نظارت باید هوشمند و خود تنظیم باشد
با توجه به روند تحولات جهانی صنعت بیمه، سیاست‌گذاری و نظارت یکی از چالش‌های اساسی صنعت بیمه کشور است. در‌همین‌راستا بیستمین همایش ملی و ششمین همایش بین‌المللی بیمه و توسعه به امر نظارت در شرکت‌های بیمه پرداخته و با عنوان «نظارت مطلوب بر صنعت بیمه و فعالیت‌های بیمه‌گری» برگزار می‌گردد. این بخشی از گفت و گوی دنیای اقتصاد با دکتر غدیر مهدوی رییس پژوهشکده بیمه مرکزی ایران است . مشروح آن را در ادامه بخوانید:
آقای دکترپژوهشکده بیمه مسوول برگزاری بیستمین همایش ملی و بین المللی بیمه و توسعه است، لطفا درخصوص چگونگی برگزاری همایش امسال توضیح دهید؟
پس از پیروزی انقلاب و تصویب قانون اداره امور شرکت‌های بیمه در ۱۳ آذر ۱۳۶۷ توسط بیمه مرکزی ایران به‌عنوان بازوی نظارتی دولت در صنعت بیمه، این تاریخ به‌عنوان روز بیمه تعیین و از آن سال به بعد در چنین روزی همایشی از طرف آن سازمان هرساله با حضور همه شرکت‌های بیمه برگزار می شود. ۱۳ آذر روز مهمی برای صنعت بیمه ایران محسوب می شود. زیرا در این روز قانون اداره امور شرکت های بیمه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به موجب آن چهار شرکت بیمه ایران ، آسیا ، البرز و دانا در بازار کشور فعال شدند. اولین سمینار بیمه و توسعه با موضوع «بررسی نقش بیمه در توسعه اقتصادی کشور» در آذرماه سال ۱۳۷۳به صورت ملی برگزار شد. از سال ۱۳۸۶ چهاردهمین همایش ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی بیمه و توسعه تحت عنوان «راهکارهای توسعه بیمه‌‌های خرد» به پژوهشکده بیمه واگذار شده است. شایان ذکر است که در این سال همایش برای اولین بار صورت بین‌المللی برگزار شده و پس از آن و هر سال نسبت به سال قبل بر جنبه علمی بودن آن افزوده می شود. در سال جاری نیز پس از تعیین موضوع و محورهای همایش، فراخوان برای ارسال مقالات به شرکت های بیمه و مراکز دانشگاهی و نیز اخبار همایش به رسانه‌های جمعی ارسال شد. ستاد خبری و اطلاع رسانی نیز تشکیل شد و با افراد حقوقی و حقیقی و تعدادی از مهمترین شرکت های بیمه سراسر جهان تماس گرفته شد. و سه سخنران شامل پروفسور تاکائو یونه یاما(استاد مدیریت ریسک و بیمه دانشگاه هیتوتسوباشی ژاپن ، رئیس انجمن بیمه و ریسک آسیا و اقیانوسیه)، پروفسور جان مانکوویچ (معاون دبیر کل انجمن ژنو (رابط شرق اروپا) و رئیس طرح پروگرس و استاد مدیریت مالی دانشگاه تکنولوژی ورشو) و آقای رائول مالمشتاین (رئیس هیئت مدیره سازمان نظارت امور مالی استونی) در این سمینار مقالات خود را ارائه خواهند داد. این همایش در تاریخ سیزدهم آذرماه ۱۳۹۲ در برج میلاد برگزار می‌گردد.

لطفا درخصوص موضوع و مقالات ارسالی توضیح دهید؟
با توجه به روند تحولات جهانی صنعت بیمه، سیاست‌گذاری و نظارت یکی از چالش‌های اساسی صنعت بیمه کشور است. در‌همین‌راستا بیستمین همایش ملی و ششمین همایش بین‌المللی بیمه و توسعه به امر نظارت در شرکت‌های بیمه پرداخته و با عنوان "نظارت مطلوب بر صنعت بیمه و فعالیت‌های بیمه‌گری" برگزار می‌گردد. محورهای همایش طیف وسیعی از مباحث مربوط به نظارت بر صنعت بیمه را در‌بر‌می‌گیرد:
• تجارب و الگوهای موفق در نظارت بر صنعت بیمه؛
• مدل‌های نظارت مالی در صنعت بیمه؛
• مدل‌های نظارت فنی در صنعت بیمه؛
• مدل‌های احراز صلاحیت سهام‌داران و مدیران شرکت‌های بیمه؛
• مطالعه تطبیقی الگوهای نظارت در ایران و جهان؛
• بررسی نظام نظارت در کشورهای گوناگون با تأکید بر کشورهای پیشرو؛
• نقد الگو و آیین‌نامه نظارت مالی در ایران؛
• نقد الگو و آیین‌نامه‌های نظارت فنی در ایران؛
• بررسی و ارائه نظام نظارت مطلوب در ایران؛
• بررسی نقاط قوت و ضعف و تجارب نظام نظارت تعرفه‌ای در ایران؛
• جایگاه حقوقی و قانونی نهاد ناظر بر صنعت بیمه در ایران و کشورهای گوناگون؛
• اصول و استانداردهای بین‌المللی نوین در صنعت بیمه؛
• پولشویی در صنعت بیمه و راهکارهای مقابله با آن؛
• جایگاه قانونی و فنی بیمه‌های اتکایی اجباری در ایران و جهان؛
• نقش نظارت داخلی درون شرکتی در نظارت مطلوب بر صنعت بیمه؛
• بررسی ابعاد گوناگون و محدوده نظارت و کنترل مقام ناظر در صنعت بیمه.
• نظام نظارت مناسب بر شبکه فروش بیمه
دبیرخانه علمی همایش از چند ماه گذشته با اعلام فراخوان به صورت ملی و بین‌المللی اقدام به تبلیغات و دریافت مقاله نموده است. از میان۱۸۷ مقاله ارسالی داخلی و ۳ مقاله خارجی، ۳۹ مقاله برای ارائه و ۳۹ مقاله به صورت پوستری انتخاب شدند.
همانطور که استحضار دارید، محوریت اصلی سمینار امسال "نظارت مطلوب بر صنعت بیمه و فعالیت‌های بیمه‌گری" است به نظرشما نظارت مطلوب بربیمه گری چه شاخصه-هایی دارد؟
به نظر من نظارت مطلوب باید هوشمند، نهادینه و خود تنظیم باشد. هوشمند باشد تا بتواند ضمن استفاده از جدیدترین تکنولوژیها، آینده نگری درستی از وقایع داشته و قوانین و مقررات را به موقع وضع کند. باید نهادینه باشد یعنی با وضع قوانین و مقررات درست و ایجاد نهادهای کارامد از نظارتهای سلیقه ای و غیر علمی جلوگیری شود خود تنظیم باشد که با تنظیم قوانین و زیرساختهای صحیح، اجازه دهد که نارساییها خود به خود رفع شود و برای هر مشکلی نهاد نظارت دخالت نکند. نظارت مطلوب باید به شفافتر شدن بازار کمک نماید.

لطفاً درخصوص نحوه نظارت برصنعت بیمه طی سالهای گذشته توضیح دهید و ازچالشها و موانع پیش روی نظارت اصولی برصنعت بیمه بگویید؟
مهمترین وظایف و اختیارات بیمه مرکزی ایران را می‌توان، تهیه آیین نامه و مقرراتی برای حسن اجرای امر بیمه در ایران، تهیه اطلاعات لازم از فعالیتهای کلیه موسسات بیمه، انجام بیمه های اتکایی اجباری، قبول بیمه های اتکایی اختیاری، واگذاری بیمه های اتکایی، ارشاد، هدایت و نظارت بر موسسات بیمه و حمایت از آنها در جهت حفظ سلامت بازار بیمه، تنظیم امور بیمه اتکایی، جلوگیری از رقابت های مکارانه و ناسالم و اداره صندوق تامین خسارتهای بدنی دانست. نظارت مالی ونظارت فنی از اصلیترین وظایف بیمه مرکزی است . بیمه مرکزی با نظارت مالی حاشیه توانگری شرکتهای بیمه را مد نظر قرار داده و سطح فعالیت شرکتها را تعیین میکند. بیمه مرکزی با بررسی حق بیمه های ارائه شده توسط شرکتهای بیمه، و جلوگیری از نرخ شکنی های غیر منطقی بر بازار بیمه نظارت فنی مینماید.
تا قبل از آزادسازی تعرفه های بیمه‌ای یکی از وظایف نهاد نظارت این بود که شرکتها از نرخهای از پیش تعیین شده عدول نکنند. اما بعد از آزادسازی وظیفه نهاد ناظر سختتر شده و باید به نوعی شرکتهایی را که هر یک نرخی جداگانه را اعمال می‌کنند مدیریت نماید.

به نظرشما بازاربیمه ایران چگونه بازاری است؟ رقابتی؟انحصاری؟رهبری بازار؟
با توجه به بازار بیمه در قبل از انقلاب و تغییراتی که در ابتدای انقلاب در راستای دولتی کردن شرکتهای بیمه انجام شد، در مجموع ۴ شرکت دولتی به ارائه خدمات می‌پرداختند علی‌رغم اینکه سهم یکی از این شرکتها بسیار بالا بود، اما با توجه به این حقیقت که تعرفه های بیمه ای تا چند سال پیش به صورت ثابت بود نمی توان عبارت رهبری بازار را برای آن سالها به کار برد. زیرا در رهبری بازار یک بنگاه بزرگ براساس حداکثرسازی سود بنگاه خود قیمت را تعیین کرده و به دیگر بنگاهها اجازه میدهد در قیمت داده شده به فروش بپردازند، در حالیکه در تعرفه ثابت این تعرفه ها برای شرکت بزرگ هم از پیش تعیین شده بود.اما به دنبال اجازه ورود به شرکتهای خصوصی و خصوصی سازی صورت گرفته در شرکتهای دولتی در سالهای اخیر و آزادسازی تعرفه های بیمه از ۱۳۸۸ به بعد و همچنین این حقیقت که حدود ۵۰ درصد از سهم حق بیمه ها به یک شرکت مربوط می‌شود می‌توان بیان داشت بازار بیمه در حال حاضر یک بازار رهبری قیمت است که سعی می‌شود با اقداماتی که از سوی بیمه مرکزی در حال اجراست، سهم شرکتهای دیگر هم افزایش یافته و بازار به سمت رقابت حرکت کند.

حذف نظام تعرفه چه تاثیری بربازارداشت؟ شما با حذف تعرفه موافق هستید؟
: در پاسخ باید گفت تقریباً کشورهای محدودی هستند که تعرفه ثابت بیمه‌ای دارند و در بیشتر کشورها نرخ گذاری به عهده خود شرکتهای بیمه‌ای گذاشته شده است. بنابراین حرکت به سمت آزادسازی تعرفه یک ضرورت بود که دیر یا زود باید انجام می‌پذیرفت. اما در مورد نحوه اجرای آزادسازی انتقاداتی داشتیم که اتفاقاً در طرحی که سال گذشته در پژوهشکده بیمه صورت پذیرفت به این موارد اشاره نمودیم. حذف تعرفه باعث افزایش رقابت در بازار شده است و باعث گردید حق بیمه-ها کاهش یابد. هرچند دیده می شود که برخی از شرکتهای بیمه برای افزایش سهم بازار نرخهای غیر فنی را ارائه می کنند که باعث ایجاد مشکلاتی برای شرکتهای بیمه دیگر شده و همچنین با توجه به اینکه نرخها غیر منطقی بیان شده‌اند هنگام پرداخت خسارت مشکلاتی برای بیمه گزاران ایجاد میشود. یکی از اهداف این همایش پرداختن به این موانع و مشکلات و مهمتر از آن ارائه راه حلهایی برای نهاد ناظر برای غلبه بر آن می‌باشد که در برخی مقالات به خوبی به آنها اشاره شده است. امید است نتایج این مقالات به همراه طرحها و گزارشاتی که در پژوهشکده در حال انجام است بتواند راه حلهایی جامع و کاربردی برای نهاد ناظر برای غلبه بر مشکلات جدید باشد.
نقش نهاد ناظر را درتوسعه علمی و آموزش حرفه بیمه گری دردانشگاه ها چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا نهاد نظارت نقش خود را دراین بخش به خوبی ایفا کرده است؟
:یکی از نقشهای نهاد ناظر بیمه ای توسعه دانش و کمک به استفاده از دانش روز در مدیریت شرکتهاست که با کمک پژوهشکده اقداماتی در این زمینه در حال انجام است. متاسفانه در طی سه دهه گذشته، سرمایه گذاری کافی برای توسعه منابع مورد نیاز صنعت بیمه به خوبی انجام نگرفته است و صنعت بیمه از ضعف شدید دانش و تجربه رنج می برد.

پژوهشکده بیمه دراین خصوص چه اقداماتی انجام داده است؟
: از حدود دو سال پیش تلاشهایی جدی صورت گرفت که پژوهشکده رابط علمی بین دانشگاه ها و صنعت بیمه باشد، توافق نامه‌هایی با برخی دانشگاههای داخلی نظیر دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، دانشگاه بهشتی برای برگزاری دوره های کارشناسی ارشد و دکتری رشته‌های مرتبط امضا شده و تعاملاتی با برخی موسسات معتبر خارجی از کشورهای چین و مالزی برای تبادل استاد و دانشجو صورت پذیرفته، همچنین در کنفرانس جاری نیز تفاهم نامه هایی با مدعوین خارجی برای همکاریهای مشترک در زمینه های مرتبط بیمه ای امضا خواهد شد که امید است نتیجه تمام این تلاشها معرفی نسل جدیدی از متخصصان حرفه ای بیمه ای باشد.
به نظرشما آیا بهترنیست لوایحی که برای تصویب درشورای عالی بیمه مطرح می شوند قبل از ارایه به این شورا ازنظرمقایسه با سایرکشورها درپژوهشکده بیمه مورد ارزیابی قرار گیرند؟
یکی از ایرادات اساسی که در گزارش پژوهشکده به نحوه آزادسازی صورت پذیرفت این بود که اگر قبل از تصویب این قانون اقدامات پژوهشی در مورد نحوه مناسب آزادسازی صورت می پذیرفت بی شک نتایج بهتر و مشکلات کمتری پیش می آمد. پژوهشکده می بایست مغز متفکر صنعت باشد و قبل از تصویب هر لایحه میبایست روزها و ماهها در پژوهشکده در خصوص آن مطالعه و تحقیق صورت پذیرد.

لطفا درخصوص رتبه بندی بیمه مرکزی از توانگری مالی شرکت های بیمه توضیح دهید.
سطوح توانگری بدین معناست که شرکت های مذکور تا چه حد توانائی ایفای تعهدات خود در مقابل بیمه گذاران و صاحبان حقوق آنان را دارا می باشند. طبق آیین نامه شماره ۶۹ بیمه مرکزی، سطوح توانگری شرکتها به پنج گروه تقسیم بندی میشود. بدین صورت که اگر مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با ۱۰۰ درصد و بیشتر باشد در سطح یک، ۷۰ تا ۱۰۰ سطح دو، ۵۰تا ۷۰ سطح سه، ۱۰تا ۵۰ سطح چهار و زیر ۱۰ سطح پنج توانگری میباشد. طبق محاسبات بیمه مرکزی، از شرکتهای فعال مورد بررسی در سال ۱۳۹۱، ۱۸ شرکت در سطح یک، ۴شرکت در سطح دو و سه شرکت در سطح چهار قرار گرفتند. شرکت هایی که سطح یک توانگری را احراز نکرده اند درصورتی که در مهلت مقرر، نسبت به تهیه و ارایه برنامه بهبود وضعیت توانگری مالی خود اقدام نکنند؛ از سوی بیمه مرکزی و شورای عالی بیمه با محدودیت های شدیدتری روبرو خواهند شد.