۸۰ سال تامین مالی بخش مسکن و ساختمان؛ چه تعداد خانه ساخته شد، چند نفر صاحب سرپناه شدند؟
تولد تا بلوغ بانک مسکن
به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، بانک مسکن در سال ۱۳۵۸ براساس طرح ادغام بانک‌ها (مصوب ۱۷ خرداد سال ۵۸ شورای انقلاب اسلامی) از ادغام بانک‌های رهنی ایران، ساختمان، شرکت سرمایه‌گذاری‌های ساختمانی بانک‌های ایران و ۱۳ شرکت پس‌انداز و وام مسکن (کوروش، اکباتان، پاسارگاد در تهران و سایر مراکز استان‌ها از جمله همدان، کرمانشاه، مازندران، گرگان، سمنان و آبادان) تشکیل شد.
در حال حاضر بانک مسکن با شبکه گسترده خود در سطح کشور به عنوان بنگاه اقتصادی معتبر علاوه بر تولید واحدهای مسکونی، در جهت اعطای تسهیلات و خدمات بخش مسکن شامل تسهیلات مختلف افتتاح حساب جاری، صدور انواع ضمانت‌نامه‌ها، حوالجات، خدمات چک فاکس، چک مسافرتی، انواع امور ارزی و اعتبار اسنادی و انواع خدمات الکترونیکی سامانه تسویه ناخالص آنی (ساتنا)، تلفنبانک، مسکن کارت، pin pad، دستگاه خودپرداز، pos، محاسبه سود سپرده‌ها (در محیط وب) کارت هدیه و پایگاه‌های شبانه‌روزی فعالیت می‌کند.
بانک مسکن همچنین در موضوعات مرتبط با نظام تامین مالی مسکن و ساختمان فعالیت می‌کند که به شرح زیر است:
الف. پرداخت تسهیلات در برابر رهن اموال غیر منقول به منظور خرید و یا واریز بدهی ناشی از خرید واحد مسکونی، احداث، تکمیل و تعمیر ساختمان
ب. افتتاح حساب جاری، پس‌انداز و قبول سپرده اعم از دیداری یا مدت‌دار
ج. انتشار و فروش اوراق مشارکت مسکن و اوراق قرضه مسکن براساس قوانین و مقررات مربوطه
د. اعطای تسهیلات و یا اعتبار به سازندگان واحدهای مسکونی ارزان قیمت و متوسط قیمت
ه. دریافت تسهیلات و یا اعتبار از منابع داخلی
و. صدور ضمانت‌نامه‌های مربوط به طرح‌هایی که ضمانت‌نامه‌های اولیه آن را خود قبلا صادر کرده است و صدور ضمانت‌نامه به منظور دریافت تسهیلات و اعتبار از سایر بانک‌ها دربرابر رهن مازاد اموال غیرمنقول سازندگان مجتمع‌های مسکونی
ز. اعطای تسهیلات مسکن به سازندگان مجتمع‌های مسکونی در برابر ضمانت‌نامه بانکی
ح. اعطای تسهیلات به واحدهای صنعتی سازنده مصالح ساختمانی
ط. انجام سایر عملیات بانکی که به موجب قوانین و مقررات برای بانک‌ها ممنوع نباشد.
بانک مسکن به جای بانک رهنی
در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی- اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰- با تصویب نهایی قانون عملیات بانکی بدون ربا توسط مجلس شورای اسلامی، بانک مسکن با پیروی از وظایف و رسالت خود، نقش فعالی در بخش مسکن ایفا کرد به‌طوری‌که جهش قابل توجهی در مانده تسهیلات اعطایی به این بخش در بانک رقم خورد.
در سال ۶۴ با تصویب طرحی مشترک از سوی وزارت مسکن و شهرسازی و بانک مسکن، این بانک به عنوان بانک عامل توزیع‌کننده اعتبارات در این بخش، معرفی و تعیین شد و حساب جدیدی تحت عنوان «حساب سپرده قرض‌الحسنه تامین مسکن» در بانک مسکن ایجاد شد و در قالب همین سپرده، زمین یا واحد مسکونی توسط دولت تامین شد و تسهیلات به منظور احداث یا واگذاری نیز توسط بانک پرداخت می‌شد. در همین سال با هدف اجرای آیین‌نامه تولید خانه‌های ارزان قیمت، مجوز ایجاد «صندوق پس‌انداز مسکن» صادر شد اما اجرای گسترده این طرح عملا در سال ۶۸ بروز کرد. در سال ۶۸ حساب دیگری با عنوان «سپرده سرمایه‌گذاری مسکن» ایجاد و جایگزین حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز مسکن شد. مهمترین خاصیت این حساب، توانایی تقویت بنیه مالی بانک از طریق جذب بیشتر سپرده بود. صندوق پس‌انداز مسکن از سال ۶۹ به شکل کامل فعال شد و طی مدت کوتاهی، موفقیت مناسب در جذب سپرده به دست آورد. سقف تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن سال ۷۳ از ۵/ ۱ میلیون تومان به ۵/ ۲ میلیون تومان افزایش یافت و در اواخر همان سال «حساب صندوق پس‌انداز مسکن ویژه کارکنان دولت» افتتاح شد. طی سال‌های ۶۹ تا ۷۳ با اتمام جنگ تحمیلی، انواع حساب‌های بانک مسکن باعث سپرده‌گذاری خانوارها برای تامین نیاز مسکن خود شد به گونه‌ای که مانده حساب‌های صندوق پس‌انداز مسکن، کارکنان دولت و تامین مسکن، از ۱۰ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان در سال ۶۹ به ۷۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در پایان ۷۳ رسید و عملا ۸ برابر شد.
بانک مسکن در طول زمان اقدام به بازتعریف محصولات قبلی و طراحی حساب‌ها و مدل‌های جدید تامین مالی کرد. در تابستان سال ۷۴ پرداخت تسهیلات خرید مسکن توسط بانک مسکن به سایر اقشار آغاز شد و طرح سپرده‌گذاری براساس مدل (۵/ ۳ میلیون تومان- ۴ ماه یک برابر) در پاییز همان سال به اجرا درآمد. این اقدام باعث رشد قابل توجه فعالیت صندوق پس‌انداز مسکن شد. در شهریور سال ۷۷ سقف تسهیلات مسکن به ۵ میلیون تومان افزایش یافت. در اردیبهشت سال ۷۹ حساب پس‌انداز مسکن جوانان افتتاح شد. در قالب این حساب، دارنده حساب قادر است با رعایت برنامه سپرده‌گذاری در بلندمدت با شرایط خاص و استثنایی از مزایا و تسهیلات ویژه این حساب برخوردار شود. در دوره ۷ ساله منتهی به پایان سال ۸۰، مانده حساب‌های صندوق (پس‌انداز مسکن، کارکنان دولت و تامین مسکن و جوانان) ۶۰۷ درصد رشد کرد. سقف تسهیلات مسکن در مرداد سال ۸۱ به رقم ۷ میلیون تومان و در اردیبهشت ۸۳ به رقم ۱۲ میلیون تومان افزایش پیدا کرد. در اواسط سال ۸۴ مقرر شد امکان پرداخت تسهیلات بدون سپرده خرید توام با تسهیلات با سپرده فراهم شود. سقف تسهیلات توام، در مجموع به ۱۸ میلیون تومان بالغ شد. در دوره زمانی سال‌های ۸۱ تا ۸۵ نیز مجددا رکورد دیگری از رشد سپرده‌های صندوق پس‌انداز مسکن در بانک مسکن به ثبت رسید به‌طوری‌که سپرده‌ها از ۹۱۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در پایان سال ۸۱ به مبلغ ۴ هزار و ۴ میلیارد تومان در پایان سال ۸۵ افزایش پیدا کرد که به معنای ۴/ ۴ برابر شدن حجم سپرده‌ها بوده است.
بانک مسکن با شبکه گسترده خود (۱۲۵۵ شعبه و ۱۷ باجه) در سراسر کشور به عنوان بزرگترین و معتبرترین بنگاه اقتصادی در این حوزه، علاوه بر فعالیت در زمینه اعطای تسهیلات در بخش مسکن همچون تسهیلات مشارکت ساخت، خرید خانه و... در بخش‌های دیگر اقتصاد از جمله خدمات و بازرگانی، طرح‌های قرض‌الحسنه خوداشتغالی و مشاغل خانگی، قرض‌الحسنه ازدواج و... نیز فعالیت می‌کند.
فعالیت بانک مسکن در نظام تامین مالی مسکن طی سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۵ را به ۵ دوره می‌توان تقسیم کرد.
در دوره اول (۶۱ تا ۶۵)، در کل تعداد ۳۹۲ هزار و ۲۴۵ فقره تسهیلات به مبلغ ۸۱ میلیارد و ۲۷۰ میلیون تومان در بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت شد که بخش عمده این تسهیلات (۳/ ۹۹ درصد) مربوط به بخش مسکن بوده است. در این دوره ۲۰۸ هزار و ۶۰۶ واحد مسکونی با تسهیلات بانک مسکن در کشور ساخته شد که با توجه به تعداد کل واحدهای مسکونی در آن زمان (موجودی مسکن)، این میزان تامین مالی از عملکرد مناسب بانک مسکن حکایت دارد. در این دوره ۱۱۳ هزار و ۱۷۸ خانوار نیز با دریافت تسهیلات خرید از بانک مسکن، صاحب‌خانه شدند.
در دوره دوم (سال‌های ۶۶ تا ۷۰)، در کل تعداد ۴۷۷ هزار و ۱۸۷ فقره تسهیلات به مبلغ کل ۲۰۱ میلیارد و ۶۳۰ میلیون تومان در بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت شد که سهم بخش مسکن از کل تسهیلاتی که بانک مسکن در این دوره پرداخت کرد ۴/ ۹۷ درصد بود. در این دوره ۱۵۵ هزار و ۷۷۷ واحد مسکونی با تسهیلات بانک مسکن در کشور ساخته شد.
در دوره سوم (سال‌های ۷۱ تا ۷۵) نیز بانک مسکن ۵۱۴ هزار و ۲۹۳ فقره تسهیلات به مبلغ ۶۹۷ میلیارد و ۲۶۰ میلیون تومان در بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت کرد که سهم بخش مسکن ۸/ ۹۶ درصد بود. در این دوره ۱۶۶ هزار و ۱۰۰ واحد مسکونی در کشور به کمک تسهیلات ساخت بانک مسکن، احداث شد و ۵۴ هزار و ۵۱۱ خانوار ایرانی نیز با تسهیلات خرید بانک مسکن، صاحب خانه شدند.
در دوره چهارم (سال‌های ۷۶ تا ۸۰) نیز کل تسهیلات پرداختی توسط بانک مسکن به بخش‌های مختلف اقتصاد معادل یک میلیون و ۱۶۶ هزار و ۸۴۳ فقره به ارزش کل ۴ هزار و ۲۸۳ میلیارد و ۸۶۰ میلیون تومان بوده که سهم بخش مسکن از این تسهیلات ۵/ ۹۸ درصد بوده است. در این دوره نیز ۱۹۶ هزار و ۲۰۰ واحد مسکونی با تسهیلات بانک مسکن، در کشور ساخته شد و ۴۱۲ هزار و ۱۳۸ خانوار نیز با تسهیلات بانک مسکن توانستند صاحب خانه شوند.
در دوره پنجم (سال‌های ۸۱ تا ۸۵) در کل یک میلیون و ۶۴۷ هزار و ۳۵۲ فقره انواع تسهیلات توسط بانک مسکن به بخش‌های مختلف اقتصاد به ارزش کل ۱۶ هزار و ۴۴۱ میلیارد و ۱۷۰ میلیون تومان پرداخت شد. سهم بخش مسکن از این تسهیلات ۸/ ۹۵ درصد بود و ۳۶۶ هزار و ۸۶۰ واحد مسکونی با کمک تسهیلات بانک مسکن در کشور ساخته شد و ۵۲۷ هزار خانوار نیز با تسهیلات بانک مسکن، خانه‌دار شدند.
طی ۵ دوره تجمیعی تامین مالی توسط بانک مسکن در سال‌های ۶۱ تا ۸۵، در مجموع ۴ میلیون و ۱۹۷ هزار و ۹۲۰ فقره انواع تسهیلات به بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت شد که ۴/ ۹۶ درصد آن مستقیم در اختیار بخش مسکن قرار گرفته است.
اما در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۶ در مجموع ۶۶ هزار و ۲۸۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان انواع تسهیلات شامل تسهیلات مشارکت مدنی، قرض‌الحسنه، جعاله، خرید خانه، سهم‌الشرکه و سایر تسهیلات توسط بانک مسکن پرداخت شد.
بانک مسکن از سال ۹۳ تاکنون براساس طرح گسترده‌ای که دولت برای نوسازی بافت‌های فرسوده سراسر کشور از طریق هماهنگی و توافق با بانک مرکزی به اجرا درآورد، نقش محوری و کلیدی در حمایت مالی از سازنده‌های مسکن در بافت‌های فرسوده داشته است. بانک مسکن در قالب این طرح، تا کنون برای نوسازی و احداث ۴۶ هزار و ۹۲۰ واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده سراسر کشور، تسهیلات پرداخت کرده است.
کارنامه بانک مسکن در حوزه تامین مالی بخش مسکن فقط به پرداخت تسهیلات محدود نیست بلکه این بانک به شکل غیرمستقیم از طریق جهت‌دهی جریان عرضه (ساخت) مسکن و با ورود به حوزه ساخت‌وساز در قالب مشارکت یا مدل‌های مختلف، سهم بسزایی در احداث واحدهای مسکونی جدید در کشور طی همه سال‌های گذشته داشته است.
یکی از اهداف اولیه تاسیس بانک مسکن، افزایش توان تخصصی آن به عنوان بازوی اجرایی دولت در تامین بخشی از مسکن مورد نیاز خانوارهای ایرانی بوده است. بانک مسکن با استفاده از توان اعتباری و امکانات مالی علاوه بر فعالیت در حوزه بانکداری به تولید و عرضه واحدهای مسکونی، انواع ساختمان‌ها و تولید مصالح ساختمانی نیز به طور همزمان با وجود مشکلات اقدام کرده است.
فهرست پروژه‌های ساختمانی به سرانجام رسیده در شهرها که بانک مسکن به احداث آنها طی ۴۰ سال گذشته دست زده است نشان می‌دهد: در سال ۶۱ سه مجتمع مسکونی آپادانا، پلیس تهران و بوستان ناظم با ظرفیت کل بیش از ۳ هزار و ۴۰۰ واحد مسکونی در تهران ساخته شد. در سال ۶۱ در مجموع ۸ هزار و ۳۲۳ واحد مسکونی در شهرهای مختلف کشور توسط بانک مسکن احداث شد. بانک مسکن در سال ۶۱ همچنین در چند پروژه مسکونی نیز به شکل مشارکتی ورود کرد.
از ابتدای سال ۸۵ تاکنون نیز ۴۴ پروژه مسکونی و غیرمسکونی توسط بانک مسکن افتتاح شد و به سرانجام رسید. ساخت مدرسه، ساخت مجتمع‌های مسکونی و همچنین ساخت مسکن‌مهر از جمله پروژه‌های شاخص در این افتتاح‌ها بوده است.
در این میان شرکت سرمایه‌گذاری بانک مسکن در فاصله سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۷ نسبت به ساخت ۳۹۹ پروژه مسکونی، ۸۸ مجتمع اداری، تجاری و خدماتی، ۱۰ مجتمع آموزشی، یک آزادراه، یک خط انتقال آب و همچنین اجرای ۱۴ پروژه آماده‌سازی اقدام کرده است.
عملکرد و اقدامات بانک مسکن در حوزه مسوولیت اجتماعی
بانک مسکن در زمینه مسوولیت اجتماعی مرتبط با زیرحوزه‌های آزادی زندانیان، کمک به زلزله‌زدگان، حمایت از روشندلان، حمایت از شیرخوارگاه‌ها، احداث و تجهیز مدارس، احداث و تجهیز مساجد، فرهنگ‌سازی مدیریت سبز، مدیریت پسماند و... با توان و صرف هزینه اقدام کرده است. اقدامات بانک مسکن در حوزه مسوولیت اجتماعی سبب شده از سال ۹۲ تاکنون بیش از ۴۰ زندانی با کمک مالی بانک مسکن، آزاد شوند.
بانک مسکن در سال ۹۳ برای حمایت از روشندلان در یک نمونه، مبلغ ۱۲ میلیون تومان جهت خرید دستگاه برجسته‌نگار برای آموزش روشندلان، اعتبار صرف کرد. در سال ۹۴ نیز بانک مسکن مبلغ ۱۰ میلیون تومان برای خرید ۴۵ عدد قلم هوشمند جهت اهدا به روشندلان تحت پوشش انجمن نابینایان اختصاص داد. این بانک در سال ۹۷ مبلغ ۱۵ میلیون تومان به شیرخوارگاه حضرت رقیه کمک کرد. این موارد، نمونه‌هایی از حجم انبوه عملکرد بانک مسکن در حوزه مسوولیت اجتماعی است.
ارسال نظر