«دنیای‌اقتصاد» با مقایسه ۵ گروه صنعتی بررسی کرد
فلزات گرانبها پیشتاز رشد سودآوری
این رقم برای گروه فرآورده‌های نفتی 137 درصد، گروه کشاورزی 83 درصد، گروه دارویی 51 درصد و خدمات نرم‌افزاری 38 درصد محاسبه شده است. افزایش مقادیر سودآوری این صنایع مخصوصا در سال 99 به معنای رشد تولید یا کاهش هزینه نبوده است، چراکه بیشتر آنها در سال یادشده با کاهش حاشیه سود روبه‌رو بوده‌اند.
در این تحلیل 5 صنعت یادشده از نظر شاخص‌هایی مانند حاشیه سود خالص و رشد سودآوری مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. تلاش شده صنایع انتخاب شده به نوعی معرف کل اقتصاد کشور باشند؛ به شکلی که با توجه به تقسیم‌بندی‌‌هایی که برای محاسبه تولید ناخالص کشور انجام می‌شود، بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدمات در آن گنجانده شود. در بخش صنعت، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی که در ایران به عنوان صنایع صادرات‌محور و ارزآور در نظر گرفته می‌شوند، جای گرفته‌اند. در این بخش افزایش نرخ ارز و قیمت‌های جهانی اصلی‌ترین عوامل در روندهای درآمدی محسوب می‌شوند. در بخش کشاورزی هم که بیشتر نرخ‌ها و سیاست‌های داخلی بر فعالیت آنها تاثیرگذارند، بخش زراعت را انتخاب کرده‌ایم. بخش دارویی و خودرو هم به عنوان صنایعی تولیدی تاثیر زیادی از قیمت جهانی و واردات می‌پذیرند و در نهایت بخش نرم‌افزار و خدمات کامپیوتری که در حوزه درآمدهای خدماتی طی سال‌های گذشته نقش پررنگی را ایفا کرده است. انتظار افزایش رشد و حاشیه سود در این بخش به عنوان صنعتی نوپا همچنان وجود دارد.
دارو
صنعت دارو از صنایع تاثیرگذار و مهم در حوزه سلامت کشور است. در ایران حدود 66درصد صنعت در اختیار سه هلدینگ سازمان تامین اجتماعی، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و گروه توسعه ملی است. از میان 47 شرکت پذیرفته شده در بورس و فرابورس 6 شرکت در حوزه سرمایه‌گذاری تخصصی در صنعت دارو فعالیت می‌کنند (فعالیت تولیدی ندارند) و مابقی شرکت‌ها به تولید مواد اولیه و انواع دارو مشغولند. در یک‌سال اخیر افزایش قابل‌توجه نرخ هزینه‌های مالی یا افزایش سپرده اخذ تسهیلات توسط بانک‌ها می‌تواند باعث کاهش سود خالص و همچنین عدم‌پرداخت تسهیلات از طرف بانک‌ها باعث کاهش جریان ورودی وجه نقد و کاهش عملیات شرکت‌های این صنعت شود چرا که قسمت قابل‌توجهی از سرمایه در گردش موردنیاز از محل تسهیلات بانکی تامین می‌شود. تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صنعت دارو، از جهت شدت ارزبری این صنعت در بخش تامین مواد اولیه نسبت به صنایع دیگر و همچنین استراتژیک بودن کالای تولیدی و ارتباط مستقیم با حوزه سلامت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در خصوص ویروس همه‌گیر کرونا نیز باید گفت که این ویروس در سودآوری شرکت‌های تاثیر آن‌چنانی نداشته است.
محصولات کشاورزی
گروه زراعت و دامداری یکی از صنایعی است که به‌طور مستقیم روی سبد خانوار اثرگذار است. عمده تولیدات شرکت‌های این صنعت را شیر و گوشت تشکیل داده است. در حال حاضر 40 نماد از این صنعت در بازار سرمایه فعال هستند و معامله می‌شوند. شرکت‌ها در این صنعت در سال گذشته با افزایش قیمت زیادی مواجه شدند که دلیل اصلی آن تجدید ارزیابی شرکت‌ها بوده است. مهم‌ترین خطری که شرکت‌های این صنعت را تهدید می‌کند، بحث خشکسالی و عدم‌فروش محصولات تولید در فرجه زمانی مناسب به دلیل مداخله دولت‌هاست که در اکثر گزارش شرکت‌ها ذکر شده است.
تولید فلزات گرانبهای غیرآهن
فولاد و محصولات فولادی در کشور ما بیشتر به محصولات آهنی و آهن‌آلات معروف‌اند. بنابراین منظور از فلزات غیرآهنی نیز فلزاتی به جز فولاد و آلیاژهای فولادی مانند مس، آلومینیوم، سرب، روی و… است. در این بخش 20 شرکت در بازار سهام حضور فعال دارند و محصولات بعضی از این شرکت‌ها در بورس کالا هم معامله می‌شود. این صنعت حدود 5 درصد از ارزش بازار سهام را به خود اختصاص داده و می‌توان از نماد «فملی» به عنوان مهم‌ترین نماد این گروه نام برد. اثرات مخرب ویروس کرونا بر تعاملات اقتصادی و تولیدات شرکت‌های این صنعت تاثیرگذار است و سودآوری آنها را کاهش می‌دهد. همچنین تشدید تحریم‌های ظالمانه فروش شرکت‌های این صنعت را مختل کرده است و این دو را می‌توان از مهم‌ترین چالش‌های این شرکت‌ها نام برد.
رایانه
خدمات رایانه‌ای به عنوان یکی از صنایع پیشرو در اکثر کشورها محسوب می‌شود و با توجه به سرعت بالای توسعه این صنعت مسلما در ایران تمامی این خدمات ارائه نمی‌شود. یکی از خدمات مهم در صنعت رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن، خدمات نظام پرداخت است که اجرای صحیح و گسترش آن می‌تواند تاثیر مثبتی در میزان تراکنش‌ها و به تبع آن افزایش سودآوری این دست شرکت‌ها داشته باشد. این صنعت 17 نماد فعال در بورس و فرابورس دارد و نزدیک به یک درصد از ارزش بازار سهام را به خود اختصاص داده است. برداشته شدن تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام می‌تواند در سودآوری شرکت‌های این صنعت نقش مهمی ایفا کند؛ زیرا انتقال تکنولوژی و تامین مواد اولیه جهت سخت‌افزارها نیازمند رفع تحریم‌هاست.
فرآورده‌های نفتی
شرکت‌های فعال در صنعت فرآورده‌های نفتی با دریافت نفت خام و میعانات گازی و پالایش آنها محصولات اصلی مانند بنزین، نفت گاز، نفت کوره و نفت سفید تولید می‌کنند. البته علاوه بر این محصولات، محصولات جانبی متنوع‌تری را نیز عرضه می‌کنند. این صنعت شامل 17 نماد است که 5 درصد از ارزش بازار سهام را به خود اختصاص داده‌اند. میزان سوددهی یک پالایشگاه تحت‌تاثیر عواملی از جمله قیمت نفت خام و در دسترس بودن آن، خصوصیات بازار منطقه‌ای، ظرفیت فرآیندهای پالایشگاه، درجه پیچیدگی و کارآیی پالایشگاه است. نرخ جهانی نفت خام محرک اصلی قیمت محصولات پالایشگاهی به شمار می‌رود. در دو سال اخیر با شدت گرفتن تحریم‌ها از سوی آمریکا، به سودآوری شرکت‌ها لطمه سنگینی وارد شده است.
مقایسه صنایع از نظر سودآوری
چنانچه در جداول گزارش مشاهده می‌کنیم، به طور میانگین حاشیه سود گروه فلزات گرانبها (بدون آهن) طی 5 سال گذشته از بقیه گروه‌های منتخب بیشتر بوده است. این گروه به طور متوسط طی این سال‌ها به میزان 6/ 36درصد حاشیه سود خالص به دست آورده است. با اینکه رشد مقدار سود خالص این صنعت در سال 99 نسبت به سال 98 به میزان 125 درصد بوده، اما این رشد به دلیل افزایش تورم، تنها نتیجه بخش کوچکی از کل درآمدهای این شرکت بوده است. این مساله را بیشتر در گروه تولید فرآورده‌های نفتی مشاهده می‌کنیم که در آن رشد سود ناخالص سالانه مربوط به سال 99 به میزان 324 درصد بوده، اما در همین حال تنها 7/ 11درصد حاشیه سود خالص داشته است. همان‌طور که می‌دانیم آن چیزی که برای بالندگی یک صنعت اهمیت دارد، رشدهای منطقی در دور‌ه‌های زمانی بلندمدت است. به این معنی که ارقام بزرگ و کوچک و نوسانات کوتاه‌مدت نمی‌تواند نشانه مثبتی از روند بلندمدت یک صنعت قلمداد شود، بلکه موضوع مهم این است که یک صنعت بتواند طی سال‌های متوالی با یک رشد (هرچند بسیار کم) ممتد و منطقی پیش برود. از این منظر شاید بتوان گروه فلزات گرانبها را نمونه خوبی قلمداد کرد. این گروه هم رشد سودآوری خود را طی این سال‌ها حفظ کرده و هم اینکه حاشیه سود تقریبا رو به رشدی داشته است. گروه کشاورزی هم در سال‌های گذشته از نظر افزایش حاشیه سود روندی رو به بهبود را پشت سر گذاشته است. نکته مهم قابل ذکر این است که گروه نرم‌افزارها با اینکه انتظار می‌رفت مانند هر صنعت دیگری در دوره بلوغ خود، هر ساله رکورددار سودآوری سالانه خود باشد، اما مشاهده می‌کنیم این گروه طی سال‌های گذشته به یک مرحله ثبات رسیده است. ثبات در سودآوری که در اینجا با دو شاخص حاشیه سود و رشد سالانه سود خالص سنجیده می‌شود، نشان‌دهنده رسیدن یک صنعت به مرحله بلوغ خود است. این گروه به استثنای سال گذشته که به دلیل تورم سودهای بالایی نسبت به سال 98 به دست آورده است (رشد 50 درصدی) طی 3 سال گذشته با روند رو به افولی در رشد سود خالص مواجه بوده است. از آغاز ورود یک صنعت نوپا به اقتصاد، انتظار می‌رود همزمان با گسترش بازار و افزایش فروش خود بتواند مقادیر و به تبع آن حاشیه سود خود را افزایش دهد. به دلیل اینکه افزایش فروش تنها در بخش‌هایی مانند مواد اولیه و دستمزد، هزینه‌های شرکت‌ها را افزایش می‌دهد، بخشی به عنوان هزینه‌ها وجود دارد که افزایش فروش و درآمد تاثیر زیادی در آنها ندارد. از همین رو در بسیاری از صنایع با رشد بازار شرکت و افزایش درآمد، حاشیه سود آنها هم بالا می‌رود. اما اگر شرکت به جایی برسد که دیگر افزایش مقادیر تولید در آن با افزایش حاشیه سود همراه نباشد، دیگر به مرحله اشباع در کاهش هزینه‌ها رسیده است. در این مرحله حاشیه سود به یک عدد میانگین با ثبات می‌رسد؛ موضوعی که گروه نرم‌افزار به خوبی نشان‌دهنده آن است.
