در یک تحلیل بنیادی بررسی شد (بخش اول)
چشم‌انداز تولید سرب و روی در ایران
ماهیت روی و سرب
روی فلزی است به رنگ سفید مایل به آبی یا نقره‌ای که در پوسته زمین وجود دارد. فلز روی پس از آهن، آلومینیوم و مس، چهارمین فلز پرمصرف در جهان است. روی در طبیعت بیشتر به صورت سولفور یافت می‌شود. روی خالص بسیار نرم بوده در درجه حرارت معمولی ترد و شکننده است و با ضربه چکش به راحتی می‌شکند. مهم‌ترین کاربرد این فلزدر صنعت گالوانیزه و تولید آلیاژهایی مانند برنج است. فلز سرب هم یک عنصر طبیعی است که در مقادیر کمی در پوسته زمین یافت می‌شود. سرب یک فلز درخشان مایل به آبی است، این فلز بسیار نرم، انعطاف‌پذیر و رسانای نسبتا ضعیف و در برابر خوردگی بسیار مقاوم اما برای انسان سمی است.
میزان تولید سالیانه شمش روی در دنیا در سال‌های اخیر به طور متوسط 13 میلیون تن بوده که چین، پرو و استرالیا از جمله مهم‌ترین تولیدکنندگان این فلز هستند. در میان کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی، ایران بعد از ترکیه دومین کشور بزرگ تولیدکننده در زنجیره ارزش سرب و روی است. کشور ایران حدود 5 درصد از ذخایر سرب و روی دنیا را به خود اختصاص داده است.
مصارف فلز سرب و روی
سهم عمده مصرف فلز سرب در ساخت باتری‌های سرب اسیدی خودروهاست. همچنین از ورق‌های سربی در پوشش‌دهی وان‌های عملیات شیمیایی، عایق‌سازی صدا، جذب پرتوها و در صنعت ساختمان‌سازی برای جلوگیری از نفوذ آب در سقف‌ها استفاده می‌شود. سهم عمده مصرف فلز روی هم در حوزه گالوانیزه کردن محصولات فلزی جهت جلوگیری از خوردگی فلزات است. به همین دلیل تقاضای روی با حجم مصرف فلزات به‌خصوص فولاد و حجم پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز همبستگی نسبتا زیادی دارد. روی با مس (به شکل برنج) و با فلزات دیگر ترکیب شده تا مواد تشکیل شده در خودروها، اجزای الکتریکی و وسایل خانگی مورد استفاده قرار گیرند. این فلز همچنین در تولید اکسید روی استفاده می‌شود که در تولید لاستیک و به عنوان یک پماد محافظ پوست استفاده می‌شود.
تجارت بین‌المللی روی
نمـودارهای گـزارش بزرگ‌ترین کشور‌هـای صادر‌کننده و واردکننده روی در جهان را نشان می‌دهد. چین، آمریکا و آلمان بزرگ‌ترین واردکنندگان و کره‌جنوبی، کانادا و بلژیک بزرگ‌ترین صادرکنندگان صنعت را تشکیل می‌دهند.
معادن ایران
81 معدن سرب و روی در ایران وجود دارد که 52 فقره آنها معدن فعال محسوب می‌شوند. از این تعداد 3 معدن سرب، 4 معدن روی و 45 معدن اشتراکی سرب و روی هستند. بر اساس رده‌بندی، معادن سرب و روی «مهدی‌آباد»، «انگوران»، «ایرانکوه» و «نخلک» جزو مهم‌ترین معادن این بخش در کشورمان محسوب می‌شوند. بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته، معدن و کارخانه تولید سرب و روی انگوران در استان زنجان هم اکنون تولیدکننده اصلی سرب و روی به شمار می‌رود و بالاترین عیار سرب و روی کشور هم متعلق به این معدن است، البته ذخایر این معدن محدود است. پروانه بهره‌برداری دو معدن بزرگ انگوران زنجان و مهدی‌آباد یزد دولتی بوده و سایر معادن به بخش خصوصی واگذار شده‌اند. بر اساس آمارها ذخیره قطعی معادن سرب و روی ایران حدود 210 میلیون تن سنگ معدن است و ظرفیت سالانه تولید کنسانتره سرب و روی حدود 2 میلیون تن، شمش سرب 420 هزار تن و شمش روی 460 هزار تن است.
معدن انگوران
ذخیره قطعی این معدن در حال حاضر 6/11میلیون تن است که 7 تا 10 میلیون تن آن اکسیدی است که ظرفیت استخراج سالانه ۸۰۰ هزار تن را دارد. ذخیره قطعی خاک سولفیدی این معدن ۲ تا ۵ میلیون تن است که ظرفیت استخراج سالانه ۵۰ هزار تن را دارد. خاک سولفیدی معدن به صورت مستقیم و بدون هیچگونه عملیات تغلیظ بهره‌برداری می‌شود. بر اساس تخمین ظرفیت و روند استخراج حال حاضر از معدن، انتظار می‌رود تا 12-10 سال آینده قابل استفاده باشد (حدودا سال 1411).
معدن مهدی‌آباد
این معدن دارای خاک اکسیدی و سولفیدی است، اما با این حال هدف اصلی از استخراج از این معدن خاک سولفیدی است، چراکه حدود 45 میلیون تن ذخیره قطعی این معدن از نوع اکسیدی بوده و حدود 115 میلیون تن از نوع سولفیدی است.
بزرگ‌ترین مشکل معدن مهدی‌آباد عیار پایین خاک آن و وجود عناصر ناخالص است، به نحوی که عیار خاک روی آن 6 درصد و عیار خاک سرب آن 2 درصد است. در فاز نخست این شرکت، انتظار تولید سالانه 2 میلیون تن خاک روی و 200 هزار تن کنسانتره روی وجود دارد ( پیش‌بینی می‌شود این طرح در نیمه اول 1400 بهره‌برداری شود). تخمین زده می‌شود با تکمیل همه فاز‌های معدن حدود 4 درصد از تولید روی جهان را به خود اختصاص دهد و در مجموع سالانه 800 هزار تن کنسانتره معادل 280 هزار تن فلز محتوی روی تولید خواهد شد.
ادامه دارد...
