بود. بنابراین در دوران جلیلی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به همراه معاونان و مدیرکل‌های وزارت‌های امور خارجه ۶ کشور طرف مذاکره بوده‌اند.
سیاست تیم جلیلی، اما متفاوت از دو تیم قبلی بود؛ به‌طوری‌که جلیلی در مدت ۶ سال سیاست تهاجمی را در پیش گرفت و به تقابل بازدارنده با گروه ۱+۵ دست زد. سعید جلیلی در مهر ۱۳۸۶ به‌عنوان سومین سردار این میدان، مسوولیت پرونده هسته‌ای را بر عهده گرفت. او در دوران مسوولیتش ۹بار با سولانا و خلف او خانم کاترین اشتون به مذاکره پرداخت. صدورچهار قطعنامه شورای امنیت ۱۸۰۳ (۱۳/ ۱۲/ ۸۶)، ۱۸۳۵ (۲۹سپتامبر ۲۰۰۸)، ۱۸۸۷ (۲۴سپتامبر۲۰۰۹) و ۱۹۲۹ (۹ژوئن ۲۰۰۹) در دوره کاری این سیاستمدار اصولگرا صورت پذیرفت. ضمن اینکه دوره تصدی جلیلی، شدیدترین تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های شورای امنیت یا تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بر کشور تحمیل شد. قطعنامه‌هایی که بنا به گفته رئیس‌جمهور دولت نهم و دهم کاغذ پاره‌ای بیش نبودند.
چهارمین دوره: توافق برد-برد
با پایان یافتن دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد و پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲، روحانی پرونده هسته‌ای ایران را از اختیار شورای‌عالی امنیت ملی خارج و چهارمین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت یازدهم کار خود را آغاز کرد. بر این اساس حسن روحانی مسوولیت این دور از مذاکرات را به وزیر امورخارجه خود یعنی محمدجواد ظریف سپرد. محمدجواد ظریف که در اولین دوره مذاکرات نیز در تیم حسن روحانی حضور داشت این بار اما با به‌کارگیری دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان کارکشته تلاش کرد، با زبان دیپلماسی با جهان سخن بگوید.در این دوره اما به انتخاب ظریف، سیدعباس عراقچی به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد انتخاب شد. عراقچی تحصیلات خود را در زمینه روابط بین‌الملل از دانشکده وزارت خارجه آغاز و مقطع فوق‌لیسانس رشته علوم سیاسی را در دانشکده علوم سیاسی واحد تهران مرکز و دانشگاه آزاد اسلامی طی کرده و دارای دکترای اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان است. او دیپلماتی کارکشته است که در دوره‌های مختلف نیز در مذاکرات هسته‌ای حضور داشت. دیگر عضو چهارمین تیم مذاکره‌کننده مجید تخت‌روانچی است که کارشناسی ارشد، اقتصاد سیاسی بین‌الملل و توسعه را از دانشگاه فوردهام، آمریکا دارد و دکترای علوم سیاسی خود را دانشگاه برن سوئیس کسب کرده است. او از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۴ نیز سفیر ایران در سوئیس بود که به زبان‌های مختلفی تسلط دارد.
از دیگر اعضای تیم حمید بعیدی‌نژاد است که درمذاکرات موارد کارشناسی را دنبال کرده است. او تحصیلات خود را در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه دنبال کرد و در همان سال هم جذب این وزارتخانه شد. بعیدی‌نژاد حرفه خود را به‌عنوان کارشناس خلع سلاح در وزارت امور خارجه آغاز و در برنامه خلع سلاح سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۰ شرکت کرد. او پس از آن به‌طور جدی در مذاکرات کنوانسیون ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی در کنفرانس خلع سلاح در ژنو و همچنین در مذاکرات اجرای آن کنوانسیون در سازمان تازه تاسیس شناخته شده در لاهه شرکت کرد. بعیدی‌نژاد به‌عنوان دبیر اول نمایندگی ایران از سال ۱۹۹۲ تا سال ۱۹۹۶ در نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد در ژنو و معاون نماینده ایران در کنفرانس خلع سلاح (CD) منصوب شد و طی این سال‌ها در مذاکرات کنفرانس خلع سلاح پیرامون مذاکره معاهده منع آزمایش هسته‌ای شرکت می کرد.
به این ترتیب محمد جواد ظریف با بهره‌گیری از دیپلمات‌هایی موفق روند گفتوگوها با گروه ۱+۵ را ۱۵ شهریور سال ۱۳۹۲ آغاز کرد. در این دوره نیز همانند گذشته ۱+۵ و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طرف مذاکره بوده‌اند و ۶ کشور در برخی جلسات در سطح وزیر و در برخی جلسات در سطح معاون وزیر حاضر بوده‌اند. سیاست هسته‌ای ظریف در این دوره همانند دوره اولی که حسن روحانی مسوولیت مذاکرات را به دنبال داشت پیگیری سیاست برد-برد بود. بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین دستاورد این دور از مذاکرات را خارج کردن پرونده ایران از شورای امنیت سازمان ملل و لغو کلیه تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران در پرونده اتمی توسط اتحادیه اروپا و آمریکا دانسته‌اند. از سوی دیگر در این دوره تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای توانست حقوق هسته‌ای ایران از سوی قدرت‌های جهانی را مورد تایید قرار دهد. حاصل مذاکرات دو ساله ظریف توافق موقت ژنو در سوم آذر ۱۳۹۲ برابر با ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ با حضور وزرای خارجه گروه ۱+۵ و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و آغاز گفتوگوها برای یک توافق جامع بود از سوی دیگر توافق جامع اتمی (یا برنامه جامع اقدام مشترک) در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴نیز در راستای سیاست برد-برد نیز بزرگترین دستاورد این مذاکرات عنوان شده است. بسیاری موفقیت این دوره از مذاکرات را حضور دیپلمات‌های کارکشته و هوش بالای ظریف دانسته‌اند.
براساس توافق برجام زیرساخت هسته‌ای ایران حفظ خواهد شد. هیچ سانتریفیوژی از بین نخواهد رفت و سانتریفیوژهای کلیدی باقی می مانند و کار بر سانتریفیوژهای پیشرفته ادامه می‌یابد؛ رآکتور آب سنگین اراک بازطراحی می‌شود و می‌ماند؛ تحریم‌ها علیه صادرات و واردات مواد هسته‌ای که بعضا ۳۵ سال در جریان بود، بی‌تاثیر می‌شود؛ تحریم‌ها در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه، حمل و نقل وضع شده توسط اتحادیه اروپایی و آمریکا در ابتدای اجرای توافق به‌طور یکجا لغو می‌شوند تحریم تسلیحاتی ایران لغو و با برخی محدودیت‌ها جایگزین خواهد شد، به نحوی که امکان واردات یا صادرات اقلام دفاعی به صورت موردی فراهم خواهد شد. این محدودیت‌ها نیز بعد از ۵ سال به‌طور کامل لغو خواهند شد.
توافق برد-برد
توجه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۱۳۸۲ به روند هسته‌ای شدن ایران فرآیند آغاز گفت‌وگو بر سر مساله هسته‌ای در دولت دوم سید محمدخاتمی را سبب شد. هر چند در ابتدا سازمان انرژی اتمی از سوی ایران مامور مذاکره با آژانس بود اما به دنبال قطعنامه شورای حکام علیه ایران، مسوولان کشور مسوولیت پیگیری روند مذاکرات را به شورای‌عالی امنیت ملی سپردند. براین اساس دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، حسن روحانی مسوولیت پیگیری روند گفتوگوها با طرف غربی درخصوص پرونده هسته‌ای ایران را بر عهده گرفت؛ بنابراین در اواخر مهرماه سال ۱۳۸۲ حسن روحانی، حسین موسویان معاون خود در شورای‌عالی امنیت ملی را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد تیم هسته‌ای انتخاب کرد.
در این تیم اما شاهد حضور چهره‌هایی چون محمدجواد ظریف، سیروس ناصری و امیرحسین زمانی‌نیا نیز بودیم. اعضای تیم روحانی همه از تحصیلکردگان و اساتید رشته روابط بین‌الملل در دانشگاه‌های ایران و جهان بودند. به‌طوری‌که حسین موسویان در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا تحصیلات خود را به پایان رسانده بود. محمدجواد ظریف نیز که امروز چهره شناخته شده‌ای در ایران و جهان است پس از تحصیل در مدرسه علوی به آمریکا سفر کرد و لیسانس و فوق‌لیسانس روابط بین‌الملل و کارشناسی ارشد مطالعات بین‌المللی خود را از دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو و دانشگاه دنور گرفت. امیرحسین زمانی‌نیا نیز که سمت‌های بسیاری در دستگاه دیپلماسی داشت نیز از پس از اتمام تحصیلات خود در رشته حقوق قضایی در مقطع کارشناسی به آمریکا سفر کرد و فوق لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه کالیفرنیا گرفت و کاندیدای دکتری عدالت جزایی از دانشگاه نیویورک شد. تیم حسن روحانی ۶۷۸ روز (از ۱۴ مهر ۱۳۸۲ تا ۲۴ مرداد ۱۳۸۴) این مسوولیت را برعهده داشت. تاکتیک خود را اعتمادسازی، تنش‌زدایی و مذاکره با ۳ کشور غربی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا برگزید. نتیجه حاصل از فعالیت سه ساله مذاکرات اولین تیم هسته‌ای، صدور بیانیه سعدآباد و امضای توافق‌نامه بروکسل و پس از آن توافق‌نامه پاریس بود که در تاریخ ۱۴نوامبر۲۰۰۴ برابر با ۲۴آبان ۱۳۸۳ میان ایران و سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان به امضا رسید. دستاورد این دوره از مذاکرات توافق با سه کشور اروپایی برای «تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی» بود. بسیاری از کارشناسان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اولین تیم مذاکره‌کننده را «جلوگیری از ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد» عنوان می‌کنند.
دومین دوره: سیاست مقاومت
هر چند در دوره اول مذاکرات ایران تعلیق غنی‌سازی را پذیرفت، اما در اردیبهشت ۱۳۸۴، به‌دلیل افزایش مخالفت‌ها در داخل تعلیق شکسته شد و غنی‌سازی از سر گرفته شد. بر این اساس پس از برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخاب محمود احمدی‌نژاد، دومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با مسوولیت علی لاریجانی از مرداد ۱۳۸۴ کار خود را آغاز کرد. به دنبال این موضوع علی لاریجانی، جواد وعیدی که معاونت بین‌الملل شورای‌عالی امنیت ملی را برعهده داشت را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد انتخاب کرد. از دیگر اعضای این تیم می‌توان به محمد سعیدی اشاره کرد که بعد از حضور در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به‌عنوان معاون برنامه‌ریزی، بین‌الملل و امور مجلس سازمان انرژی اتمی ایران انتخاب شد. سیدعلی حسینی تاش یکی از استادان دانشگاه امام حسین(ع) نیز از دیگر دیپلمات‌هایی است که در تیم لاریجانی حضور داشت. از آنجا که لاریجانی از منتقدان اصلی سیاست‌های حسن روحانی در اولین دوره مذاکرات بود رویکرد خود در گفت‌وگو با طرف‌های غربی را براساس برگزیدن کشور دوست شرقی بنیان گذاشت؛ بنابراین هر چند در اوایل دوران مسوولیت لاریجانی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌علاوه وزیران خارجه ۳ کشور اروپایی همچنان تنها طرف مذاکره بودند، اما در ادامه وزیر خارجه چین و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی روسیه نیز به مذاکرات اضافه شدند. رویکرد او در مذاکرات مقاومت سازنده بود. در دوره او پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داده شد و برهمین اساس قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ علیه برنامه هسته‌ای ایران صادر شد. با بروز برخی اختلافات دومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ۲۸ مهرماه سال ۱۳۸۶ به کار خود پایان داد.
سومین دوره: افزایش قطعنامه‌ها
در پی بروز برخی اختلافات میان دولت احمدی‌نژاد و شورای‌عالی امنیت ملی، سعید جلیلی به‌عنوان مسوول سومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای انتخاب شد. او دانش آموخته دانشگاه امام صادق (ع) در مقطع دکترای علوم سیاسی است هر چند برخی منابع تاکید دارند که او تحصیلات خود را در رشته معارف اسلامی در دانشگاه امام صادق به پایان رسانده است. در هر صورت جلیلی، علی باقری دانش آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه امام صادق را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد تیم خود انتخاب کرد. از دیگر اعضای تیم مذاکره‌کننده او می‌توان به علی‌اصغر سلطانیه اشاره کرد هر چند سوابق تحصیلی او مشخص نیست، اما آنگونه که گفته می شود سلطانیه دانش‌آموخته دانشگاه ایالتی یوتا است. دیگر عضو تیم هسته‌ای جلیلی سید عباس عراقچی است که دکترای اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان دارد. دیگر عضو این گروه مهدی محمدی سیاستمدار اصولگراست که اطلاعاتی درخصوص تحصیلات او در دست نیست. با این وجود تفاوت سومین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور که از ۲۹ مهر سال ۱۳۸۶ تا ۱۴ شهریور ۱۳۹۲ یعنی نزدیک به ۶ سال مساله هسته‌ای کشور را دنبال کرد. با دو تیم قبلی اضافه‌شدن آمریکا به مذاکرات مستقیم و تشکیل گروه ۱+۵ بود. بنابراین در دوران جلیلی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به همراه معاونان و مدیرکل‌های وزارت‌های امور خارجه ۶ کشور طرف مذاکره بوده‌اند.
سیاست تیم جلیلی، اما متفاوت از دو تیم قبلی بود؛ به‌طوری‌که جلیلی در مدت ۶ سال سیاست تهاجمی را در پیش گرفت و به تقابل بازدارنده با گروه ۱+۵ دست زد. سعید جلیلی در مهر ۱۳۸۶ به‌عنوان سومین سردار این میدان، مسوولیت پرونده هسته‌ای را بر عهده گرفت. او در دوران مسوولیتش ۹بار با سولانا و خلف او خانم کاترین اشتون به مذاکره پرداخت. صدورچهار قطعنامه شورای امنیت ۱۸۰۳ (۱۳/ ۱۲/ ۸۶)، ۱۸۳۵ (۲۹سپتامبر ۲۰۰۸)، ۱۸۸۷ (۲۴سپتامبر۲۰۰۹) و ۱۹۲۹ (۹ژوئن ۲۰۰۹) در دوره کاری این سیاستمدار اصولگرا صورت پذیرفت. ضمن اینکه دوره تصدی جلیلی، شدیدترین تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های شورای امنیت یا تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بر کشور تحمیل شد. قطعنامه‌هایی که بنا به گفته رئیس‌جمهور دولت نهم و دهم کاغذ پاره‌ای بیش نبودند.
چهارمین دوره: توافق برد-برد
با پایان یافتن دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد و پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲، روحانی پرونده هسته‌ای ایران را از اختیار شورای‌عالی امنیت ملی خارج و چهارمین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت یازدهم کار خود را آغاز کرد. بر این اساس حسن روحانی مسوولیت این دور از مذاکرات را به وزیر امورخارجه خود یعنی محمدجواد ظریف سپرد. محمدجواد ظریف که در اولین دوره مذاکرات نیز در تیم حسن روحانی حضور داشت این بار اما با به‌کارگیری دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان کارکشته تلاش کرد، با زبان دیپلماسی با جهان سخن بگوید.در این دوره اما به انتخاب ظریف، سیدعباس عراقچی به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد انتخاب شد. عراقچی تحصیلات خود را در زمینه روابط بین‌الملل از دانشکده وزارت خارجه آغاز و مقطع فوق‌لیسانس رشته علوم سیاسی را در دانشکده علوم سیاسی واحد تهران مرکز و دانشگاه آزاد اسلامی طی کرده و دارای دکترای اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان است. او دیپلماتی کارکشته است که در دوره‌های مختلف نیز در مذاکرات هسته‌ای حضور داشت. دیگر عضو چهارمین تیم مذاکره‌کننده مجید تخت‌روانچی است که کارشناسی ارشد، اقتصاد سیاسی بین‌الملل و توسعه را از دانشگاه فوردهام، آمریکا دارد و دکترای علوم سیاسی خود را دانشگاه برن سوئیس کسب کرده است. او از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۴ نیز سفیر ایران در سوئیس بود که به زبان‌های مختلفی تسلط دارد.
از دیگر اعضای تیم حمید بعیدی‌نژاد است که درمذاکرات موارد کارشناسی را دنبال کرده است. او تحصیلات خود را در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه دنبال کرد و در همان سال هم جذب این وزارتخانه شد. بعیدی‌نژاد حرفه خود را به‌عنوان کارشناس خلع سلاح در وزارت امور خارجه آغاز و در برنامه خلع سلاح سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۰ شرکت کرد. او پس از آن به‌طور جدی در مذاکرات کنوانسیون ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی در کنفرانس خلع سلاح در ژنو و همچنین در مذاکرات اجرای آن کنوانسیون در سازمان تازه تاسیس شناخته شده در لاهه شرکت کرد. بعیدی‌نژاد به‌عنوان دبیر اول نمایندگی ایران از سال ۱۹۹۲ تا سال ۱۹۹۶ در نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد در ژنو و معاون نماینده ایران در کنفرانس خلع سلاح (CD) منصوب شد و طی این سال‌ها در مذاکرات کنفرانس خلع سلاح پیرامون مذاکره معاهده منع آزمایش هسته‌ای شرکت می کرد.
به این ترتیب محمد جواد ظریف با بهره‌گیری از دیپلمات‌هایی موفق روند گفتوگوها با گروه ۱+۵ را ۱۵ شهریور سال ۱۳۹۲ آغاز کرد. در این دوره نیز همانند گذشته ۱+۵ و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طرف مذاکره بوده‌اند و ۶ کشور در برخی جلسات در سطح وزیر و در برخی جلسات در سطح معاون وزیر حاضر بوده‌اند. سیاست هسته‌ای ظریف در این دوره همانند دوره اولی که حسن روحانی مسوولیت مذاکرات را به دنبال داشت پیگیری سیاست برد-برد بود. بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین دستاورد این دور از مذاکرات را خارج کردن پرونده ایران از شورای امنیت سازمان ملل و لغو کلیه تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران در پرونده اتمی توسط اتحادیه اروپا و آمریکا دانسته‌اند. از سوی دیگر در این دوره تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای توانست حقوق هسته‌ای ایران از سوی قدرت‌های جهانی را مورد تایید قرار دهد. حاصل مذاکرات دو ساله ظریف توافق موقت ژنو در سوم آذر ۱۳۹۲ برابر با ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ با حضور وزرای خارجه گروه ۱+۵ و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و آغاز گفتوگوها برای یک توافق جامع بود از سوی دیگر توافق جامع اتمی (یا برنامه جامع اقدام مشترک) در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴نیز در راستای سیاست برد-برد نیز بزرگترین دستاورد این مذاکرات عنوان شده است. بسیاری موفقیت این دوره از مذاکرات را حضور دیپلمات‌های کارکشته و هوش بالای ظریف دانسته‌اند.
براساس توافق برجام زیرساخت هسته‌ای ایران حفظ خواهد شد. هیچ سانتریفیوژی از بین نخواهد رفت و سانتریفیوژهای کلیدی باقی می مانند و کار بر سانتریفیوژهای پیشرفته ادامه می‌یابد؛ رآکتور آب سنگین اراک بازطراحی می‌شود و می‌ماند؛ تحریم‌ها علیه صادرات و واردات مواد هسته‌ای که بعضا ۳۵ سال در جریان بود، بی‌تاثیر می‌شود؛ تحریم‌ها در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه، حمل و نقل وضع شده توسط اتحادیه اروپایی و آمریکا در ابتدای اجرای توافق به‌طور یکجا لغو می‌شوند تحریم تسلیحاتی ایران لغو و با برخی محدودیت‌ها جایگزین خواهد شد، به نحوی که امکان واردات یا صادرات اقلام دفاعی به صورت موردی فراهم خواهد شد. این محدودیت‌ها نیز بعد از ۵ سال به‌طور کامل لغو خواهند شد.
ارسال نظر