فضای غبارآلود فرهنگی دانشگاه‌های کشور
دنیای اقتصاد، عاطفه چوپان- دانشگاه همواره یکی از تأثیرگذارترین فضاها در شکل‌گیری شخصیت فرهنگی‏، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و ... دانشجویان است. طی چند سال گذشته و با رشد جمعیت کشور از طرفی و افزایش نیروی محصل و جوان جامعه از طرف دیگر کمبود نهادهایی برای رشد شخصیت جوانان در ابعاد مختلف به خصوص بعد فرهنگی به شدت احساس می‌شد‏ و این مشکل از زمانی شروع شد که رشد جمعیت از رشد امکانات و سطح فرهنگی کشور پیشی گرفت و ضعف آشکاری در این بخش پدیدار شد.از طرف دیگر رشد و اشاعه فرهنگ سایر کشورها و به خصوص کشورهای اروپایی با توجه به کمبود جمعیت جوان به سرعت رخ داد و رفته رفته با ایجاد دهکده جهانی، فرهنگ قشر جوان در کشور دچار تحول شد. شبکه‌های اجتماعی روزبه‌روز گسترده‌تر شد و افراد به سهولت در جریان آنچه در کیلومترها دورتر اتفاق می‌افتاد، قرار می‌گرفتند. همین زمان بود که حفظ فرهنگ ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گرفت و مسئولان بر آن شدند تا در برابر این غفلت چاره‌جویی کنند.
همه این اتفاقات در بستر جامعه ایران جریان دارد و حساسیت موضوع می‌طلبد تا به‌منظور اصلاح روند موجود، برنامه‌هایی مشخص، مدون، به‌روز، قابل‌اجرا، قابل‌رقابت و صحیح انجام شود.در این بین نقش دانشگاه‌ها به‌عنوان یک مکان مقدس آموزشی با وجود داشتن پارامترهای مثبتی از جمله نگاه علمی به مسائل، روشنفکری و درنظرگرفتن شرایط و ضوابط جامعه به منظور غنی‌سازی فرهنگ جامعه و به خصوص قشر جوان بسیار قابل‌توجه است. دانشگاه به‌عنوان بستری برای رشد شخصیت دانشجو همواره مورد توجه و اهمیت است و نگاه تک‌بعدی آموزشی به آن یک اشتباه محض است چراکه اغلب فعالیت‌های جانبی از جمله هنری، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ... با استقبال بیشتری همراه است و چه بسا از آموزش مستقیم تاثیرات مثبت بیشتری دارد.به‌منظور بررسی نقش محیط دانشگاه و تاثیر آن بر شکل‌گیری شخصیت دانشجویان در ابعاد مختلف با دکتر محمدجواد مقدس، معاون دانشجویی-فرهنگی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به گفت‌وگو نشستیم، محمدجواد مقدس، متخصص ترمیم و زیبایی دندان است. وی که تخصص خود را در ۲۵ سالگی گرفت، هم‌اکنون با سابقه ۲۵ ساله تدریس در دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، معاونت فرهنگی این دانشکده را نیز برعهده دارد.

فضای فرهنگی دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه علوم پزشکی را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
فضای فرهنگی دانشکده دندانپزشکی مشهد و سایر دانشگاه‌ها، نمی‌تواند جدا از فضای فرهنگی غالب در سراسر کشور باشد، چون دانشجو هم هرچند روشنفکر، فرهیخته و بادانش اما عضوی از همین مردم دور و بر ماست که هر روز آن‌ها را می بینیم و با آن‌ها زندگی می‌کنیم. البته ممکن است در برخی جزئیات و رفتارها دارای تفاوت‌ها و ویژگی‌های فردی و صنفی باشد اما در مجموع همان است که مابقی مردم هستند. به هر حال فضای فرهنگی دانشگاه‌های کشور تا حدودی به‌هم‌ریخته و غبارآلود است. بخشی از دلایل آن به پوست‌اندازی فرهنگی کشور و به‌ویژه جوانان ما برمی‌گردد که در تقابل بین سنت و مدرنیته و دهکده روزبه‌روز کوچکتر ارتباطات در جهان معاصر، از یک سو و ارزش‌های اسلامی، فرهنگ ایرانی، سنت‌های گذشتگان و باورهای ریشه‌دار خانواده و بزرگترها از دیگر سو، کمی سرگردان و حیران مانده است. از سویی هر روز با پدیده‌های نو و جدیدی روبه‌روست که او را از همه طرف احاطه کرده‌اند و نمی‌تواند در مقابل آن‌ها بی‌تفاوت بوده یا چشم بسته عبور کرده و توجهی هم نکند، مانند هجوم شبکه‌های اجتماعی با همه مزایا و معایبی که دارند. بسیاری از بزرگان ما که از درک کامل و تحلیل واقعی این پدیده‌ها ناتوان و به دلایلی جا مانده‌اند، فقط سعی در پاک کردن صورت مسأله‌هایی از این دست دارند و مدام نسخه به شدت قدیمی و بی‌تاثیر نباید و ممنوعیت را تجویز می‌کنند. در حالی‌که ما نیازمند شناخت کامل تهدیدهای فضای سایبری، دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هستیم تا ضمن ایجاد آگاهی و شناخت زیرپوستی به دانشجویان، این تهدیدها را با ظرافتی عالمانه و در کنار شریعت مقدس اسلام، تبدیل به فرصت‌هایی ماندگار و پایدار کنیم.

همچنین با تشویق دانشجویان‌مان به پویایی و تلاش بیشتر درکسب دانش و رشد علمی البته با فضای جدیدی که متأثر از جایگاه علمی ایران عزیز در جهان به دست آمده و قابل‌تقدیر هم هست، احساس می‌کنم که به همین نسبت در پرداختن به دغدغه‌های فرهنگی دانشجویان غفلت می‌شود و مثل قیمت‌گذاری کالاها در بازار آن را به امان خدا رها کرده‌ایم تا خود به‌طور طبیعی به تعادل رسیده و آرام و قرار یابد. این خیلی بد است که رشد هر بخش به بهای فراموشی و خدای ناکرده از دست رفتن بخش دیگری تمام شود. هر چند معاونت فرهنگی در این مورد به‌خصوص و سایر موارد مشابه دست‌بسته و بیکار ننشسته اما به تنهایی و بدون مشارکت و همفکری سایر بخش‌های مسئول و مرتبط،کار چندانی که در خور و شایسته فرهنگ باشد، نمی‌تواند انجام دهد. باتوجه به طولانی بودن طول دوره آموزش دانشگاه‌های علوم پزشکی که معمولا ۶ تا ۷ ساله است و دانشجویان مدت زمان زیادی را در دانشگاه می‌گذرانند ما برای وقت‌های خالی آنان برنامه‌ریزی انجام داده‌ایم و به شدت به دنبال ایجاد فضای مناسب برای فعالیت‌های فوق برنامه فرهنگی هستیم. این مسأله را تکلیف خود می‌دانیم که در زمینه علمی و فرهنگی برنامه‌های متنوعی برای دانشجویان برگزار کنیم‏‏، در این راستا کلاس‌های مختلف هنری از جمله خوشنویسی، نستعلیق، شکسته، طراحی، نقاشی، کاریکاتور، تهذیب، عکاسی، فیلم کوتاه، پویانمایی، پانتومیم، نمایش‌نامه‌خوانی و نمایش‌نامه‌نویسی، تئاتر، موسیقی و آواز ویژه آقایان درنظرگرفته شده است، همچنین در زمینه فرهنگی نیز تشکل‌های مختلف سیاسی از جمله انجمن سیاسی، بسیج دانشجویی و انجمن جامعه پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی فعال است.

چه برنامه‌هایی را برای بالا بردن سطح فرهنگی دانشگاه انجام داده و یا در دست اجرا دارید؟
برنامه‌ها را در دو حوزه جداگانه هنری و فرهنگی دنبال می‌کنیم و همواره به‌دنبال بالاترین سطح کیفی در برنامه‌ها هستیم، با توجه به علاقه دانشجویان برای آن‌ها در قسمت‌های موسیقی و تئاتر فعالیت‌های بسیار زیادی را ترتیب داده‌ایم و در این حوزه، فعالیت کانون‌های دانشجویی شایان توجه است‏، در واقع فعالیت‌های تئاتر و موسیقی از آغاز تا انجام به عهده خود دانشجویان است و تا جایی که این برنامه‌ها مشکلی با اصول نداشته باشد سعی می‌شود به نحو احسن انجام شود، در واقع همواره تلاش شده که این برنامه‌ها برای ورود دانشجویان به اجتماع مناسب باشد.فعالیت‌های فوق برنامه از آن جهت مورد توجه است که دانشجویان به آن‌ها نیازمند و علاقه‌مند هستند و این برنامه‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد، برای مثال درماه گذشته جشنواره موسیقی در شیراز ویژه دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور برگزار شد و دانشجویان مشهد نیز در آن حضور داشتند. در خصوص برگزاری برنامه‌هایی از جمله موسیقی و تئاتر یکسری چارچوب‌های نظام و شأن شهر مذهبی مشهد باید رعایت شود و سعی می‌شود تا جایی که ممکن است حساسیت و محدودیت‌ها را در چارچوب قوانین کاهش دهیم. البته با توجه به اینکه کار ما در حوزه دانشجویی است ارتباط زیادی با بیرون نداریم.

از نظر شما فضای دانشگاهی چه قدر می‌تواند بر جو عمومی فرهنگ جامعه تاثیرگذار باشد و دراین میان نقش دانشجویان و اساتید چیست؟
تمام توان خود را صرف آن کردیم تا اکثر برنامه‌های فرهنگی و هنری را به تشکل‌های دانشجویی واگذار کنیم که این امر باعث درگیری مستقیم دانشجویان با برنامه‌ها شده و باعث می‌شود که دانشجویان ضمن ارتباط با محیط خارج از دانشگاه تجربیات بسیاری کسب کنند. همچنین با توجه به این که اکثر دانشجویان از شهرهای اطراف و بعضا کشورهای خارجی هستند یک بافت فرهنگی متفاوت در دانشگاه ایجاد می‌شود و حضور طولانی‌مدت دانشجویان در دانشگاه باعث ایجاد وحدت و تفاهم بین آن‌ها می‌شود.فعالیت تشکل‌ها و انجمن‌های دانشجویی برای برگزاری برنامه‌های مختلف کمک موثری به بلوغ افراد و حضور آن‌ها در جامعه می‌کند. درگیری مستقیم دانشجویان در خصوص برگزاری برنامه‌ها، در آن‌ها حس مسئولیت‌پذیری ایجاد می‌کند و در این بین بسیاری از اساتید دانشگاه که در رشته‌های فرهنگی و هنری خاص مهارت دارند به صورت داوطلبانه در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند. اداره و مدیریت برنامه‌ها همواره با دانشجوهاست و این امر مفید است. از نظر بودجه برای برنامه‌های فرهنگی هیچ‌گاه با کمبود مواجه نبودیم و همواره بودجه جداگانه در اختیار دانشکده قرار گرفته است.

همان‌طورکه می‌دانید در سال 2017 برنامه‌های خاصی برای مشهد به‌عنوان پایتخت معنوی جهان اسلام درنظر گرفته شده و ارگان‌های مختلفی در تدارک و آمادگی برای آن هستند، برنامه‌های دانشگاه علوم پزشکی در این رابطه چیست؟
در رابطه با سال ۲۰۱۷ برنامه کلان تدوین شده اما هنوز استارت کار نخورده است، البته شایان ذکر است که برنامه‌های آکادمیک و معمول دانشگاه به منظور ارائه به صورت اتوماتیک‌وار ادامه می‌یابد و دانشجوها به صورت کاملا فعال در تمام حوزه‌های هنری و فرهنگی گذشته مانند روال سابق شرکت خواهند کرد.

بخش بزرگی از گردشگران سلامت به مشهد می‌آیند و بسیاری از آنان از خدمات پزشکی مشهد به‌عنوان قطب دندانپزشکی استفاده می‌کنند، این موضوع را چه طور ارزیابی کرده و آیا برنامه‌ای برای توجیه دندان‌پزشکان شهر جهت تبادل فرهنگی احتمالی طی این فرآیند دارید؟
گردشگری سلامت یکی از شاخه‌های مهم گردشگری بوده و مشهد با توجه به نقش بسیار پررنگی که در زمینه جذب گردشگر دارد در این زمینه نیز فعال است، هزینه‌های درمان نیز در مشهد با توجه به امکانات بسیار خوب نسبت به سایر کشورها مناسب‌‌تر است که از جمله این خدمات می‌توان به خدمات بیمارستان رضوی اشاره کرد، البته برای حوزه دندانپزشکی تمهیداتی به منظور ارائه خدمات به گردشگران درنظرگرفته شده که در این راستا مجتمع بزرگی در مشهد در حال راه‌اندازی است و پس از راه‌اندازی به منظور توریسم‌درمانی استفاده خواهدشد. در این مجتمع هزینه‌های درمان بسیار کمتر خواهد بود. در رابطه با انتقال مفاهیم و مضامین فرهنگی از طریق پزشکان، برنامه مدونی در نظر گرفته نشده است اما با توجه به این که پزشکی یک فصل مشترک در تمام دنیاست و ایرانیان همواره مهمان‌نواز هستند، این انتقال فرهنگ و برخورد خوب به صورت اتوماتیک‌وار و طبیعی انجام می‌شود و پزشکان همواره سعی می‌کنند با افراد غیر بومی با احترام بیشتری برخورد کنند، البته در این خصوص می‌توان پیشنهادی مبنی بر تعامل وزارت‌خانه های مرتبط با وزارت بهداشت و درمان برای توجیه پزشکان به منظور جذب گردشگران سلامت داد.

درپایان اگر نکته ای هست که مایلید مطرح شود، بیان کنید.
باید تأکید کنم همواره حوزه دانشگاه را خودگردان و مستقل درنظرداریم و سعی می‌کنیم از فضای بیرون از دانشگاه زیاد تأثیر نپذیریم و تاکنون نیز در این زمینه موفق بوده‌ایم. حفظ استقلال و پاسداری از محیط دانشگاه، دانشگاه خودگردان، تاکید بر عدم‌دخالت نیروهای بیرونی، فراهم کردن تری برای فعالیت‌های حزبی، سیاسی، فرهنگی و...، به‌وجود آوردن فضای حزبی، آزاداندیشی همراه با احترام متقابل، جلوگیری از رفتارهای افراطی و تفریطی در فضای دانشگاه و حفظ این فضا همواره از دغدغه‌های مهم ما بوده و همواره تلاش شده تا فعالیت‌های فرهنگی و هنری در راستای ایجاد نشاط بین دانشجویان و تأثیر مثبت و غیرمستقیم در آینده آن‌ها باشد.