بسته بندی و توزیع مناسب میوه و تره و تاثیر قابل توجه آن برصادرات
تولید برای صادرات
مهندس امین همتیان عضو هیات مدیره پایانه صادراتی فارس یکی از عوامل مهم توسعه صادارت چین نگاه مسئولین و تولید کنندگان این کشور به " تولید برای صادرات" است. این امر موجب شده تمام تولید کنندگان به رغم وجود بازار بی نظیر چین، به تولید مطابق میل خریداران جهانی بپردازند که این امر باعث می‌شود مازاد بر صادرات به مصرف داخل برسد. اما در ایران حتی نسبت به کالاهایی که در حد قابل توجه صادر می‌شود، این دیدگاه کاملا جدی نیست و در بسیاری مواقع، لفظ کالاهای صادارتی برای تعریف و فروش آن کالا درداخل مورد توجه واقع می‌شود که هیچ کمکی به صادرات نمی کند.
مهندس امین همتیان عضو هیات مدیره پایانه صادراتی فارس یکی از عوامل مهم توسعه صادارت چین نگاه مسئولین و تولید کنندگان این کشور به " تولید برای صادرات" است. این امر موجب شده تمام تولید کنندگان به رغم وجود بازار بی نظیر چین، به تولید مطابق میل خریداران جهانی بپردازند که این امر باعث می‌شود مازاد بر صادرات به مصرف داخل برسد. اما در ایران حتی نسبت به کالاهایی که در حد قابل توجه صادر می‌شود، این دیدگاه کاملا جدی نیست و در بسیاری مواقع، لفظ کالاهای صادارتی برای تعریف و فروش آن کالا درداخل مورد توجه واقع می‌شود که هیچ کمکی به صادرات نمی کند.
میوه و تره بار در ایران یکی از اقلام کالاهای صادارتی است که به رغم کیفیت بسیار بالا، بسیار بد به دنیا عرضه می‌گردد. عوامل متعددی در این ناکامی موثر است، اما آنچه در اینجا مورد بررسی قرار گرفته، نقش بهسازی سیستم توزیع میوه و تره بار در رشد و توسعه صادارت آن می‌باشد.
نمودار فوق سیستم توزیع میوه و تره بار را نشان می‌دهد. در این سیستم بار تولید شده بدون اقدام به بسته بندی استاندارد و کیفیت مناسب به میدان عرضه می‌گردد، به صورت حق العمل کاری به خرده فروشان فروخته می‌شود و در مغازه‌های خرده فروشی به دست مصرف کننده می‌رسد. سازمان میادین میوه و تره بار برخلاف وظایف قانونی خود که نقش بسزایی در سیستم توزیع برای سازمان قائل شده است، تنها در نظافت و ساماندهی محوطه میادین و رتق و فتق امور حمل و نقل و اخذ شارژ و اجاره ماهانه غرفه‌های این میدان ، و حداکثر در راستای کمک به سازمان حمایت از مصرف کننده نسبت به تعیین قیمت‌ها همکاری می‌نماید.
در فروشگاه‌های خرده فروش با توجه به نوع کالایی که به خریداران واگذار می‌گردد قیمتهای متعددی برای یک کالا اعلام و اخذ وجه می‌شود. در صورتی که مشخص شود فروشگاهی تخلف کرده است، سازمان نسبت به جریمه یا حداکثر پلمپ مغازه اقدام می‌نماید.
معایب این سیستم:
در یک بررسی بسیار ساده و اجمالی که تقریبا همگان بر آن واقف هستند، معایب این سیستم به شرح ذیل خلاصه می‌گردد:
عدم شفافیت در تمام مراحل توزیع
وجود ضایعات بسیار
فاصله زیاد بین وجه پرداختی مصرف کننده و وجه دریافتی تولید کننده
کیفیت نامطلوب کالا، هم از لحاظ بسته بندی و هم از نظر جنس کالا
وجود اختلاف بیش از حد در قیمت‌ها
عوامل موثر در ایجاد معایب:
کلیه عوامل توزیع درشکل گیری معایب فوق موثرند. حتی مراحل اولیه تولید محصولات کشاورزی و برداشت آنها در توزیع نهایی نقش بسیار مهمی خواهند داشت. در نهایت عوامل اصلی به شرح ذیل دسته بندی شده اند:
فقدان بسته بندی استاندارد
وجود واسطه‌های بیش ازحد بین تولید کننده و میدان
فقدان راهکار مناسب نظارتی بر فروش کالا در مراحل مختلف توزیع
بسیاری از عوامل دیگر نیز به طریقی، زیر مجموعه این عوامل هستند. این در حالی است که سیستم توزیع می‌تواند به حدی موثر هر یک از عوامل را کنترل کند و قسمت قابل توجهی از معایب سیستم را حل نماید.
در کشورهای توسعه یافته با راهکارهای صادراتی کاملا علمی، سیستم توزیع مناسب ایجاد گردیده است. ارائه سیستم پیشنهادی و بر گرفته از سیستم‌های جهانی در حوصله این مقاله نمی باشد، اما مهمترین راه حلی که می‌تواند قسمت قابل توجهی از این معایب را از بین ببرد، ایجاد بسته بندی استاندارد در مبدا تولید و ارسال برای فروش به شکل بسته بندی شده و استاندارد در واحدهای فروش می‌باشد.
بسته بندی استاندارد:
شاید در بدو امر فکر کنیم که تحقق بسته بندی استاندارد، کار دشواری است اما توجه به این موضوع که هم اکنون این نوع بسته بندی وجود دارد، این باور را ممکن خواهد ساخت که بسته بندی توسط کشاورز امکانپذیر است.
بسیاری از ما بارها نسبت به خرید میوه و تره بار به صورت کارتنی یا کیسه‌ای اقدام کرده ایم و دیده ایم که در کارتن‌ها میوه‌های خوب روی میوه‌ها و میوه‌های درجه دو سه ، در ردیف‌های بعدی و نهایتا میوه‌های پلاسیده و خراب در زیر بوده است. یا در کیسه هویج، خیار، بادمجان و ... ، کیسه سربسته با نشان دادن بهترین کیفیت محصول عرضه شده است اما وقتی آن را می‌گشاییم جز ۲۰ درصد ، الباقی درجه دو سه یا خراب است. بنابراین، وقتی در مبدا اینگونه هنرمندانه نسبت به بسته بندی اقدام می‌شود حتما امکان بسته بندی مناسب وجود دارد.
در این خصوص دستورالعمل‌های استاندارد وجود دارد و کافی است نسبت به آگاه سازی تولید کنندگان اقدام گردد. اما مهمتر از همه این است که فروش میوه و تره بار صرفا با بسته بندی استاندارد امکان پذیر باشد. شرط تحقق این امر آن است که منافع تولید کننده مد نظر قرارگیرد.
تاثیر بسته بندی در رفع معایب:
هم اکنون میوه و تره بارهایی که به صورت بسته بندی مناسب وارد میدان می‌شود، از وضعیت بهتری در فروش برخوردار است. مثلا محصولات خارجی مثل موز، آناناس، انبه، سیب فرانسوی، پرتقال مصری و... با اختلاف کمتری در قیمت در سطح کشور فروخته می‌شود.
استاندارد سازی باعث می‌شود کشاورز و تولید کننده نسبت به میوه‌هایی که زمان فاسد شدن آنها نزدیک است، به فکر چاره باشند و آنها را به وسیله صنایع تبدیلی تبدیل به کالاهای مطلوب نمایند و از ضایع شدن نجات دهند. از طرفی، نبودن میوه‌های فاسد در کنار سایر میوه‌ها از فساد آنها جلوگیری می‌کند. با بسته بندی و آموزش مناسب رفته رفته برندسازی بروز کرده و این امر به همگن شدن کالاها و مشخص و یکنواخت شدن قیمت‌ها بسیار کمک می‌کند.
با برند سازی، تولید کننده نیازی به واسطه برای عرضه کالا به میدان نخواهد داشت و عملا، فاصله بین وجه پرداختی مصرف کننده و وجه دریافتی کشاورز کمتر می‌شود.
تاثیر بسته بندی در صادرات:
در صورتی که در کل کشور بسته بندی استاندارد اجباری شود، عملا تمام بارهای قابل حمل به میدان تره بار می‌تواند بار مناسبی برای صادارت باشد و همانطور که ابتدا گفته شد،همان دیدگاه تولید کننده چینی در خصوص میوه و تره بار عملی خواهد شد. اکنون صادرکنندگان میوه و تره بار با صرف وقت بسیار و ارائه کالاهای مورد نیاز برای بسته بندی به کشاورزان، بار مورد نظر خود را از آنها خریداری می‌کنند که عملا با توجه به عدم رقابت کامل در بازارمیوه آماده شده برای صادرات، گران تر از حد معمول خواهد شد. اما اگر همه تولیدات کشور آمادگی صادرات داشته باشند، باعث می‌شود قیمت پایه صادراتی کاهش و در عوض حجم صادرات بشدت افزایش یابد. استان فارس که قریب 38درصد صادرات آن به میوه و تره بار اختصاص دارد و یکی از استانهای عمده صادارت میوه و تره بار است،تنها 2درصد از تولیدات استان را صادر می‌کند که این حجم، از حجم ضایعات استان کمتر است.
اگرچه توزیع مناسب مطابق استانداردهای جهانی تاثیر بیشتری بر امر صادرات میوه و تره بار خواهد داشت، اما اهتمام خاص توزیع به استاندارد سازی کالا و بسته بندی میوه و تره بار بسیار حائز اهمیت است. امید است مسئولین دست اندر کار توزیع میوه و تره بار که هم اکنون بیشترمسئولیت آن بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است در این خصوص تلاش ویژه‌ای نمایند. مهمتر اینکه، دغدغه افزایش قیمت‌ها در داخل کشور نباید باعث ایجاد کندی یا اختلال در روند صادرات شده و این باور ایجاد شود که افزایش صادرات اولویت اول است. با حمایت از تولید کننده حتی در مقطع‌های خاص، اگر افزایش قیمت حاصل شود نهایتا منجر به تعادل قیمت و کاهش آن خواهد شد.
میوه و تره بار در ایران یکی از اقلام کالاهای صادارتی است که به رغم کیفیت بسیار بالا، بسیار بد به دنیا عرضه می‌گردد. عوامل متعددی در این ناکامی موثر است، اما آنچه در اینجا مورد بررسی قرار گرفته، نقش بهسازی سیستم توزیع میوه و تره بار در رشد و توسعه صادارت آن می‌باشد.
نمودار فوق سیستم توزیع میوه و تره بار را نشان می‌دهد. در این سیستم بار تولید شده بدون اقدام به بسته بندی استاندارد و کیفیت مناسب به میدان عرضه می‌گردد، به صورت حق العمل کاری به خرده فروشان فروخته می‌شود و در مغازه‌های خرده فروشی به دست مصرف کننده می‌رسد. سازمان میادین میوه و تره بار برخلاف وظایف قانونی خود که نقش بسزایی در سیستم توزیع برای سازمان قائل شده است، تنها در نظافت و ساماندهی محوطه میادین و رتق و فتق امور حمل و نقل و اخذ شارژ و اجاره ماهانه غرفه‌های این میدان ، و حداکثر در راستای کمک به سازمان حمایت از مصرف کننده نسبت به تعیین قیمت‌ها همکاری می‌نماید.
در فروشگاه‌های خرده فروش با توجه به نوع کالایی که به خریداران واگذار می‌گردد قیمتهای متعددی برای یک کالا اعلام و اخذ وجه می‌شود. در صورتی که مشخص شود فروشگاهی تخلف کرده است، سازمان نسبت به جریمه یا حداکثر پلمپ مغازه اقدام می‌نماید.
معایب این سیستم:
در یک بررسی بسیار ساده و اجمالی که تقریبا همگان بر آن واقف هستند، معایب این سیستم به شرح ذیل خلاصه می‌گردد:
عدم شفافیت در تمام مراحل توزیع
وجود ضایعات بسیار
فاصله زیاد بین وجه پرداختی مصرف کننده و وجه دریافتی تولید کننده
کیفیت نامطلوب کالا، هم از لحاظ بسته بندی و هم از نظر جنس کالا
وجود اختلاف بیش از حد در قیمت‌ها
عوامل موثر در ایجاد معایب:
کلیه عوامل توزیع درشکل گیری معایب فوق موثرند. حتی مراحل اولیه تولید محصولات کشاورزی و برداشت آنها در توزیع نهایی نقش بسیار مهمی خواهند داشت. در نهایت عوامل اصلی به شرح ذیل دسته بندی شده اند:
فقدان بسته بندی استاندارد
وجود واسطه‌های بیش ازحد بین تولید کننده و میدان
فقدان راهکار مناسب نظارتی بر فروش کالا در مراحل مختلف توزیع
بسیاری از عوامل دیگر نیز به طریقی، زیر مجموعه این عوامل هستند. این در حالی است که سیستم توزیع می‌تواند به حدی موثر هر یک از عوامل را کنترل کند و قسمت قابل توجهی از معایب سیستم را حل نماید.
در کشورهای توسعه یافته با راهکارهای صادراتی کاملا علمی، سیستم توزیع مناسب ایجاد گردیده است. ارائه سیستم پیشنهادی و بر گرفته از سیستم‌های جهانی در حوصله این مقاله نمی باشد، اما مهمترین راه حلی که می‌تواند قسمت قابل توجهی از این معایب را از بین ببرد، ایجاد بسته بندی استاندارد در مبدا تولید و ارسال برای فروش به شکل بسته بندی شده و استاندارد در واحدهای فروش می‌باشد.
بسته بندی استاندارد:
شاید در بدو امر فکر کنیم که تحقق بسته بندی استاندارد، کار دشواری است اما توجه به این موضوع که هم اکنون این نوع بسته بندی وجود دارد، این باور را ممکن خواهد ساخت که بسته بندی توسط کشاورز امکانپذیر است.
بسیاری از ما بارها نسبت به خرید میوه و تره بار به صورت کارتنی یا کیسه‌ای اقدام کرده ایم و دیده ایم که در کارتن‌ها میوه‌های خوب روی میوه‌ها و میوه‌های درجه دو سه ، در ردیف‌های بعدی و نهایتا میوه‌های پلاسیده و خراب در زیر بوده است. یا در کیسه هویج، خیار، بادمجان و ... ، کیسه سربسته با نشان دادن بهترین کیفیت محصول عرضه شده است اما وقتی آن را می‌گشاییم جز ۲۰ درصد ، الباقی درجه دو سه یا خراب است. بنابراین، وقتی در مبدا اینگونه هنرمندانه نسبت به بسته بندی اقدام می‌شود حتما امکان بسته بندی مناسب وجود دارد.
در این خصوص دستورالعمل‌های استاندارد وجود دارد و کافی است نسبت به آگاه سازی تولید کنندگان اقدام گردد. اما مهمتر از همه این است که فروش میوه و تره بار صرفا با بسته بندی استاندارد امکان پذیر باشد. شرط تحقق این امر آن است که منافع تولید کننده مد نظر قرارگیرد.
تاثیر بسته بندی در رفع معایب:
هم اکنون میوه و تره بارهایی که به صورت بسته بندی مناسب وارد میدان می‌شود، از وضعیت بهتری در فروش برخوردار است. مثلا محصولات خارجی مثل موز، آناناس، انبه، سیب فرانسوی، پرتقال مصری و... با اختلاف کمتری در قیمت در سطح کشور فروخته می‌شود.
استاندارد سازی باعث می‌شود کشاورز و تولید کننده نسبت به میوه‌هایی که زمان فاسد شدن آنها نزدیک است، به فکر چاره باشند و آنها را به وسیله صنایع تبدیلی تبدیل به کالاهای مطلوب نمایند و از ضایع شدن نجات دهند. از طرفی، نبودن میوه‌های فاسد در کنار سایر میوه‌ها از فساد آنها جلوگیری می‌کند. با بسته بندی و آموزش مناسب رفته رفته برندسازی بروز کرده و این امر به همگن شدن کالاها و مشخص و یکنواخت شدن قیمت‌ها بسیار کمک می‌کند.
با برند سازی، تولید کننده نیازی به واسطه برای عرضه کالا به میدان نخواهد داشت و عملا، فاصله بین وجه پرداختی مصرف کننده و وجه دریافتی کشاورز کمتر می‌شود.
تاثیر بسته بندی در صادرات:
در صورتی که در کل کشور بسته بندی استاندارد اجباری شود، عملا تمام بارهای قابل حمل به میدان تره بار می‌تواند بار مناسبی برای صادارت باشد و همانطور که ابتدا گفته شد،همان دیدگاه تولید کننده چینی در خصوص میوه و تره بار عملی خواهد شد. اکنون صادرکنندگان میوه و تره بار با صرف وقت بسیار و ارائه کالاهای مورد نیاز برای بسته بندی به کشاورزان، بار مورد نظر خود را از آنها خریداری می‌کنند که عملا با توجه به عدم رقابت کامل در بازارمیوه آماده شده برای صادرات، گران تر از حد معمول خواهد شد. اما اگر همه تولیدات کشور آمادگی صادرات داشته باشند، باعث می‌شود قیمت پایه صادراتی کاهش و در عوض حجم صادرات بشدت افزایش یابد. استان فارس که قریب 38درصد صادرات آن به میوه و تره بار اختصاص دارد و یکی از استانهای عمده صادارت میوه و تره بار است،تنها 2درصد از تولیدات استان را صادر می‌کند که این حجم، از حجم ضایعات استان کمتر است.
اگرچه توزیع مناسب مطابق استانداردهای جهانی تاثیر بیشتری بر امر صادرات میوه و تره بار خواهد داشت، اما اهتمام خاص توزیع به استاندارد سازی کالا و بسته بندی میوه و تره بار بسیار حائز اهمیت است. امید است مسئولین دست اندر کار توزیع میوه و تره بار که هم اکنون بیشترمسئولیت آن بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است در این خصوص تلاش ویژه‌ای نمایند. مهمتر اینکه، دغدغه افزایش قیمت‌ها در داخل کشور نباید باعث ایجاد کندی یا اختلال در روند صادرات شده و این باور ایجاد شود که افزایش صادرات اولویت اول است. با حمایت از تولید کننده حتی در مقطع‌های خاص، اگر افزایش قیمت حاصل شود نهایتا منجر به تعادل قیمت و کاهش آن خواهد شد.
ارسال نظر