مرثیه آجر و دود
خاموشی کوره های جان سوز محقق می شود؟
مهران زینلیان در حالی این مساله را عنوان می کند که کارخانه‌های مزبور جزو متهمان اصلی آلایندگی هوا در استان هستند و ساماندهی‌شان ، به عنوان یکی از چالش های زیست محیطی در دستور کار قرارگرفته است. این‌چنین که تا پایان شهریورماه امسال همه کارخانه‌های آجرپزی غیرمجاز که بعد از سال ۱۳۸۸ مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند، شناسایی و برای خروج آن‌ها از محدوده ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان ابلاغ لازم ،انجام می‌شود.
مصوبه‌ای که هنوز اجرانشده است
سال گذشته بود که طرح پژوهشی با عنوان پیشگیری کاهش اثرات آلودگی هوا از طرف دانشگاه اصفهان و صنعتی اصفهان به انجام رسید و در بخشی از جمع‌بندی مطالعات ارائه راهکارهای کاهش آلایندگی ناشی از کوره‌های فعال آجرپزی هم مطرح شد.
بر همین اساس سهم آلودگی کوره‌های آجرپزی،شن و ماسه در آلایندگی هوا، افزایش ریز گردها مشخص و در قالب برنامه جامع سازمان محیط‌زیست تدوین شد و هشدارهایی به کوره داران ازجمله تغییر محل فعالیت به خارج از شعاع ۵۰کیلومتری
اصفهان ، تغییر سامانه‌های آلاینده در فرایند تولید و استفاده از دانش و فن‌آوری داده شد.
بر اساس آمار موجود بیش از ۳۰۰ واحد تولید آجر به روش سنتی در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان فعالیت می‌کند که انتقال آن‌ها به خارج از این شعاع بر اساس مصوبات شورای برنامه‌ریزی استان ،در دستور کار است.
مصوبه‌ای که برای جلوگیری از پیشروی خطر بیابان و همچنین کاستن نفوذ ریز گردها به اصفهان توسط این شورا در سال ۸۸ تصویب شد.
قرار بود برای کاهش آثار بیابان‌زایی و فرسایش بادی، معادن گچ، شن و ماسه و برداشت خاک رس، کوره‌های مرتبط باآنکه در مناطق سجزی، قهاب، گز و برخوار که در حوالی دشت سجزی قرار دارند، تعطیل شوند و پس از جانمایی، آن‌ها به مکان دیگری انتقال یابند اما باگذشت بیش از یک دهه ،این مصوبه به دلایلی چون تعلل مسوولان ،تاکنون اجرانشده که بهای آن را مردم اصفهان، به‌ویژه ساکنین این مناطق می‌پردازند.
چه‌بسا باوجود چنین مراکزی هجوم ریز گردها به اصفهان بسیار، بیشتر شده چون اغلب همراه با گچ هستند .
در این حال همواره از راهکارهایی مانند جلوگیری از تشکیل کوره‌های گچ ، ممانعت از فعالیت کوره‌های قبلی و اقدام به نهال‌کاری در بیابان‌ها نام‌برده شده است. موضوعی که از سال‌ها قبل ،مورد تأکید بوده اما طی ماه‌های گذشته تحت پیگیری جدی قرارگرفته است .
قطعاً لازمه اجرای چنین فرایندی همکاری و همیاری همه دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوطه برای جلوگیری از فعالیت واحدهای غیرمجاز گچ و آجر و تلاش برای مهار آلایندگی مجوز دارها و یا انتقال آن‌ها است.
جانمایی مناسب برای انتقال وجود ندارد
باوجود اهمیت دوچندان انتقال کوره‌های آجرپزی و معادن گچ به خارج از شعاع ۵۰کیلومتری اصفهان ، اما مسوولان مرتبط با این جریان در اظهاراتی هریک ارگان خود را دارای آمادگی کامل برای اجرای این مصوبه دانسته حال‌آنکه همچنان تعداد زیادی از این مراکز در مناطق ممنوعه فعال هستند.
از طرفی هم بنا به گفته متولیان ،مهم‌ترین مشکل اساسی که در جریان جابجایی کوره‌ها وجود دارد راضی کردن واحدها به جابه‌جایی و پیدا کردن منطقه‌ای است که خاک مناسب برای کوره داشته باشد. ضمن آنکه یکی از ایرادات این مصوبه پیش‌بینی نشدن اعتبارات و سرمایه‌گذاری برای جابه‌جایی واحدهای گچ و آجر عنوان می‌شود.
برخی هم براین باورند بیشتر از ضرورت تعطیلی این مراکز آلاینده ، بر عوارض پرداختی از سوی آن‌ها تأکید می‌شود. این‌چنین که نگاه مسوولان اصلاح و رفع آلایندگی نیست بلکه بیشتر به دنبال اخذ عوارض آلایندگی از آن‌ها هستند. درصورتی‌که هدف قانون‌گذار از وضع عوارض آلایندگی درس عبرت گرفتن و کاهش آن است.
به گفته حاجی دلیگانی نماینده مردم برخوار، شاهین‌شهر و میمه به دنبال اجرای مصوبه استانی راجع به کوره‌های آجرپزی هستیم، اما در استان هیچ‌کس پاسخگوی این خسارت‌ها نیست؛ هرچند کوره‌های آجرپزی نسبت به قبل وضعیت خود را بهتر کرده و تغییر خط تولید داده‌اند.
وی تصریح می‌کند: مسوولان استانی به‌جای اینکه پیگیر مکان جدید به همراه پیش‌بینی همه امکانات باشند و به‌مرور این واحدهای تولیدی را به شعاع ۵۰ کیلومتری استان منتقل کنند،هر دفعه قدمی برای تعطیلی کوره‌های آجرپزی برمی‌دارند درحالی‌که هنوز محل انتقال آماده نیست.
وی ادامه می‌دهد: مسوولان می‌توانند یک راهکار جامع اجرایی ظرف مدت‌زمان مشخص سه الی ۶ ماهه را اتخاذ و واحدهای آلاینده را به شعاع ۵۰ کیلومتری خارج از شهر اصفهان منتقل کنند.
وی بیان می‌کند: معتقد به جابه‌جایی واحدهای آلاینده هستم اما بدون تعیین محل جایگزین نمی‌توان این کوره‌ها را تعطیل کرد.
متولی اصلی کدام سازمان است ؟
اکنون پرسشی که دراین‌باره وجود دارد آنکه مسوولیت اصلی نقل و جابجایی این کوره‌های آجر بر عهده کدام سازمان است ؟
منصور شیشه‌فروش به دنیای اقتصاد می‌گوید:مسوولیت نظارت بر کوره‌های آجرپزی که در حوالی شهر اصفهان قرارگرفته‌اند بر عهده سازمان صنعت ، معدن و تجارت و همچنین اداره کل حفاظت محیط‌زیست واگذار شده است.
در جلسه‌ای که ۲۹دی‌ماه سال گذشته با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در اصفهان برگزار شد؛ طرح ساماندهی کوره‌های آجرپزی با عاملیت سازمان صمت و نظارت سازمان محیط‌زیست استان به تصویب رسید.
به‌این‌ترتیب، استانداردسازی صنایع آلاینده خرد مانند کوره‌های آجرپزی متناسب با موازین زیست‌محیطی، ممنوعیت توسعه و بارگذاری جدید و برداشت خاک و انتقال و جابه‌جایی آن‌ها به سازمان صمت واگذارشده است.
و حالا پاسخ متولیان این دو سازمان در ارتباط با این جریان چیست ؟
لاهیجان زاده مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در توضیح این موضوع می‌گوید: این کوره‌ها بر اساس مصوبه سال ۸۸ شورای برنامه‌ریزی باید تعطیل شوند و مجوز آن‌ها تمدید نشود که این اتفاق افتاده و آنچه امروز وجود دارد از گذشته بوده است و مجوز جدیدی صادر نشده است.
و ادامه می‌دهد: از سویی سند بهسازی کوره‌های آجر نیز در سال ۹۸ به تصویب شورای برنامه‌ریزی رسیده بود اما اجرایی نشده است.که طی ۶ ماه گذشته سند بهسازی کوره‌های آجرپزی اصفهان را فعال کردیم و اخیرا با حضور نماینده قوه قضائیه جلسه‌ای برای ساماندهی این کوره‌ها داشتیم .نزدیک به ۵۰ کوره آجر غیرمجاز در استان فعالیت دارند که قرار شد از طریق قوه قضائیه برخورد لازم با این مراکز غیرمجاز صورت گیرد.
وی اظهار می‌کند :همچنین کوره‌های مجاز نیز باید نسبت به استفاده از کوره‌های تونلی اقدام کنند و نسبت به بهسازی در کمترین زمان ممکن تغییرات لازم را اعمال کنند.
کمیلی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان نیز که ظاهرا مسوول اصلی جابجایی این کوره‌های آجرپزی است دراین‌باره به دنیای اقتصاد می‌گوید: سازمان صمت و محیط‌زیست فقط دو مورد از ارگان‌هایی است که درزمینه جابجایی کوره‌های آجرپزی نقش دارند وگرنه این فرایندی است که چند سازمان در اجرای دقیق آن دخیل هستند.
بااین‌وجود ، وی آمادگی کامل برای جابجایی کوره‌های آجرپزی را اعلام می‌کند . و تصریح می‌کند: انتقال این نوع از واحدها به نقطه‌ای دیگر دیدگاه اشتباهی است زیرا این کوره‌ها اگر آلایندگی داشته باشند آن محل را هم آلوده خواهند کرد بنابراین لازم است با راهکارهایی نوین به مهار آلایندگی‌های ناشی از این مراکز، اقدام کرد.
وی بیان می‌کند : در حال حاضر صنایع آلاینده‌ای که مجوز فعالیت در استان را داشته باشند نداریم مگر واحدهای قدیمی که از گذشته در حال فعالیت بوده و اکنون می‌بایست برنامه‌ای برای کنترل آلایندگی خود به سازمان محیط‌زیست اعلام کنند.
به گفته این مسوول آن دسته از صنایع قدیمی که فعال‌اند برخی باید جابجا شوند و برخی هم می‌بایست با ارتقای فنّاوری، آلایندگی خود را مهار کنند.
وی تأکید می‌کند: چنین اتفاقی یعنی جابجایی کوره‌های آجرپزی ، همکاری مشترک بین چند سازمان در استان را می‌طلبد تا هرچه سریع‌تر انجام گیرد.
توجه به بیکاری مهم تراز آلایندگی
مساله قابل‌توجه دیگری که در ارتباط با جابجایی واحدهایی چون کوره‌های آجرپزی مطرح است ضمن لزوم ممانعت از آلایندگی و مشکلات آن‌ها اما بیکاری ناشی از تعطیلی و رکود این کوره‌ها را هم می‌بایست موردنظر قرارداد که در این سال‌ها با کسادی شدیدی روبرو بوده‌اند.
در این میان عده‌ای علت تعطیلی و رکود آن‌ها را اعلام حکم جابه‌جایی و ممنوعیت فعالیتشان به دلیل آلودگی هوا می‌دانند و برخی دیگر این وضعیت را مرتبط با رکود بازار مسکن و تأثیرش بر بازار مصالح ساختمانی قلمداد می‌کنند.
به‌هرحال دلیل خاموشی این کوره‌ها هرچه باشد فعلاً نتیجه‌اش بیکاری هزاران کارگر و روی آوردن آن‌ها به مشاغل کاذب شده است.
با این اوصاف ،ضرورت دارد مسوولان ضمن پیگیری و جدیت کامل برای جابجایی کوره‌ها ، اشتغال صدها کارگری را هم که از طریق همین واحدها گذران معیشت داشته‌اند در نظر بگیرند حال‌آنکه معضل بیکاری بحرانی سخت‌تر از آلاینده‌ها و دارای عواقب ناخوشایندتری است.
