دردسرهای سند هویتی
با صدور نخستین کارت ملی در سال ۸۷ انتظار می‌رفت با فراگیر شدن آن مشکل اوراق هویتی و شناسایی در محل‌های مختلف برطرف شده و با نشان دادن کارت ملی که حاوی شماره ملی اختصاصی برای هر فرد است، انجام امور بانکی، ثبت‌نام در سازمان‌ها و نهادهای مختلف و ورود و اقامت در هتل‌ها و… به‌آسانی انجام شود بدون اینکه نیازی به پر کردن برگه‌های عریض و طویل حاوی مشخصات شناسنامه‌ای باشد. باگذشت ۱۵سال از این موضوع کارت شناسایی ملی که حتی هوشمند هم شده، نه‌تنها کارایی اولیه را ندارد بلکه فقط یک کارت اضافه‌شده است به همه کارت‌های شناسایی ایرانیان.
دستورالعمل اجرایی صدور کارت شناسایی ملی که مصوب سال ۱۳۷۶ است، این کارت را «سند شناسایی اتباع ایرانی و مشمول کلیه احکام حقوقی و کیفری» تلقی کرده است. در ماده دوم این دستورالعمل آمده است: «کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، دانشگاه‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها، نهادهای انقلاب اسلامی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌ها و مؤسساتی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است موظف‌اند از شماره ملی و کد پستی ۱۰رقمی که توسط سازمان ثبت‌احوال کشور و در قالب کارت شناسایی و با همکاری شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برای شناسایی افراد، اشخاص و محل کار یا سکونت آن‌ها حسب مورد اختصاص خواهد یافت تبعیت نموده و به‌کارگیرند.»
بااین‌وجود شناسنامه همواره جایگاه خود را حفظ کرد و سخنان سال گذشته رئیس سازمان ثبت‌احوال کشور نشان داد که اهمیت این سند هویتی چنان زیاد است که اجبارا باید برای چندمین بار تعویض شود!
شهریور سال گذشته هاشم کارگر رییس سازمان ثبت‌احوال کشور در گفت‌وگو با ایسنا، تاکید کرد: «قطعا الزام برای جدید کردن شناسنامه‌ها وجود دارد، درحالی‌که بازه زمانی برای آن تعریف‌نشده است، ولی افراد برای دریافت خدمات دچار مشکل می‌شوند؛ لذا توصیه این است که افراد هرچه سریع‌تر مراجعه کنند و شناسنامه‌های جدید را دریافت کنند چراکه باعث می‌شود در کشور راحت‌تر خدمات دریافت کنند و مشکلی برای آن‌ها ایجاد نشود و از سوی دیگر پایگاه اطلاعاتی سازمان ثبت‌احوال نیز کامل‌تر شده و برای ارائه خدمات الکترونیک به شهروندان نیز کار تسهیل می‌شود.»
روند تاکیدها همچنان ادامه داشت تا اردیبهشت امسال که او دوباره به ایسنا گفت:
«برای تعویض شناسنامه‌ها بازه زمانی نگذاشتیم؛ اما توصیه جدی ما این است که شهروندان حتماً برای تعویض شناسنامه اقدام کنند. به‌این‌ترتیب هم اطلاعات آن‌ها در پایگاه داده‌های ثبت‌احوال به‌روز می‌شود و هم از بسیاری سو استفاده‌ها جلوگیری خواهد شد و البته امکان دارد تا چندی دیگر پس از هماهنگی با دستگاه‌های مختلف، بازه زمانی برای تعویض شناسنامه‌ها تعریف کنیم.» کارگر همچنین توضیح داد که
«در سازمان ثبت‌احوال زمان صدور شناسنامه‌ها یک تا سه روز زمان می‌برد، اما زمان ارسال آن‌ها توسط پست و رسیدن به دست متقاضی موضوعی است که به شرکت پست ارتباط دارد و در شهرهای بزرگ طولانی‌تر است.»
ازآنجا‌که خاطره تاریخی ملت ایران در خصوص تعویض کارت ملی هنوز هم تلخ است و بعضا تعداد زیادی از هم‌وطنان با تکه کاغذی به‌جای کارت ملی سر می‌کنند، بنابراین مردم برای تعویض شناسنامه‌های جلد قرمز خود به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کرده و طبق معمول در صفوف هم معطل شدند با این امید که شناسنامه جدید جلد قهوه‌ای کمتر از یک ماه به دستشان برسد.
از اردیبهشت‌ماه که رئیس ثبت‌احوال کشور دوباره برای تعویض شناسنامه‌های قدیمی تاکید کرد، چهار ماه می‌گذرد و شهروندان اصفهانی که در این ماه تعویض شناسنامه خود را در دفاتر پیشخوان ثبت کرده‌اند هنوز به سند رسمی هویتی خود نرسیده‌اند! دفاتر پیشخوان پاسخ واضحی ارائه نمی‌دهند و فقط در پاسخ به مردمی که برگه حاوی شماره پیگیری تحویل شناسنامه را در دست دارند، می‌گویند:«ثبت‌احوال گفته به‌جای یک ماه، زمان تحویل سه‌ماهه شده. اگه عجله دارید به ثبت‌احوال مراجعه کنین شاید مدارک تون مشکل داره.»
راهروی ثبت‌احوال اصفهان این روزها شلوغ است. گیشه‌ای کوچک و جمعیت چند ده‌نفری در صف، برگه به دست که آمده‌اند احوال شناسنامه جلد قهوه‌ایشان را جویا شوند. پاسخ‌ها اما متفاوت است:«مستحضرید چاپ شناسنامه حساس است و فقط چند چاپخانه در ایران این کار را انجام می‌دهند و حالا آن‌ها درگیر گذرنامه اربعین هستند. مطمئن باشید تا دو هفته آینده شناسنامه شما ارسال می‌شود.»
یک ماه بعد درحالی‌که هنوز از شناسنامه خبری نیست، مسوول پشت گیشه مانیتور کامپیوتر را زیرورو می‌کند و بعد به اتاق پشتی می‌رود. یک ربع بعد خبر می‌دهد که «مدارک مشکلی ندارد ولی فعلا جز در موارد ضروری مثل مفقودی، پاره شدن شناسنامه و ناخوانا بودن آن صدوری صورت نمی‌گیرد!»راهرو پر از دختر و پسرهایی است که برای ازدواج منتظر صدور شناسنامه خود هستند و خبری نیست. آن‌سوتر خانمی از انقضای تاریخ بیمه درمان مادرش می‌گوید که بدون شناسنامه تمدید نمی‌شود و مجبور است مادرش را با پرداخت هزینه آزاد در بیمارستان بستری کند.
هفته قبل خبر آمده که از خرداد تا امروز کاغذ چاپ شناسنامه نیست و باید حداقل سه ماه دیگر صبر کنید! کار که گره می‌خورد، مسوول پشت گیشه پیشنهاد می‌دهد مردم با دو قطعه عکس به طبقه بالا مراجعه کرده و به‌جای شناسنامه برگه هویت دریافت کنند!
خبر جدیدتری هم منتشرشده که اماواگرها و چراهای جدیدی را در ذهن ایجاد کرده است: جعفر قادری، عضو کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه گفت: «کمیسیون تلفیق مصوب کرد که تمامی اطلاعات هویتی افراد در کارت ملی شأن تجمیع شود. همچنین کمیسیون مصوب کرد که باید به‌مرور و طی ۵ سال آینده شناسنامه‌ها حذف‌شده و کارت ملی جایگزین شناسنامه‌ها شود.»
مردم به پشتوانه تاکید و اجبار یک مسوول برای تعویض شناسنامه اقدام کرده و مبلغ ۱۰۰هزار تومان هم واریز کرده‌اند، حالا خبر آمده چاپخانه شلوغ است، کاغذ نیست و قرار است شناسنامه‌ها جمع شود....و مردم مانده‌اند معطل شناسنامه‌ای که چاپ نمی‌شود یا نباید چاپ شود و نهادهایی مثل بیمه که فقط شناسنامه را می‌پذیرند و کارمندی که به استان دیگر منتقل‌شده و رئیسش که تاکید کرده بدون شناسنامه سرکار نیاید و مردمی که گویا بدون هویت مانده‌اند.
