تخریب ارتفاعات جنوب مشهدو بایدها و نبایدهای ساخت‌وساز در ارتفاعات از نگاه کارشناسان؛
حکایت کوه‌ها و پُتک‌های آهنین
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- حکایت عجیبی است قصه دست‌اندازی بشر به طبیعت؛ حکایتی که تازگی هم ندارد و هر بار بهانه‌های مختلفی برای توجیه آن مطرح می‌شود و اگرچه این روزها نهادهای مردمی و دولتی بسیاری هستند که دم از حفظ محیط‌زیست و طبیعت می‌زنند؛ اما باز میراث زمین به تاراج می‌رود و غارت می‌شود. در روزگارانی نه چندان دور شهر بهشت خلاصه می‌شد به نوغان و طبرسی و چند خیابان کوچک و بزرگ دیگر؛ اما حالا به هر طرف که سر بچرخانی، می‌بینی مشهد کِش آورده است و در این میان دامنه‌های ارتفاعات اطراف شهر نیز به بهانه افزایش جمعیت و لزوم توسعه شهر از دست‌اندازی سودجویانی که شاید با چراغ سبز برخی مدیران و مسئولان جرأت پیدا کرده و به جان ارتفاعات شهر بهشت افتاده‌اند، در امان نمانده است.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- حکایت عجیبی است قصه دست‌اندازی بشر به طبیعت؛ حکایتی که تازگی هم ندارد و هر بار بهانه‌های مختلفی برای توجیه آن مطرح می‌شود و اگرچه این روزها نهادهای مردمی و دولتی بسیاری هستند که دم از حفظ محیط‌زیست و طبیعت می‌زنند؛ اما باز میراث زمین به تاراج می‌رود و غارت می‌شود. در روزگارانی نه چندان دور شهر بهشت خلاصه می‌شد به نوغان و طبرسی و چند خیابان کوچک و بزرگ دیگر؛ اما حالا به هر طرف که سر بچرخانی، می‌بینی مشهد کِش آورده است و در این میان دامنه‌های ارتفاعات اطراف شهر نیز به بهانه افزایش جمعیت و لزوم توسعه شهر از دست‌اندازی سودجویانی که شاید با چراغ سبز برخی مدیران و مسئولان جرأت پیدا کرده و به جان ارتفاعات شهر بهشت افتاده‌اند، در امان نمانده است.
چندی است که ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد و تخلفات این حوزه به سوژه‌ای برای رسانه‌های محلی و حتی ملی تبدیل شده است؛ سوژه‌ای که هر یک از دستگاه‌های مرتبط خود را از تخلفات صورت گرفته در آن مُبری می‌دانند؛ برخی مدیریت شهری در گذشته و برخی دیگر منابع طبیعی و محیط‌زیست را به‌عنوان مقصر می‌شناسند و بعضی‌ها هم نبود نسخه جامع و قطعی برای ساخت‌وساز در ارتفاعات را عامل این تخلفات می‌دانند؛ و در میان تمام این حرف و حدیث‌ها، مسئولان هم هر از گاهی فقط شعار «برخورد با متخلفان و متصرفان» را سر می‌دهند.
اگرچه که شاید مساله ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد به سناریویی تکراری تبدیل شده باشد که هر یک از رسانه‌ها بارها و بارها به آن پرداخته‌اند؛ اما به‌واقع این ارتفاعات و اراضی، به نوعی تنفس‌گاه‌های شهر بهشت محسوب می‌شوند که اگر اکنون برخورد جدی با متصرفان آن صورت نگیرد و نسخه جامعی برای آن پیچیده نشود، به اذعان بسیاری از کارشناسان، مشهد در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
از برخی از اساتید و کارشناسان این حوزه سراغی گرفته‌ایم و از آنان خواسته‌ایم به آسیب‌شناسی معضل ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد بپردازند.
غارت‌گری در ارتفاعات مشهد
دانشیار برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه با تاکید بر اینکه ارتفاعات برای شهرها نقش حیاتی دارند، می‌گوید: ارتفاعات شهرها جزء منابع طبیعی و فضای عمومی آزاد برای گذران اوقات فراغت مردم محسوب می‌شوند و نباید کاربری دیگری داشته باشند و از این منظر، حفاظت از آن‌ها اهمیت بسیاری دارد.
دکتر محمدرحیم رهنما با بیان اینکه ارتفاعات اطراف شهرها نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا نیز دارند، اظهار می‌کند: این ارتفاعات اراضی ملی محسوب می‌شوند و نباید با عناوین مختلف در اختیار افراد یا سازمان‌هایی قرار گیرد که اهدافی غیر از منافع عام دارند.رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد با اعتقاد بر اینکه بهتر است برای ارتفاعات اطراف شهرها، کاربری فضاهای عمومی از قبیل پارک‌های عمومی یا کمربند سبز در نظر گرفته شود، خاطرنشان می کند: شهر مشهد با جمعیت سه میلیون نفری به محیط پیرامونی نیاز دارد که شهروندان بتوانند بخشی از زمان خود را خارج از شهر و در آن محیط طبیعی سپری کنند و بنابراین حفظ این ارتفاعات از ضروریات است.
رهنما معتقد است ارتفاعات مشهد غارت شده است و می‌گوید: باید جلوی این غارت‌گری‌ها گرفته شود و این فضاها نباید در اختیار افراد یا سازمان‌های خاص قرار گیرد.
دانشیار برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص علت تخلفات در زمینه ساخت‌وساز در ارتفاعات با اعتقاد براینکه برخی مسئولان در این خصوص مقصر هستند، تصریح می‌کند: به نظر می‌رسد مدیران، آینده‌نگری و نگاه راهبردی نداشته‌اند و نیاز شهر به این ارتفاعات را نادیده گرفته‌اند. وی بحث سود و منافع اقتصادی را از دیگر عواملی می‌داند که باعث تخلف در ساخت‌وسازها در ارتفاعات مشهد شده است و می‌گوید: منافع مالی و همچنین برخی روابط باعث شده است تا زمینه غارت ارتفاعات شهر فراهم شود.رهنما با بیان اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات نشانه توسعه‌یافتگی شهر نیست، تاکید می‌کند: باید از ساخت‌وساز در این مناطق جلوگیری و تمام مصوبات قبلی نیز در این زمینه ملغی شود که این کار اراده قوی می‌طلبد.
رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد پیوند بین محیط طبیعی و مصنوعی را از الزامات زندگی انسان می‌داند و می‌گوید: برای جلوگیری از این غارت‌ها و خسارت‌های بیشتر باید تیم‌های ویژه‌ای با حضور دانشگاهیان و دستگاه‌های اجرایی تشکیل شوند و راهکارهای عملی‌تری را ارائه کنند.
رهنما به احداث کمربند جنوبی مشهد اشاره و خاطرنشان می‌کند: به نظر من احداث این کمربند نیز زمینه از بین‌بردن منابع طبیعی و دخل و تصرف در آن مناطق را تسریع می‌کند و باید از احداث آن نیز جلوگیری شود.در میان عوامل مختلفی که برای بروز تخلفات و ساخت‌وسازها در ارتفاعات شهر انجام می‌شود، بیشتر کارشناسان بر عدم اجرای قانون و نظارت ناکافی در این زمینه تاکید دارند.pic۱
دور زدن قانون از عوامل زمین‌خواری‌ها
pic2
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این زمینه با بیان اینکه از بین‌بردن منابع طبیعی یکی از عواملی است که می‌تواند در محیط‌زیست شهری تاثیرگذار باشد، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات در گردش هوای شهر و تغییر جهت بادها موثر است.
غلامحسین صاحبی اظهار می‌کند: ایجاد ارتفاعات کاذب می‌تواند در گردش هوای شهر تاثیرگذار باشد و باعث ماندگاری آلودگی‌ها در سطح شهر شود، بنابراین تاثیر منفی در افزایش آلودگی‌ها خواهد داشت.
این عضو شورای اسلامی شهر با بیان اینکه از طرف دیگر ساخت‌وساز در ارتفاعات چهره و منظره شهری را نیز نازیبا می‌کند، می‌افزاید: منظره طبیعی برای شهروندان مطلوب‌تر است؛ رهبر معظم انقلاب نیز تاکید داشتند که ارتفاعات مشهد نباید دستخوش تغییرات شود.
صاحبی با اشاره به اینکه بحث ساخت‌وساز در ارتفاعات دغدغه اعضای شورای شهر مشهد نیز هست، تصریح می‌کند: این مساله بیشتر از منظر محیط‌زیستی برای ما مهم است که این تغییرات اتفاق نیفتد و باعث آلودگی هوای مشهد نشود. وی ادامه می‌دهد: پیگیر هستیم برای ساخت‌وساز در این مناطق پروانه‌ای صادر نشود و همچنین در صورتی که پروانه‌ای صادر شده، اما هنوز احداث نشده است، از ساخت آن جلوگیری شود.
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد در خصوص علت وقوع چنین تخلفاتی می‌گوید: متاسفانه هر شخص، دستگاه یا نهادی به صورت قانونی یا غیرقانونی به دنبال بهره‌وری و بهره‌برداری نهاد خود است. وی با بیان اینکه همه به دنبال این هستند که به نوعی قانون را دور بزنند و مجوزهایی در جهت افزایش سرمایه‌های خود اخذ کنند، می‌گوید: استفاده از خلاءهای قانونی و دور زدن قانون یکی از عوامل زمین‌خواری است که متاسفانه در تمام کشور اتفاق می‌افتد.
صاحبی ادامه می‌دهد: ساخت‌وساز بدون دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، مباحث مرتبط با کمیسیون ماده پنج یا صدور مجوزها در آن مراجع بدون توجه به تمام جوانب قوانین مختلف از اشکالاتی است که در سیستم ما وجود دارد.
این عضو شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه بیشتر مجوزهای ساخت‌وساز در ارتفاعات و منابع طبیعی به بهانه گردشگری و جذب گردشگر اخذ می‌شود، اظهار می‌کند: این امر آسیبی است که برای جلوگیری از آن دستگاه‌های نظارتی باید ورود پیدا کنند و اگر آسیبی نیز وارد شده، باید خسارت پرداخت شود.صاحبی در خصوص روش‌های اعمال و تقویت نظارت بر تخلفات در حوزه ساخت‌وسازها در ارتفاعات شهر به متولیان این حوزه اشاره می‌کند و می‌گوید: نظارت بر ساخت‌وسازها و نظارت بر تخلف دستگاه‌ها نیز متولی دارد. اگر دستگاه‌هایی به صورت غیرقانونی مجوزهایی را صادر کرده‌اند، دستگاه‌های نظارتی باید به این مساله رسیدگی کنند. وی یادآور می‌شود: شورای شهر نیز به عنوان نماینده مردم باید از حقوق مردم دفاع کند و این امر در شورای شهر در حال پیگیری است.
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از تخلفات این چنینی باید تمام دستگاه‌ها از جمله قوه قضائیه پای کار بیایند، خاطرنشان می‌کند: اگر اکنون با متخلفان برخورد نشود، ممکن است متخلفان جَری شوند و مجوزهای جدیدی نیز صادر شود. وی تصریح می‌کند: برخورد با متخلفان می‌تواند از تخلفات آینده نیز پیشگیری کند.
صاحبی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در انعکاس این تخلفات عنوان می‌کند: اگر رسانه‌ها پیگیر این تخلفات باشند، قطعا این امر نیز در پیشگیری از تخلفات آینده مؤثر خواهد بود.
این عضو شورای اسلامی شهر مشهد معتقد است اصل و اساس جلوگیری از تخلفات بازرسی است و می‌گوید: دستگاه‌های نظارتی در این زمینه باید به وظیفه خود عمل کنند.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، چراغ سبز برخی از مسئولان باعث شده سودجویان جری‌تر شوند و از آب گل‌آلود نظارت‌های ناکافی ماهی بگیرند و هر چه بیشتر به دنبال تامین منافع خود باشند.
تخلفات به‌دلیل منافع گروه‌های خاص
pic3
یک عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه آسیب‌های ساخت‌وساز در ارتفاعات از چند منظر دارای اهمیت است، اظهار می‌کند: اولین نکته بحث منابع آبی است؛ ارتفاعات جنوب در حاشیه دشت مشهد قرار دارند و مخروط‌افکنه‌هایی هستند که در زمان بارندگی به عنوان منبع تزریق سفره آب‌های زیرزمینی دشت مشهد محسوب می‌شوند و ساخت‌وساز در این مناطق مانع این امر می‌شود.
دکتر ناصر شاهنوشی با اشاره به اینکه ارتفاعات جنوب مشهد به شهر نزدیک است، می‌گوید: این امر باعث می‌شود شهروندان از این مناطق در روزهای تعطیل به عنوان فضاهای تفریحی و ورزشی استفاده کنند؛ اما ساخت‌وساز در این مناطق این امکان را از مردم سلب می‌کند و در واقع سلامت مردم از این طریق تهدید می‌شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد به این نکته نیز اشاره می‌کند که ساخت‌وساز در ارتفاعات در واقع باعث گسترش افق شهر می‌شود و می‌افزاید: این گسترش، هزینه زیادی را برای ارائه خدمات به این مناطق به مدیریت شهری تحمیل می‌کند و از طرف دیگر باعث عدم استفاده مطلوب از فضای مسکونی موجود در شهر می‌شود.
شاهنوشی معتقد است در ساخت‌وسازهای صورت گرفته در ارتفاعات، اسلوب مشخصی رعایت نمی‌شود، زیرا در برخی از این مناطق مجتمع‌های آپارتمانی و در برخی دیگر منازل ویلایی احداث می‌شود و همین امر بافت نامتوازن و ناهمگونی را در اطراف شهر ایجاد می‌کند و این امر یکی دیگر از آسیب‌هاست.این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص تخلفات صورت گرفته در زمینه ساخت‌وساز در ارتفاعات اطراف شهرها می‌گوید: قوانین موجود در کشور «تفسیربردار» است و افراد با توجه به مصالح خود، قوانین را تفسیر می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: بخش عمده‌ای از این ساخت‌وسازها و تخلفات به منافع گروه‌های خاص مربوط است.
شاهنوشی با تاکید بر اینکه تفسیر افراد از قوانین باعث می‌شود به راحتی قانون را نادیده بگیرند، اظهار می‌کند: در بسیاری از موارد مجوزهایی صادر شده و با تغییر کاربری، ساخت‌وساز در این مناطق صورت گرفته است.این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص راهکارهای جلوگیری از ساخت‌وساز در ارتفاعات شهرها تصریح می‌کند: باید امکان نظارت را به مردم بدهیم و این فضا را ایجاد کنیم که این تخلفات بیان شود. رسانه‌های جمعی این اجازه و قدرت را داشته باشند که بتوانند بدون هیچ ترس و واهمه‌ای تخلفات را منعکس کنند و مسئولان را مورد سوال قرار دهند. وی عنوان می‌کند: در حال حاضر در خصوص تخلفات صورت گرفته در ارتفاعات جنوب مشهد، تمام دستگاه‌ها یکدیگر را متهم می‌کنند، درحالی‌که تمام آن‌ها به نوعی درگیر هستند.شاهنوشی با اعتقاد بر اینکه تا زمانی که برنامه‌ها، قوانین و چارچوب‌های توسعه شهر و کشور را باور نداشته باشیم، این مشکلات حل نمی‌شود، خاطرنشان می‌کند: متاسفانه در جامعه ما، مدیران به آنچه مصوب می‌کنند، باور ندارند.
ساخت‌وساز در ارتفاعات
و ناسازگاری با عدالت اجتماعی
pic۴
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این زمینه با بیان اینکه در خصوص ساخت‌وساز در ارتفاعات باید به اصول علمی مکان‌یابی کاربری‌ها و معیارها و ضوابطی از قبیل سازگاری، کارآیی، مطلوبیت، سلامت، ایمنی و ... توجه شود، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات و شیب‌های بالا از منظر این معیارها به لحاظ وضعیت توپوگرافی و پدافند غیرعامل مورد تایید نیست.
دکتر براتعلی خاکپور با تاکید بر اینکه حفظ چشم‌اندازهای طبیعی به زیبایی منظره شهری و مطلوبیت این فضا کمک خواهد کرد، می‌افزاید: ساخت‌وساز در ارتفاعات، این فضای دلپذیر و مطلوب را از دید همگان محو و مطلوبیت محیط طبیعی را از محیط شهر دور خواهد کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه می‌دهد: دامنه‌های ارتفاعات معمولا به افراد خاصی که عموما صاحبان سرمایه هستند، اختصاص می‌یابد و از این منظر با عدالت اجتماعی نیز سازگار نیست. ضمن اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات هزینه‌ها را بالا می‌برد و در نهایت باعث افزایش قیمت مسکن می‌شود، بنابراین باید از ساخت‌وساز در شیب‌های بالا جلوگیری کرد.
خاکپور با اشاره به اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات با توجه به شرایط طبیعی در شیب ۰.۵ تا شش درصد به لحاظ اصول شهرسازی مناسب و تا شیب ۹ درصد قابل قبول است، تصریح می‌کند: ساخت‌وساز در شیب‌های از ۹ تا ۱۵ درصد هزینه‌های ساخت را افزایش می‌دهد؛ اما در شیب‌های بالای ۱۵ درصد مورد تایید نیست و نباید صورت گیرد. این عضو شورای شهر در خصوص وضعیت فعلی شهر مشهد بیان می‌کند: متاسفانه در طی چند سال اخیر بدون توجه به این اصول علمی و بدون در نظر گرفتن ضرورت حفظ این فضاهای طبیعی، مجوز ساخت‌وسازها در ارتفاعات صادر شده است که این مساله با حقوق شهری سازگاری لازم را ندارد. وی خاطرنشان می‌کند: شاید در خصوص آنچه اتفاق افتاده، نتوان کاری کرد؛ اما باید از ساخت‌وسازهای آینده پیشگیری کرد و نباید مجوزی در این زمینه صادر شود.
خاکپور با اعتقاد بر اینکه مشهد محدودیتی برای توسعه فیزیکی ندارد، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات زمانی توجیه‌پذیر است که در خصوص توسعه فیزیکی محدوده شهر با محدودیتی مواجه باشیم؛ اما در مشهد بر اساس مطالعات طرح جامع، شمال‌غرب محور توسعه شهری است و در این محدوده می‌توان ظرفیت‌های شهرسازی آینده را ایجاد و از حرکت به سمت ارتفاعات جنوب جلوگیری کرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد با ابراز امیدواری از اینکه در آینده بتوانیم با نظارت و کنترل بیشتر از وقوع چنین تخلفاتی جلوگیری کنیم، در خصوص راهکار عملی برای این مساله اظهار می‌کند: راهکار این امر در پایبندی به اسناد بالادستی است و اینکه خارج از طرح‌ها و اسناد بالادستی مصوبه‌ای صادر نشود و روابط را بر ضوابط ترجیح ندهیم.
خاکپور تصریح می‌کند: زمانی‌که مجوز ساخت‌وساز بر اساس ضوابط صادر شود، قاعدتا تخلفی صورت نخواهد گرفت و با متخلفان نیز باید بر اساس قانون برخورد جدی صورت گیرد. وی با اعتقاد بر اینکه در این زمینه خلاء قانونی نداریم، تاکید می‌کند: اما در بسیاری از موارد شاهد ضعف نظارت هستیم.
عدم‌نظارت، عامل تخلفات
pic۵
یکی دیگر از اعضای هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است: شهرهایی که در دامنه کوه‌ها بنا شده‌اند به دلیل شیب و فرازهایی که توپوگرافی زمین به آن‌ها می‌دهد، جلوه و چشم‌انداز زیباتری را دارند؛ مسلما استفاده به‌جا و سامان‌مند از چنین مزیت طبیعی در زیبایی شهرها بسیار خوب و پسندیده است.دکترحسین ثنایی‌نژاد ادامه می‌دهد: اما همین استفاده اگر بی‌رویه و بی‌برنامه انجام شود، نه تنها چشم‌انداز زیبایی نمی‌آفریند، بلکه مشکلات متعددی را برای شهر و ساکنان آن به‌وجود می‌آورد. برای مثال اگر مسائل هیدرولوژیکی حوضه آبریزی که در محدوده شهری قرار می‌گیرد، مورد توجه برنامه‌ریزان توسعه شهری نباشد، ممکن است سیل‌های ویرانگری را در دره‌هایی که اکنون خیابان و خانه شده‌اند، به‌وجودآورده و باعث تلفات انسانی و خسارت‌های مالی بسیار شود. علاوه بر این مسائل زیست‌محیطی که مربوط به جمع‌آوری آب‌های سطحی، فاضلاب شهری و آلودگی‌های محیطی است نیز از جمله مسائل مهم در چنین مناطقی است.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اعتقاد بر اینکه شهر مشهد به صورت ناهمگون و بی‌رویه‌ای ارتفاعات اطراف خود را بلعیده است، در خصوص علت این تخلفات می‌گوید: از نگاه من به عنوان یک ناظر، مهم‌ترین عامل این تخلفات عظیم، عدم وجود نظارت از سوی نهادهای مسئول و تا حدودی نیز خلاء قانونی و نیز نقص قوانین موجود برای حفاظت از این منابع ملی است و متاسفانه سودجویان از این فقدان نظارت و خلاءهای قانونی حداکثر استفاده را برده‌اند.
ثنایی‌نژاد مهم‌ترین عامل را خلاء قانونی در برخورد با متخلفان برای تصاحب زمین‌های این ارتفاعات برمی‌شمرد و تصریح می‌کند: اگرچه به نظر می‌رسد در چارچوب همین قوانین موجود نیز نهادهای نظارتی وظایف خویش را به درستی انجام نمی‌دهند که وضعیت به این صورت در آمده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان می‌کند: چگونگی واگذاری این زمین‌ها از منابع طبیعی به سازمان مسکن و شهرسازی و سپس فرآیند انتقال آن‌ها از این سازمان به بخش‌های خصوصی و عمومی باید در چارچوب شفاف و تامین‌کننده منافع عمومی و بر اساس تعلق ارزش افزوده واقعی این زمین‌ها پس از واگذاری باشد. وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این جریمه تصرف غیرقانونی نیز باید چنان باشد که کسی جرأت تصرف غیرقانونی نداشته باشد.
ثنایی‌نژاد با اعتقاد بر اینکه راهکارهای واقعی برای جلوگیری از چنین تخلفاتی چندان پیچیده و گنگ نیست، عنوان می‌کند: کافی است یک کمیسیون ویژه متشکل از منابع طبیعی، سازمان مسکن و شهرسازی، شهرداری، شورای شهر و دادگستری تشکیل شود و این کمیسیون در چارچوب مقررات موجود، نحوه واگذاری این زمین‌ها را مورد بررسی قرار داده و نقایص آن‌ها را مشخص کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه وضعیت شهر مشهد کاملا خاص و پیچیده است، اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین عوامل این پیچیدگی عدم‌یکپارچگی مراجع تصمیم‌گیری درباره زمین‌های اطراف شهر است. برخی از آن‌ها تحت اداره آستان قدس و برخی دیگر محل اختلاف این نهاد با سایر نهادهاست.
ثنایی‌نژاد در خصوص راهکارهای ممکن برای حل این مشکل می‌گوید: راهکاری که برای حل این مشکل می‌توان ارائه داد، سخت نیست؛ اما به‌دلیل اینکه خاستگاه مدیریتی این نهادها کاملا متفاوت است، این مشکل به سادگی قابل حل نیست.
تخلفات به دلیل عدم‌اجرای قانون
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی نیز با بیان اینکه تمام ساخت‌وسازها باید بر اساس قوانین صورت گیرد، می‌گوید: ساخت‌وسازهایی که در ارتفاعات انجام می‌شود، چنانچه در مسیر باد باشد، جلوی وزش باد را خواهدگرفت و در نتیجه باعث تجمع آلاینده‌های هوا در شهر خواهد شد و از طرف دیگر ساخت‌وساز در ارتفاعات شهر، زیبایی سیما و منظره شهری را از بین می‌برد.حمید صالحی در خصوص حفظ ارتفاعات اظهار می‌کند: حفاظت بخشی از اراضی ملی که در داخل حریم شهرهاست، بر عهده اداره کل راه و شهرسازی است و حفاظت از اراضی خارج از این حوزه را اداره کل منابع طبیعی بر عهده دارد.مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه می‌دهد: در خصوص آنچه در حوزه اختیارات ماست، برخورد می‌کنیم و درباره تخلفات صورت گرفته نیز اعتراض خود را به مراجع ذی‌صلاح اعلام کرده‌ایم و مخالف این ساخت‌وسازها هستیم.صالحی عمده مشکل را در زمینه تخلفات صورت گرفته و ساخت‌وساز در ارتفاعات ناشی از عدم اجرای قانون می‌داند و می‌گوید: برخی افراد هم نمی‌خواهند قانون را رعایت کنند.
کارشناسان و مسئولان در خصوص لزوم و ضرورت حفظ ارتفاعات شهر اتفاق نظر دارند و چندی پیش ممنوعیت ساخت‌وساز در این اراضی نیز به تصویب رسید با این حال پس از تصویب و ابلاغ این امر باز هم شاهد تخلفاتی در این زمینه و ادامه تخریب کوه‌ها بودیم. حال تنها می‌توان امیدوار بود که شعارهای مسئولان و مصوبات مربوطه کارگشا باشد و شهر بهشت را از ساخت‌وسازهایی که در حال تبدیل شدن به تهدیدی برای شهر است، نجات دهد.
چندی است که ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد و تخلفات این حوزه به سوژه‌ای برای رسانه‌های محلی و حتی ملی تبدیل شده است؛ سوژه‌ای که هر یک از دستگاه‌های مرتبط خود را از تخلفات صورت گرفته در آن مُبری می‌دانند؛ برخی مدیریت شهری در گذشته و برخی دیگر منابع طبیعی و محیط‌زیست را به‌عنوان مقصر می‌شناسند و بعضی‌ها هم نبود نسخه جامع و قطعی برای ساخت‌وساز در ارتفاعات را عامل این تخلفات می‌دانند؛ و در میان تمام این حرف و حدیث‌ها، مسئولان هم هر از گاهی فقط شعار «برخورد با متخلفان و متصرفان» را سر می‌دهند.
اگرچه که شاید مساله ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد به سناریویی تکراری تبدیل شده باشد که هر یک از رسانه‌ها بارها و بارها به آن پرداخته‌اند؛ اما به‌واقع این ارتفاعات و اراضی، به نوعی تنفس‌گاه‌های شهر بهشت محسوب می‌شوند که اگر اکنون برخورد جدی با متصرفان آن صورت نگیرد و نسخه جامعی برای آن پیچیده نشود، به اذعان بسیاری از کارشناسان، مشهد در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
از برخی از اساتید و کارشناسان این حوزه سراغی گرفته‌ایم و از آنان خواسته‌ایم به آسیب‌شناسی معضل ساخت‌وساز در ارتفاعات مشهد بپردازند.
غارت‌گری در ارتفاعات مشهد
دانشیار برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه با تاکید بر اینکه ارتفاعات برای شهرها نقش حیاتی دارند، می‌گوید: ارتفاعات شهرها جزء منابع طبیعی و فضای عمومی آزاد برای گذران اوقات فراغت مردم محسوب می‌شوند و نباید کاربری دیگری داشته باشند و از این منظر، حفاظت از آن‌ها اهمیت بسیاری دارد.
دکتر محمدرحیم رهنما با بیان اینکه ارتفاعات اطراف شهرها نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا نیز دارند، اظهار می‌کند: این ارتفاعات اراضی ملی محسوب می‌شوند و نباید با عناوین مختلف در اختیار افراد یا سازمان‌هایی قرار گیرد که اهدافی غیر از منافع عام دارند.رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد با اعتقاد بر اینکه بهتر است برای ارتفاعات اطراف شهرها، کاربری فضاهای عمومی از قبیل پارک‌های عمومی یا کمربند سبز در نظر گرفته شود، خاطرنشان می کند: شهر مشهد با جمعیت سه میلیون نفری به محیط پیرامونی نیاز دارد که شهروندان بتوانند بخشی از زمان خود را خارج از شهر و در آن محیط طبیعی سپری کنند و بنابراین حفظ این ارتفاعات از ضروریات است.
رهنما معتقد است ارتفاعات مشهد غارت شده است و می‌گوید: باید جلوی این غارت‌گری‌ها گرفته شود و این فضاها نباید در اختیار افراد یا سازمان‌های خاص قرار گیرد.
دانشیار برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص علت تخلفات در زمینه ساخت‌وساز در ارتفاعات با اعتقاد براینکه برخی مسئولان در این خصوص مقصر هستند، تصریح می‌کند: به نظر می‌رسد مدیران، آینده‌نگری و نگاه راهبردی نداشته‌اند و نیاز شهر به این ارتفاعات را نادیده گرفته‌اند. وی بحث سود و منافع اقتصادی را از دیگر عواملی می‌داند که باعث تخلف در ساخت‌وسازها در ارتفاعات مشهد شده است و می‌گوید: منافع مالی و همچنین برخی روابط باعث شده است تا زمینه غارت ارتفاعات شهر فراهم شود.رهنما با بیان اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات نشانه توسعه‌یافتگی شهر نیست، تاکید می‌کند: باید از ساخت‌وساز در این مناطق جلوگیری و تمام مصوبات قبلی نیز در این زمینه ملغی شود که این کار اراده قوی می‌طلبد.
رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد پیوند بین محیط طبیعی و مصنوعی را از الزامات زندگی انسان می‌داند و می‌گوید: برای جلوگیری از این غارت‌ها و خسارت‌های بیشتر باید تیم‌های ویژه‌ای با حضور دانشگاهیان و دستگاه‌های اجرایی تشکیل شوند و راهکارهای عملی‌تری را ارائه کنند.
رهنما به احداث کمربند جنوبی مشهد اشاره و خاطرنشان می‌کند: به نظر من احداث این کمربند نیز زمینه از بین‌بردن منابع طبیعی و دخل و تصرف در آن مناطق را تسریع می‌کند و باید از احداث آن نیز جلوگیری شود.در میان عوامل مختلفی که برای بروز تخلفات و ساخت‌وسازها در ارتفاعات شهر انجام می‌شود، بیشتر کارشناسان بر عدم اجرای قانون و نظارت ناکافی در این زمینه تاکید دارند.pic۱
دور زدن قانون از عوامل زمین‌خواری‌ها
pic2
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این زمینه با بیان اینکه از بین‌بردن منابع طبیعی یکی از عواملی است که می‌تواند در محیط‌زیست شهری تاثیرگذار باشد، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات در گردش هوای شهر و تغییر جهت بادها موثر است.
غلامحسین صاحبی اظهار می‌کند: ایجاد ارتفاعات کاذب می‌تواند در گردش هوای شهر تاثیرگذار باشد و باعث ماندگاری آلودگی‌ها در سطح شهر شود، بنابراین تاثیر منفی در افزایش آلودگی‌ها خواهد داشت.
این عضو شورای اسلامی شهر با بیان اینکه از طرف دیگر ساخت‌وساز در ارتفاعات چهره و منظره شهری را نیز نازیبا می‌کند، می‌افزاید: منظره طبیعی برای شهروندان مطلوب‌تر است؛ رهبر معظم انقلاب نیز تاکید داشتند که ارتفاعات مشهد نباید دستخوش تغییرات شود.
صاحبی با اشاره به اینکه بحث ساخت‌وساز در ارتفاعات دغدغه اعضای شورای شهر مشهد نیز هست، تصریح می‌کند: این مساله بیشتر از منظر محیط‌زیستی برای ما مهم است که این تغییرات اتفاق نیفتد و باعث آلودگی هوای مشهد نشود. وی ادامه می‌دهد: پیگیر هستیم برای ساخت‌وساز در این مناطق پروانه‌ای صادر نشود و همچنین در صورتی که پروانه‌ای صادر شده، اما هنوز احداث نشده است، از ساخت آن جلوگیری شود.
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد در خصوص علت وقوع چنین تخلفاتی می‌گوید: متاسفانه هر شخص، دستگاه یا نهادی به صورت قانونی یا غیرقانونی به دنبال بهره‌وری و بهره‌برداری نهاد خود است. وی با بیان اینکه همه به دنبال این هستند که به نوعی قانون را دور بزنند و مجوزهایی در جهت افزایش سرمایه‌های خود اخذ کنند، می‌گوید: استفاده از خلاءهای قانونی و دور زدن قانون یکی از عوامل زمین‌خواری است که متاسفانه در تمام کشور اتفاق می‌افتد.
صاحبی ادامه می‌دهد: ساخت‌وساز بدون دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، مباحث مرتبط با کمیسیون ماده پنج یا صدور مجوزها در آن مراجع بدون توجه به تمام جوانب قوانین مختلف از اشکالاتی است که در سیستم ما وجود دارد.
این عضو شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه بیشتر مجوزهای ساخت‌وساز در ارتفاعات و منابع طبیعی به بهانه گردشگری و جذب گردشگر اخذ می‌شود، اظهار می‌کند: این امر آسیبی است که برای جلوگیری از آن دستگاه‌های نظارتی باید ورود پیدا کنند و اگر آسیبی نیز وارد شده، باید خسارت پرداخت شود.صاحبی در خصوص روش‌های اعمال و تقویت نظارت بر تخلفات در حوزه ساخت‌وسازها در ارتفاعات شهر به متولیان این حوزه اشاره می‌کند و می‌گوید: نظارت بر ساخت‌وسازها و نظارت بر تخلف دستگاه‌ها نیز متولی دارد. اگر دستگاه‌هایی به صورت غیرقانونی مجوزهایی را صادر کرده‌اند، دستگاه‌های نظارتی باید به این مساله رسیدگی کنند. وی یادآور می‌شود: شورای شهر نیز به عنوان نماینده مردم باید از حقوق مردم دفاع کند و این امر در شورای شهر در حال پیگیری است.
رئیس کمیسیون خدمات و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر مشهد با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از تخلفات این چنینی باید تمام دستگاه‌ها از جمله قوه قضائیه پای کار بیایند، خاطرنشان می‌کند: اگر اکنون با متخلفان برخورد نشود، ممکن است متخلفان جَری شوند و مجوزهای جدیدی نیز صادر شود. وی تصریح می‌کند: برخورد با متخلفان می‌تواند از تخلفات آینده نیز پیشگیری کند.
صاحبی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در انعکاس این تخلفات عنوان می‌کند: اگر رسانه‌ها پیگیر این تخلفات باشند، قطعا این امر نیز در پیشگیری از تخلفات آینده مؤثر خواهد بود.
این عضو شورای اسلامی شهر مشهد معتقد است اصل و اساس جلوگیری از تخلفات بازرسی است و می‌گوید: دستگاه‌های نظارتی در این زمینه باید به وظیفه خود عمل کنند.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، چراغ سبز برخی از مسئولان باعث شده سودجویان جری‌تر شوند و از آب گل‌آلود نظارت‌های ناکافی ماهی بگیرند و هر چه بیشتر به دنبال تامین منافع خود باشند.
تخلفات به‌دلیل منافع گروه‌های خاص
pic3
یک عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه آسیب‌های ساخت‌وساز در ارتفاعات از چند منظر دارای اهمیت است، اظهار می‌کند: اولین نکته بحث منابع آبی است؛ ارتفاعات جنوب در حاشیه دشت مشهد قرار دارند و مخروط‌افکنه‌هایی هستند که در زمان بارندگی به عنوان منبع تزریق سفره آب‌های زیرزمینی دشت مشهد محسوب می‌شوند و ساخت‌وساز در این مناطق مانع این امر می‌شود.
دکتر ناصر شاهنوشی با اشاره به اینکه ارتفاعات جنوب مشهد به شهر نزدیک است، می‌گوید: این امر باعث می‌شود شهروندان از این مناطق در روزهای تعطیل به عنوان فضاهای تفریحی و ورزشی استفاده کنند؛ اما ساخت‌وساز در این مناطق این امکان را از مردم سلب می‌کند و در واقع سلامت مردم از این طریق تهدید می‌شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد به این نکته نیز اشاره می‌کند که ساخت‌وساز در ارتفاعات در واقع باعث گسترش افق شهر می‌شود و می‌افزاید: این گسترش، هزینه زیادی را برای ارائه خدمات به این مناطق به مدیریت شهری تحمیل می‌کند و از طرف دیگر باعث عدم استفاده مطلوب از فضای مسکونی موجود در شهر می‌شود.
شاهنوشی معتقد است در ساخت‌وسازهای صورت گرفته در ارتفاعات، اسلوب مشخصی رعایت نمی‌شود، زیرا در برخی از این مناطق مجتمع‌های آپارتمانی و در برخی دیگر منازل ویلایی احداث می‌شود و همین امر بافت نامتوازن و ناهمگونی را در اطراف شهر ایجاد می‌کند و این امر یکی دیگر از آسیب‌هاست.این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص تخلفات صورت گرفته در زمینه ساخت‌وساز در ارتفاعات اطراف شهرها می‌گوید: قوانین موجود در کشور «تفسیربردار» است و افراد با توجه به مصالح خود، قوانین را تفسیر می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: بخش عمده‌ای از این ساخت‌وسازها و تخلفات به منافع گروه‌های خاص مربوط است.
شاهنوشی با تاکید بر اینکه تفسیر افراد از قوانین باعث می‌شود به راحتی قانون را نادیده بگیرند، اظهار می‌کند: در بسیاری از موارد مجوزهایی صادر شده و با تغییر کاربری، ساخت‌وساز در این مناطق صورت گرفته است.این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص راهکارهای جلوگیری از ساخت‌وساز در ارتفاعات شهرها تصریح می‌کند: باید امکان نظارت را به مردم بدهیم و این فضا را ایجاد کنیم که این تخلفات بیان شود. رسانه‌های جمعی این اجازه و قدرت را داشته باشند که بتوانند بدون هیچ ترس و واهمه‌ای تخلفات را منعکس کنند و مسئولان را مورد سوال قرار دهند. وی عنوان می‌کند: در حال حاضر در خصوص تخلفات صورت گرفته در ارتفاعات جنوب مشهد، تمام دستگاه‌ها یکدیگر را متهم می‌کنند، درحالی‌که تمام آن‌ها به نوعی درگیر هستند.شاهنوشی با اعتقاد بر اینکه تا زمانی که برنامه‌ها، قوانین و چارچوب‌های توسعه شهر و کشور را باور نداشته باشیم، این مشکلات حل نمی‌شود، خاطرنشان می‌کند: متاسفانه در جامعه ما، مدیران به آنچه مصوب می‌کنند، باور ندارند.
ساخت‌وساز در ارتفاعات
و ناسازگاری با عدالت اجتماعی
pic۴
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این زمینه با بیان اینکه در خصوص ساخت‌وساز در ارتفاعات باید به اصول علمی مکان‌یابی کاربری‌ها و معیارها و ضوابطی از قبیل سازگاری، کارآیی، مطلوبیت، سلامت، ایمنی و ... توجه شود، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات و شیب‌های بالا از منظر این معیارها به لحاظ وضعیت توپوگرافی و پدافند غیرعامل مورد تایید نیست.
دکتر براتعلی خاکپور با تاکید بر اینکه حفظ چشم‌اندازهای طبیعی به زیبایی منظره شهری و مطلوبیت این فضا کمک خواهد کرد، می‌افزاید: ساخت‌وساز در ارتفاعات، این فضای دلپذیر و مطلوب را از دید همگان محو و مطلوبیت محیط طبیعی را از محیط شهر دور خواهد کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه می‌دهد: دامنه‌های ارتفاعات معمولا به افراد خاصی که عموما صاحبان سرمایه هستند، اختصاص می‌یابد و از این منظر با عدالت اجتماعی نیز سازگار نیست. ضمن اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات هزینه‌ها را بالا می‌برد و در نهایت باعث افزایش قیمت مسکن می‌شود، بنابراین باید از ساخت‌وساز در شیب‌های بالا جلوگیری کرد.
خاکپور با اشاره به اینکه ساخت‌وساز در ارتفاعات با توجه به شرایط طبیعی در شیب ۰.۵ تا شش درصد به لحاظ اصول شهرسازی مناسب و تا شیب ۹ درصد قابل قبول است، تصریح می‌کند: ساخت‌وساز در شیب‌های از ۹ تا ۱۵ درصد هزینه‌های ساخت را افزایش می‌دهد؛ اما در شیب‌های بالای ۱۵ درصد مورد تایید نیست و نباید صورت گیرد. این عضو شورای شهر در خصوص وضعیت فعلی شهر مشهد بیان می‌کند: متاسفانه در طی چند سال اخیر بدون توجه به این اصول علمی و بدون در نظر گرفتن ضرورت حفظ این فضاهای طبیعی، مجوز ساخت‌وسازها در ارتفاعات صادر شده است که این مساله با حقوق شهری سازگاری لازم را ندارد. وی خاطرنشان می‌کند: شاید در خصوص آنچه اتفاق افتاده، نتوان کاری کرد؛ اما باید از ساخت‌وسازهای آینده پیشگیری کرد و نباید مجوزی در این زمینه صادر شود.
خاکپور با اعتقاد بر اینکه مشهد محدودیتی برای توسعه فیزیکی ندارد، می‌گوید: ساخت‌وساز در ارتفاعات زمانی توجیه‌پذیر است که در خصوص توسعه فیزیکی محدوده شهر با محدودیتی مواجه باشیم؛ اما در مشهد بر اساس مطالعات طرح جامع، شمال‌غرب محور توسعه شهری است و در این محدوده می‌توان ظرفیت‌های شهرسازی آینده را ایجاد و از حرکت به سمت ارتفاعات جنوب جلوگیری کرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد با ابراز امیدواری از اینکه در آینده بتوانیم با نظارت و کنترل بیشتر از وقوع چنین تخلفاتی جلوگیری کنیم، در خصوص راهکار عملی برای این مساله اظهار می‌کند: راهکار این امر در پایبندی به اسناد بالادستی است و اینکه خارج از طرح‌ها و اسناد بالادستی مصوبه‌ای صادر نشود و روابط را بر ضوابط ترجیح ندهیم.
خاکپور تصریح می‌کند: زمانی‌که مجوز ساخت‌وساز بر اساس ضوابط صادر شود، قاعدتا تخلفی صورت نخواهد گرفت و با متخلفان نیز باید بر اساس قانون برخورد جدی صورت گیرد. وی با اعتقاد بر اینکه در این زمینه خلاء قانونی نداریم، تاکید می‌کند: اما در بسیاری از موارد شاهد ضعف نظارت هستیم.
عدم‌نظارت، عامل تخلفات
pic۵
یکی دیگر از اعضای هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است: شهرهایی که در دامنه کوه‌ها بنا شده‌اند به دلیل شیب و فرازهایی که توپوگرافی زمین به آن‌ها می‌دهد، جلوه و چشم‌انداز زیباتری را دارند؛ مسلما استفاده به‌جا و سامان‌مند از چنین مزیت طبیعی در زیبایی شهرها بسیار خوب و پسندیده است.دکترحسین ثنایی‌نژاد ادامه می‌دهد: اما همین استفاده اگر بی‌رویه و بی‌برنامه انجام شود، نه تنها چشم‌انداز زیبایی نمی‌آفریند، بلکه مشکلات متعددی را برای شهر و ساکنان آن به‌وجود می‌آورد. برای مثال اگر مسائل هیدرولوژیکی حوضه آبریزی که در محدوده شهری قرار می‌گیرد، مورد توجه برنامه‌ریزان توسعه شهری نباشد، ممکن است سیل‌های ویرانگری را در دره‌هایی که اکنون خیابان و خانه شده‌اند، به‌وجودآورده و باعث تلفات انسانی و خسارت‌های مالی بسیار شود. علاوه بر این مسائل زیست‌محیطی که مربوط به جمع‌آوری آب‌های سطحی، فاضلاب شهری و آلودگی‌های محیطی است نیز از جمله مسائل مهم در چنین مناطقی است.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اعتقاد بر اینکه شهر مشهد به صورت ناهمگون و بی‌رویه‌ای ارتفاعات اطراف خود را بلعیده است، در خصوص علت این تخلفات می‌گوید: از نگاه من به عنوان یک ناظر، مهم‌ترین عامل این تخلفات عظیم، عدم وجود نظارت از سوی نهادهای مسئول و تا حدودی نیز خلاء قانونی و نیز نقص قوانین موجود برای حفاظت از این منابع ملی است و متاسفانه سودجویان از این فقدان نظارت و خلاءهای قانونی حداکثر استفاده را برده‌اند.
ثنایی‌نژاد مهم‌ترین عامل را خلاء قانونی در برخورد با متخلفان برای تصاحب زمین‌های این ارتفاعات برمی‌شمرد و تصریح می‌کند: اگرچه به نظر می‌رسد در چارچوب همین قوانین موجود نیز نهادهای نظارتی وظایف خویش را به درستی انجام نمی‌دهند که وضعیت به این صورت در آمده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان می‌کند: چگونگی واگذاری این زمین‌ها از منابع طبیعی به سازمان مسکن و شهرسازی و سپس فرآیند انتقال آن‌ها از این سازمان به بخش‌های خصوصی و عمومی باید در چارچوب شفاف و تامین‌کننده منافع عمومی و بر اساس تعلق ارزش افزوده واقعی این زمین‌ها پس از واگذاری باشد. وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این جریمه تصرف غیرقانونی نیز باید چنان باشد که کسی جرأت تصرف غیرقانونی نداشته باشد.
ثنایی‌نژاد با اعتقاد بر اینکه راهکارهای واقعی برای جلوگیری از چنین تخلفاتی چندان پیچیده و گنگ نیست، عنوان می‌کند: کافی است یک کمیسیون ویژه متشکل از منابع طبیعی، سازمان مسکن و شهرسازی، شهرداری، شورای شهر و دادگستری تشکیل شود و این کمیسیون در چارچوب مقررات موجود، نحوه واگذاری این زمین‌ها را مورد بررسی قرار داده و نقایص آن‌ها را مشخص کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه وضعیت شهر مشهد کاملا خاص و پیچیده است، اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین عوامل این پیچیدگی عدم‌یکپارچگی مراجع تصمیم‌گیری درباره زمین‌های اطراف شهر است. برخی از آن‌ها تحت اداره آستان قدس و برخی دیگر محل اختلاف این نهاد با سایر نهادهاست.
ثنایی‌نژاد در خصوص راهکارهای ممکن برای حل این مشکل می‌گوید: راهکاری که برای حل این مشکل می‌توان ارائه داد، سخت نیست؛ اما به‌دلیل اینکه خاستگاه مدیریتی این نهادها کاملا متفاوت است، این مشکل به سادگی قابل حل نیست.
تخلفات به دلیل عدم‌اجرای قانون
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی نیز با بیان اینکه تمام ساخت‌وسازها باید بر اساس قوانین صورت گیرد، می‌گوید: ساخت‌وسازهایی که در ارتفاعات انجام می‌شود، چنانچه در مسیر باد باشد، جلوی وزش باد را خواهدگرفت و در نتیجه باعث تجمع آلاینده‌های هوا در شهر خواهد شد و از طرف دیگر ساخت‌وساز در ارتفاعات شهر، زیبایی سیما و منظره شهری را از بین می‌برد.حمید صالحی در خصوص حفظ ارتفاعات اظهار می‌کند: حفاظت بخشی از اراضی ملی که در داخل حریم شهرهاست، بر عهده اداره کل راه و شهرسازی است و حفاظت از اراضی خارج از این حوزه را اداره کل منابع طبیعی بر عهده دارد.مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه می‌دهد: در خصوص آنچه در حوزه اختیارات ماست، برخورد می‌کنیم و درباره تخلفات صورت گرفته نیز اعتراض خود را به مراجع ذی‌صلاح اعلام کرده‌ایم و مخالف این ساخت‌وسازها هستیم.صالحی عمده مشکل را در زمینه تخلفات صورت گرفته و ساخت‌وساز در ارتفاعات ناشی از عدم اجرای قانون می‌داند و می‌گوید: برخی افراد هم نمی‌خواهند قانون را رعایت کنند.
کارشناسان و مسئولان در خصوص لزوم و ضرورت حفظ ارتفاعات شهر اتفاق نظر دارند و چندی پیش ممنوعیت ساخت‌وساز در این اراضی نیز به تصویب رسید با این حال پس از تصویب و ابلاغ این امر باز هم شاهد تخلفاتی در این زمینه و ادامه تخریب کوه‌ها بودیم. حال تنها می‌توان امیدوار بود که شعارهای مسئولان و مصوبات مربوطه کارگشا باشد و شهر بهشت را از ساخت‌وسازهایی که در حال تبدیل شدن به تهدیدی برای شهر است، نجات دهد.
ارسال نظر