«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
چشمانداز دو گانه صنعت سیمان
در حال حاضر این محصول در بیش از 150 کشور دنیا تولید می‌شود. طبق آمار و گزارش‌های موجود تولید جهانی سیمان در سال 2018 در حدود 1/ 4 میلیارد تن بوده است. این رقم در سال 2019 به 2/ 4 میلیارد تن بالغ شد و در سال 2020 با وجود همه‌گیری ویروس کووید-19 و تاثیر آن بر تقاضای کامودیتی در جهان، تنها حدود 2/ 4 درصد کاهش یافته و به حدود 1/ 4 میلیارد تن رسیده است که بیانگر اهمیت و کلیدی بودن این صنعت در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی است. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده تولید سیمان تا سال 2030 با شیب ملایم به رشد خود ادامه داده و به سطح 83/ 4 میلیارد تن خواهد رسید. در حال حاضر چین بیشترین حجم تولید سیمان جهان در سال 2020 را با 2/ 2 میلیارد تن به خود اختصاص داده که نیمی از تولید جهانی این محصول را شامل می‌شود. پس از چین، هند با 340میلیون تن در رتبه دوم و ایران با 68میلیون تن در سال 2020، در جایگاه ششم برترین تولیدکنندگان جهان قرار دارد. البته باید اشاره کرد که برخی دیگر از آمارها می‌‌‌گویند تولید سیمان در ایران در سال گذشته 53میلیون تن بوده که با این اوصاف رتبه یازدهم دنیا را در اختیار داریم.
آینده صنعت سیمان وابسته به عوامل گوناگون در سطح خرد و کلان است. با توجه به تغییر دولت و وعده‌هایی مبنی بر ساخت 4میلیون واحد مسکن در 4 سال، جهت تحقق حداکثری این وعده نیاز جدی به نهاده‌های ساخت‌وساز از جمله سیمان در کشور ایجاد خواهد شد.
به طور کلی می‌توان گفت سیاست‌های اقتصادی دولت جدید تعیین‌کننده آینده این صنعت خواهد بود. در صورت آزادسازی کامل قیمت و عرضه در بورس کالا، می‌توان به ادامه روند سودآوری امید داشت اما با عقبگرد به سمت قیمت‌گذاری و عرضه دستوری، تداوم رشد سودآوری صنایع از جمله صنعت سیمان با ابهام مواجه خواهد شد.
در حال حاضر 73 شرکت در حوزه صنعت سیمان مشغول فعالیت هستند که ظرفیت تولید کلینکر و سیمان این شرکت‌ها به ترتیب 86 و 88میلیون تن در سال است. طبق آمارها استان اصفهان با 6 واحد تولیدی بیشترین ظرفیت را در کشور دارد. این استان بالغ بر 1/ 8 میلیون تن ظرفیت تولید سیمان دارد و استان‌های تهران و خراسان رضوی به ترتیب با 4/ 6 و 3/ 6میلیون تن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. استان فارس نیز با 8 واحد تولیدی، از ظرفیت تولید 6میلیون تن سیمان برخوردار است.
از مجموع 73 شرکت گفته شده، سهام 43 شرکت در بازار سرمایه کشور معامله می‌شود که 33 شرکت در بورس، 2 شرکت در فرابورس و 8 شرکت پذیرفته شده در بازار پایه هستند. عمده تولید سیمان در کشور در اختیار 5 هلدینگ اصلی است که از این میان، 3 هلدینگ تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان و بانک ملی در بازار سرمایه پذیرفته شده‌اند و هلدینگ سیمانی غدیر نیز در شرف پذیرش است و در مجموع 62درصد ظرفیت تولید سیمان کشور (بالغ بر 55میلیون تن) را شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه تولید می‌کنند.
شاخص صنعت سیمان از ابتدای سال 1399 تا نیمه مرداد ماه به رشد 152درصدی دست یافت و پس از آن در پی نزولی شدن روند بازار، این شاخص با 38درصد افت نسبت به اوج تاریخی خود مواجه شد و با وجود رشد 33درصدی پس از اصلاح، تا به امروز مانند سایر شاخص‌های بازار سرمایه در بازپس‌گیری قله‌های قبلی ناکام بوده است.
صنعت سیمان در ایران در سال‌های اخیر به یکی از صنایع پرچالش تبدیل شده است. کاهش مصرف داخلی ناشی از کاهش بودجه پروژه‌های عمرانی و شهرسازی و تداوم رکود در بخش ساختمان از یک‌سو و افزایش ظرفیت تولید داخلی به دلیل شروع بهره‌برداری از طرح های تولیدی از سوی دیگر، منجر به برهم خوردن تعادل بین عرضه و تقاضا شده است. در این شرایط بازارهای صادراتی منطقه از جمله عراق نقش مهمی در کاهش فاصله بین عرضه و تقاضا در این صنعت ایفا می‌کنند. نتایج تحلیل روند عملکرد شرکت‌های سیمانی در 5 سال اخیر نشان می‌دهد که در طی این مدت، کاهش تولید، افزایش موجودی انبارها، عدم‌رشد قیمت‌ها متناسب با تورم و تغییر اجباری روش‌های فروش نقدی به فروش‌های اعتباری در مجموع صنعت سیمان را از یک صنعت توسعه‌ای به صنعتی پرچالش تبدیل کرده است. با این حال همان‌طور که در جدول نشان داده شده است، بسیاری از این شرکت‌ها طی 6 ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل سوددهای خود را دو برابر کرده‌‌‌اند. علاوه بر این ورود به بورس کالا و تحویل سیمان به مصرف‌کننده نهایی چشمانداز نرخ‌های فروش را مثبت کرده است. این دو موضوع باعث شده که توجه سهامداران به چشمانداز این صنعت همچنان مثبت باشد.
ریسک‌های صنعت
ریسک نرخ ارز: یکی از عوامل تاثیرگذار بر این صنعت نوسانات نرخ ارز است. این عامل از دو بعد بر صنعت سیمان تاثیرگذار است. از طرفی اگر صادرات سیمان افزایش یابد بالطبع افزایش نرخ ارز موجب سودآوری خواهد شد اما از بعد دیگری هزینه‌های تعمیر و نگهداری صنعت سیمان را افزایش می‌دهد.
ریسک قیمت نهاده‌های تولیدی: از ریسک‌های دیگری که شرکت‌های این صنعت امکان مواجهه با آن را دارند، آثار احتمالی ناشی از تداوم اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌هاست که موجب افزایش هزینه‌های تولید (بخصوص در بخش سوخت و انرژی) و نیز کاهش سود و نقدینگی آنها خواهد شد.
ریسک رکود اقتصادی: رکود اقتصادی کاهش معناداری در چهار عامل تولید، درآمد، اشتغال و تجارت ایجاد می‌کند و ادامه آن منجر به کاهش شدید تولید، سرمایه‌گذاری اندک، انقباض اعتباری، سقوط قیمت‌ها، بیکاری گسترده، اشتغال کوتاه‌مدت و... می‌شود. بر این اساس ادامه رکود به‌ویژه در بخش مسکن، کاهش ساخت‌وساز، کاهش پروژهای عمرانی و فقدان بازارهای هدف صادراتی منجر به فزونی عرضه بر تقاضا و تعطیلی برخی از کارخانه‌های تولیدکننده سیمان خواهد شد.
ریسک اقبال مشتریان به محصولات جایگزین: صنعت سیمان جزو صنایع استراتژیک است و محصول جایگزین مطلقی برای سیمان وجود ندارد، با این حال کاهش قیمت فولاد می‌تواند در مصرف سیمان تاثیر منفی بگذارد که البته این کاهش قیمت در آینده میان‌مدت پیش‌بینی نمی‌شود.
ریسک نوسان نرخ بهره: نرخ سود و تغییرات آن تاثیر مستقیمی بر هزینه‌های مالی و سودآوری شرکت‌ها می‌گذارد. با توجه به اینکه صنعت سیمان، سرمایه‌بر است، شرکت‌ها جهت تامین اعتبار و منابع مالی موردنیاز به تسهیلات مالی بانکی اتکا می‌کنند، به همین دلیل تغییرات نرخ بهره تسهیلات می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر نقدینگی و سودآوری شرکت‌ها داشته باشد.
ریسک بازگشت و تشدید تحریم‌ها: طی سال‌های گذشته، تشدید اقدامات تحریمی از طرف دولت آمریکا، طیف گسترده‌ای از اقتصاد کشور را هدف قرارداده است. به‌رغم اینکه به طور کلی تحریم‌ها (ریسک سیاسی کشور)، افزایش قیمت‌ها، خطر رکود در اقتصاد و کاهش ارزش ریال را در پی دارد، بازگشت و تشدید تحریم‌ها به طور سیستماتیک می‌تواند ضمن ایجاد شرایط نامطلوب اقتصادی درصنعت سیمان، منجر به افزایش هرچه بیشتر هزینه‌های تولید و... و کمبود نقدینگی و اختلال در بازارهای داخلی شده و ریسک‌های ژئوپلتیک را نیز افزایش داده و قطعا این موضوع صادرات سیمان کشور خصوصا به منطقه خاورمیانه را تحت‌الشعاع قرارخواهد داد. همچنین عدم تعیین‌تکلیف و شفاف‌سازی موضوع نحوه نقل و انتقال پول بین ایران و طرف‌های اروپایی و... چالش‌های جدی (از قبیل خرید قطعه) را در سال‌جاری برای صنعت سیمان در پی خواهد داشت.
