تهران، طرح جامع میراثی ندارد

با وجود شناسایی بیش از دو هزار و ۳۰۰ نقطه میراثی در کلانشهر تهران اعم از ابنیه و مکان‌هایی که میزبان رویدادهای تاریخی بوده است، کمتر از ۵۰۰ مورد از آنها در فهرست آثار میراثی ثبت و شناسنامه‌دار شده است. این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در تلاش است بخشی از ماموریت‌های ذاتی خود را بر دوش شهرداری تهران بگذارد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، ضرورت و اهمیت حراست از ابنیه تاریخی و میراثی شهر تهران یک مسوولیت همگانی است و مدیران شهری و دولتی درباره اصل موضوع اختلاف نظر ندارند. منشا اختلافات در این رابطه درست از نقطه‌ای آغاز می‌شود که پای تامین منابع مالی به میان کشیده می‌شود. هر چند شهرداری تهران در سال‌های گذشته بازسازی و مرمت برخی از ابنیه میراثی و تبدیل آنها به موزه را دنبال کرده و پروژه‌هایی نظیر مرمت برج آزادی، باغ‌موزه قصر، خانه‌موزه شهید مطهری و خانه‌موزه مقدم را اجرا کرده است، اما بسیاری از اعضای شورای شهر تهران اعتقاد دارند که مداخله شهرداری در این حوزه باید مدیریت شود چراکه منابع مالی شهر محدود است و از این رو هزینه‌کرد منابع باید براساس اولویت‌بندی صورت گیرد. تکمیل خطوط مترو پایتخت، تامین کسری ۳۵۰۰ دستگاه اتوبوس ناوگان تهران و بیش از یکهزار واگن مترو، احداث خطوط حمل‌ونقل سبک ریلی و نظایر آن از اولویت‌های قطعی پایتخت است که در برنامه پنج‌ساله دوم شهرداری درباره آنها برنامه‌ریزی شده است. با این حال به نظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی به دلیل مشکلات مالی تلاش می‌کند شهرداری را با توجیه ایجاد درآمد پایدار برای شهر، درگیر پروژه‌های میراثی کند.

مجتبی شاکری، رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران اعتقاد دارد تکلیف شهرداری در قبال حفاظت از ابنیه میراثی نامشخص است. او با اشاره به فقدان یک سند جامع میراثی برای پایتخت، گفت: تدوین این سند بر عهده سازمان میراث فرهنگی است اما این سازمان تاکنون به این حوزه ورود نکرده است. بنابراین اکنون یک سند بالادستی در زمینه تعیین تکالیف شهرداری و دولت در قبال ابنیه میراثی و ارزشمند تهران وجود ندارد. وی اعتقاد دارد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تنها به دنبال استفاده از منابع مالی در اختیار شهرداری به منظور حفاظت از آثار میراثی است و برنامه مشخصی برای استفاده از ظرفیت‌های مدیریت شهری ندارد.

شاکری خاطرنشان کرد: ثبت یک اثر میراثی به منزله الزام رعایت حریم بنا است و در مواردی سازمان میراث فرهنگی ناچار می‌شود علاوه بر هزینه‌های مرمت و نگهداری، ابنیه مجاور یک اثر تاریخی را نیز تملک کند. مجموعه این اقدامات نیازمند تامین هزینه بالایی است که ظاهرا از عهده سازمان دولتی متولی امر خارج است. از این‌رو عده‌ای به دنبال واگذاری بخشی از این مسوولیت سنگین و هزینه بر به شهرداری تهران هستند. اما از آنجا که نقش شهرداری در قالب یک سند بالادستی مشخص نشده است، درگیر شدن با این حوزه صرفا به معنای هزینه‌کرد بودجه بدون برنامه روشن است و نقش شهرداری در این میان فقط تزریق پول خواهد بود.

رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران با اشاره به اینکه برخی از مدیران فرهنگی شهرداری مدعی هستند که در قالب مداخله‌های میراثی و احیای ابنیه تاریخی می‌توانند برای شهرداری درآمدزایی داشته باشند، گفت: این موضوع صرفا روی کاغذ مطرح شده و تاکنون حتی یک گزارش اثبات‌کننده ادعا در این خصوص به شورای شهر ارسال نشده است. وی با بیان اینکه در برخی از پیاده‌راه‌ها و بوستان‌های شهر در مقاطعی، نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و گردشگری برگزار شده است، تصریح کرد: این عناوین در حالی مطرح شده که درآمدزایی شهرداری در این بخش صرفا از طریق اجاره غرفه به مشاغل عمدتا غیرمرتبط با صنایع‌دستی حاصل می‌شود. این نمایشگاه‌ها به بازار مکاره‌ای می‌ماند که در آن انواع اجناس چینی از عینک گرفته تا کت و شلوار به حراج گذاشته می‌شود و صرفا غرفه‌های محدودی صنایع‌دستی استان‌ها را عرضه می‌کنند.

اما و اگرهای تاسیس سازمان گردشگری در شهرداری

شاکری با بیان اینکه شهرداری تهران قرار است در مرمت برج طغرل با سازمان میراث فرهنگی همکاری کند، خاطرنشان کرد: ظاهرا این سازمان تقاضای اعتبار ۸۰۰ میلیون تومانی دارد، در حالی که مطالعات و طرح اجرایی ارائه شده تناسبی با این رقم بودجه ندارد. بنابراین به نظر می‌رسد شورای شهر باید با حساسیت بیشتری بر نحوه هزینه کرد اعتبارات در این بخش نظارت کند. وی با اشاره به اصرار شهرداری بر ایجاد سازمانی موسوم به «سازمان گردشگری» در زیرمجموعه خود، تاکید کرد: این سازمان در حالی قرار است تشکیل شود که نه سند بالادستی در این حوزه وجود دارد و نه برنامه اجرایی مشخصی پیش روی شورای شهر است. بنابراین لازم است قبل از هرگونه تصمیم‌گیری در این رابطه در لایحه بودجه ۹۶، همه جوانب آن را بسنجیم.

شاکری به تجربه نیمه‌تمام و به مقصد نرسیده مراکز بهاران که نوعی مداخله بدون پشتوانه در کار سازمان بهزیستی کشور بود اشاره کرد و یادآور شد: اگر قرار باشد سازمان گردشگری ذیل شهرداری تشکیل شود، باید به اهداف مشخصی دست پیدا کند و برای کشور و پایتخت آورده داشته باشد؛ کمااینکه افزایش شمار گردشگران می‌تواند به اشتغال‌زایی منجر شود. اما اگر قرار باشد بدون سند بالادستی و شرح ماموریت روشن به این حوزه ورود کنیم، دچار همان عدم بازدهی خواهیم شد که اکنون در مراکز بهاران با آن مواجهیم. در واقع باید ریز ماموریت‌ها در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری تهران توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشخص و سپس سهم تکالیف شهرداری به روشنی مطرح شود. آنچه اکنون با واژه گردشگری در هشت سازمان و شرکت در شهرداری جریان دارد نوعی «گردشبری» و از جنس هزینه کردن برای مخاطبان است. به گفته وی، در ذیل بودجه موزه‌ها و باغ موزه ها، گردشگاه ها، سازمان نوسازی اراضی عباس آباد و... ردیف‌های هزینه‌ای در حوزه گردشگری بدون گزارش درآمد پایدار وجود دارد.

شاکری افزود: تاکنون دو نوبت لایحه ایجاد سازمان گردشگری به صحن آمده و نتوانسته پاسخگوی پرسش‌های اعضا برای کسب مجوز تشکیل این سازمان در شهرداری باشد. نبود زیرساخت‌های لازم برای پذیرایی از گردشگران خارجی و بی‌رغبتی سرمایه گذاران برای ساخت هتل، جایی برای ورود شهرداری در این حوزه را نمی‌دهد. وی با بیان اینکه گزارش کمیسیون بودجه شورا مجموع پروژه‌های متوقف مانده و در حال انجام را ۴۱هزار میلیارد تومان نشان می‌دهد، تصریح کرد: بی‌درنگ می‌توان گفت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باید به جای تکیه بر بودجه شهرداری کارخود را بکند و شهرداری هم، اکنون برای بار به زمین مانده پروژه‌ها ناچار است در ماموریت‌های اصلی خود دست به اولویت بندی بزند.