سهم بی‌نظیر مردم اصفهان در اداره امور استان
بررسی گامبهگام برنامه مردمی سازی دولت سیزدهم
فاز اجرایی مردمی سازی
شیوه جدید حکمرانی خوب از خرداد سال گذشته و با انتخاب دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور مردمی سازی دولت وارد فاز عملیاتی شد. آبان ۱۴۰۱ سید احمد عبودتیان، دستیار ویژه رئیس جمهور در امر مردمی سازی دولت، اولین جرقه پیشنهاد ورود مردم به امور حکمرانی را سال ۹۸ اعلام می‌کند و می‌گوید:«یکی از تأکیدات رهبر معظم انقلاب آن است که مردم در تصمیم‌گیری و تصمیم سازی و اجرا و نظارت دولت به میدان بیایند. دستورالعمل آن در بیانیه‌ای در دیدار با دانشجویان در سال ۱۳۹۸ تشریح شد.» او حوزه آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و اقتصاد را ازجمله مهم‌ترین بخش‌هایی می‌داند که با حضور مردم، مشکلاتشان کمتر می‌شود. عبودتیان وظایف دولت در این خصوص را این‌گونه تبیین می‌کند:«ما در دولت وظیفه‌داریم تا گفتمان سازی کنیم، در این راستا باید در تمام نهادها و دستگاه‌های اجرایی رویکرد مردم سازی شکل بگیرد، رئیس‌جمهور نیز تأکید کردند که دستیاران مردمی سازی در کنار فرمانداران، استانداران، وزرای کشور و رؤسای سازمان‌ها قرار بگیرند.»
بدین ترتیب دستیاران مردمی سازی این طرح معرفی شدند تا مسوولیت‌ها و مأموریت‌های سازمان‌ها و دستگاه‌ها را که قابلیت واگذاری به مردم دارد را احصاء و برای واگذاری آن بخش‌ها به مردم چاره‌اندیشی کنند. آن‌ها همچنین باید قوانینی که مانع واگذاری بخش‌های دولتی به مردم هستند را شناسایی و با همکاری مجلس برای اصلاح آن تلاش کنند تا زمینه حضور مردم در اجرا، اقدام، نظارت و تصمیم‌گیری بازتر شود. او خرداد امسال از پیشرفت تا فرمانداری‌های سراسر کشور خبر داده و توضیح می‌دهد که شیوه انتخاب دستیار مردمی سازی هم به‌صورت مردمی برگزار می‌شود:«دولت سیزدهم ابتکاری به خرج داد تا دستیارانی در کنار استانداران و فرمانداران با اخذ نظر از گروه‌های مرجع مردمی و میانی انتخاب و مستقر شوند. این دستیاران رابط بین جریانات و حلقه‌های میانی با نهادهای حاکمیتی و دولتی هستند.» کار که به مرحله اجرا نزدیک‌تر شد، ۲۸ مرداد سال اجاری اولین اجلاس مردمی سازی دولت برگزار شد و درنهایت عبودتیان در آخرین روز امرداد جزئیات این طرح را در یک نشست خبری اعلام کرد:«نقشه راهبردی گام دوم انقلاب مردمی سازی دولت است که برای اجرای آن حلقه‌های میانی هم نیاز است. ما پس از انقلاب نتوانستیم اقتصاد را مردمی کنیم که این موضوع اصلی‌ترین هدف ماست.» آن‌طور که عبودتیان توضیح داده در یک سال گذشته حلقه‌های میانی ایجاد و دستیاران مردمی سازی در فرمانداری‌های سراسر کشور، به‌غیراز دو استان، انتخاب‌شده‌اند. به گفته او ستاد مردمی سازی دولت با حلقه‌های متعدد مردمی در محلات ارتباط گسترده‌ای دارد. ضمانت اجرایی پیگیری‌های حلقه‌های مردمی سازی دولت، ارتقای درک مسوولان از واگذاری امور به مردم است.
اصفهان خصوصی است!
در این لحظه و قبل از آنکه سازوکار مردمی سازی دولت در اصفهان به‌طور کامل شکل بگیرد، می‌توان اصفهان را «مردم‌نهادترین استان کشور» دانست.
استان اصفهان هرچند که ازنظر جغرافیایی در نزدیکی مرزهای غربی کشور قرار ندارد اما با تقدیم بیش از ۲۳۰۰۰ شهید، ۴۸۲۰۰ جانباز و ۳۵۰۰ آزاده، برترین آمار ایثارگری کشور را به خود اختصاص داده است. اصفهان با تقدیم ۱ شهید به ازای هر ۱۴۴ نفر (مرد و زن) به نسبت جمعیت نیز بیشترین شهید را تقدیم کرده است. درمجموع استان اصفهان با تقدیم ۱ دهم از کل شهدای انقلاب اسلامی سهم بسزایی در حفظ و حراست از انقلاب داشته است.
مهدویان فر، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان از جایگاه منحصربه‌فرد سمن‌های اصفهان در کشور می‌گوید:»حدود هزار و ۸۰۰ تشکل مردم‌نهاد در استان فعالیت دارد. از این تعداد ۷۵۰ مجوز مربوط به خیریه‌ها و ۲۷۰ سازمان مردم‌نهاد جوانان و مابقی مربوط به فعالیت در حوزه‌های مختلف تشکل محور است و هزار و ۵۰ سازمان مردم‌نهاد مجوز فعالیت خود را از فرمانداری‌ها اخذ نموده‌اند. سه هزار کانون فرهنگی و هنری مساجد، پنج هزار و ۵۰۰ تشکل دینی مذهبی، سه هزار پایگاه بسیج، دو هزار و ۵۰۰ گروه جهادی و ۵۰۰ مرکز نیکوکاری در استان اصفهان فعال هستند که ظرفیت خوبی را برای فعالیت‌های مردمی فراهم کرده است.»
اصفهان با داشتن ۷۰۰ خیریه، رتبه اول در کشور را به خود اختصاص داده و با بیش از ۱۵ هزار موقوفه در پله سوم کشور قرارگرفته است. سه هزار شرکت تعاونی در استان فعال هستند تا اصفهان در صدر استان‌های کشور ازنظر تعداد تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی قرار بگیرد. همچنین سال گذشته در هفته تعاون، این استان در بین ۴۵۷ طرح افتتاح‌شده تعاونی در کشور در ۲ شاخص سرمایه‌گذاری و اشتغال، رتبه نخست را به خود اختصاص داد.
طبق گزارش سال ۹۴ پژوهشکده بانکی و پولی، استان اصفهان مقام اول را ازنظر تعداد صندوق‌های قرض‌الحسنه به خود اختصاص داده و معادل ۱۸ استان کشور دارای صندوق قرض‌الحسنه است که از تمرکز این مؤسسات در این استان حکایت دارد. نکته دیگر در مورد این استان اینکه شهرستان خمینی‌شهر به‌عنوان کوچک‌ترین شهرستان استان و ایران به لحاظ وسعت؛ بیش از ۴ استان انتهای جدول دارای صندوق قرض‌الحسنه است.
با احتساب تعداد واحدهای صنعتی و معدنی و با در نظر گرفتن اعداد فوق می‌توان گفت اصفهان خصوصی‌ترین و مردمی‌ترین اقتصاد را در بین استان‌های کشور دارد و اگر در شاخص‌های اقتصادی نتوانسته به جایگاه خود برسد به علت دست‌اندازهای دولتی است که با اجرای مردمی سازی دولت، این موانع نیز برطرف می‌شود. بسیاری از زمینه‌های مشارکت مردم در حکمرانی مبتنی برنهادهای غیردولتی مردم‌نهاد و محلی یا مذهبی است. قبل و بعدازآنقلاب و در دوران جنگ کارکردهای نهادهایی نظیر هیات‌های مذهبی یا انجمن‌های مختلف به اثبات رسید. این نهادها محمل مناسبی برای جلب مشارکت مردم بودند و در برخی موارد نیز در تصمیم‌سازی‌ها موثر بودند. نهادهای غیردولتی و مردمی به‌عنوان تشکل‌هایی مردمی، در جامعه میانجی هستند. نهادهای مردم‌نهاد سه نقش مهم در حکمرانی دارند که عبارت‌اند از:
نقش مجری که وظیفه تجمیع منابع برای ارائه کالاها و خدمات به‌عنوان بخشی از برنامه‌ها و پروژه‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و برنامه‌های دولت و آژانس‌های حامی را بر عهده دارد. دوم نقش تسهیلگری که به معنای سازمان‌دهی توده‌های عوام بوده و شکل‌گیری گروه و ایجاد سرمایه اجتماعی و فعالیت‌های حمایتی را شامل می‌شود. سوم، نقش شریک به این معنا که رشد گرایش سازمان‌های مردم‌نهاد به همکاری با دولت، حامیان و بخش خصوصی برای انجام فعالیت‌ها به‌صورت مشارکتی و روابط پیچیده‌ای که در میان سازمان‌های مردم‌نهاد ظهور نموده است را بر عهده دارد.
اصول مردمی سازی صحیح
طبق یافته‌های مقاله پژوهشی «مفهوم شناسی مردمی سازی حکمرانی» که در سومین همایش ملی و اولین همایش بین‌المللی حکمرانی متعالی در آبان ۱۴۰۰ توسط اسماعیل شیرعلی، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه ولایت ارایه شد، مردمی سازی حکمرانی بر حقوق شهروندان و عدالت اجتماعی تاکید دارد. این موضوع در یک اجتماع از حساس شدن آغاز می‌شود که نخستین پله مردمی‌سازی است. پله بعدی آگاه شدن و دانستن است. مردم در یک جامعه حق‌دارند از اتفاقی که در اجتماع آن‌ها می‌افتد باخبر باشند. پله بعدی مشاوره و ارائه نظر از سوی مردم است. مردم در یک جامعه در جلسات گروهی شرکت می‌کنند و نظرات خود را مطرح می‌کنند. آنان در این مرحله نیازهای خود را در اجتماع محلی فهرست می‌کنند. آن‌ها از اولویت‌ها سخن می‌گویند. در این مرحله کمیته‌ها یا ساختارهایی هم‌شکل می‌گیرد. پله بعدی، نقش‌پذیری و مشارکت در فعالیت‌های اجرایی است. بعدازآن وارد پله‌ای می‌شود که می‌توان آن را درگیر شدن فرد در جریان کار نامید، به‌گونه‌ای که دیگر جزئی از فرایند محسوب می‌شود و نمی‌توان او را از این فرایند جدا کرد. وارد شدن در این فرایند به معنای توانمند شدن مردم در جامعه محلی است. اگر شناسایی نیاز مردم در سطح محلی توسط خود آنان به اقدام محلی منجر شود، مردمی محلی برای برآورده شدن نیاز آن‌ها ایجادشده است. به‌عبارت‌دیگر مردمی سازی دلالت برافزایش نقش مردم در تمامی عرصه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارد که به همراه آن مردم بتوانند در فرایندهای تصمیم‌سازی، اجرا، نظارت، دخالت و مشارکت فعالی داشته باشند.
اما قبل از اینکه اقتصاد، حکمرانی و سایر عرصه‌های زندگی اجتماعی و فرهنگی، مردمی شود باید مردم اهمیت و حساسیت موضوع را درک کنند. به عبارت بهتر مردمی سازی با حساس سازی نسبت به موضوعات و مسائل حکمرانی انجام می‌شود. اگر زمینه‌های مشارکت مردم آماده باشد ولی مردم حساس و آگاه به حضور در عرصه تصمیم‌گیری و مشارکت نباشند، مردمی راه به‌جایی نمی‌برد.
