چالش‌‌‌های صنعت زغالسنگ در ایران
عملکرد نمادهای زغالسنگی به روایت آمار
زغالسنگ در ایران
میزان ذخایر احتمالی ایران بین ۱۱ تا ۱۴میلیارد تن برآورد می‌شود. حدود ۳۰درصد ذخایر قطعی زغالسنگ مربوط به زغالسنگ حرارتی است؛ اما عمده زغالسنگ تولیدی در ایران از نوع ککشو است که در کوره‌‌‌های بلند تولید فولاد استفاده می‌شود. این در‌‌‌حالی است که ۸۰درصد زغالسنگ مصرفی در دنیا از نوع حرارتی است. کشورهای استرالیا، آلمان، اوکراین، روسیه و چین عمده صادرکنندگان زغالسنگ به ایران هستند و عمده صادرات ایران به مقصد ترکیه صورت می‌گیرد. تولید کنسانتره زغالسنگ در کشور حدود یک‌میلیون و ۸۰۰هزار تن در سال است و این در‌‌‌حالی است که مصرف زغالسنگ کشور رقمی حدود ۲میلیون و ۳۰۰هزار تن است و با توجه به این ارقام، کشور سالانه حدود ۵۰۰هزار تن از زغالسنگ موردنیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کند.
چالش‌‌‌ها و ریسک‌‌‌های صنعت
به دلیل وجود منابع سرشار انرژی نفت و گاز در ایران و سیاستهای کلی کشور اهمیت چندانی به زغالسنگ داده نشده است. عمده زغالسنگ در کارخانه ذوبآهن اصفهان مصرف می‌شود. از طرفی وجود خریدار انحصاری در صنعت باعث ایجاد مشکلات فراوانی برای معدنکاران شده که از جمله مهم‌ترین این چالش‌‌‌ها می‌‌‌توان به عدم‌شفافیت نرخ زغالسنگ، ایمنی پایین معادن، کمبود فناوری و به کار نگرفتن ماشین‌آلات روز در بهره‌‌‌برداری از معادن برای تولید کنسانتره زغالسنگ اشاره کرد. به‌منظور برطرف کردن مشکلات فوق راه‌‌‌های زیادی وجود دارد که شاید مهم‌ترین آنها رفع انحصارگری است که متنوع کردن سبد انرژی کشور برای خروج بازار مصرف زغالسنگ از انحصار یکی از آنهاست. تدوین روش قیمت‌گذاری زغالسنگ، ایجاد فضای امن سرمایه‌گذاری و حمایت دولت از معدنکاران از جمله مهم‌ترین اقدامات لازم برای رفع چالش‌‌‌های این صنعت است.
«کزغال» : حوضه زغالدار طبس با وسعتی بالغ بر ۳۰هزار کیلومترمربع و ذخیره اکتشافی ۷۵/ ۲میلیارد تن زغالسنگ ککشو و حرارتی، غنی‌ترین و بزرگ‌ترین ناحیه زغالی ایران محسوب می‌شود. ناحیه پروده با وسعت ۱۲۰۰کیلومتر مربع و ذخیره زمین‌شناسی ۱/ ۱میلیارد تن زغالسنگ ککشو، یکی از چهار ناحیه زغالی طبس و بزرگ‌ترین حوضه زغالسنگ ککشو ایران است. شرکت زغالسنگ پروده طبس به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد معدنی منطقه و بزرگ‌ترین تولیدکننده زغالسنگ کشور، در توسعه اقتصادی، اجتماعی، صنعتی، معدنی، عمرانی، آموزشی، درمانی، فرهنگی و ورزشی شهرستان و استان کاملا تاثیرگذار بوده و علاوه بر ایجاد حدود ۲۵۰۰فرصت اشتغال پایدار که توسعه و امنیت اجتماعی را به دنبال دارد، خدمات شایسته‌ای در حوزه‌های فوق نیز از طریق مسوولیت‌های اجتماعی به انجام رسانده است. شرکت زغالسنگ پروده طبس حدود ۷۰درصد تولید منطقه‌ای و حدود ۴۰درصد تولید ملی زغالسنگ را به خود اختصاص داده و به‌تنهایی بخش عمده نیاز باتری‌های کک‌سازی کشور و شرکت سهامی ذوبآهن اصفهان، به عنوان قطب فولادسازی کشور را تامین می‌کند.
نگاهی به گزارش‌های شرکت: محصول اصلی شرکت، کنسانتره زغالسنگ است. شرکت در ۱۱ماه سال‌جاری به‌صورت تجمعی ۴۲۵هزار تن فروش به ثبت رسانده است؛ این در حالی است که در ماه مشابه سال قبل ۵۶۷هزار تن فروش ثبت کرده بود. این افت فروش ناشی از اورهال شرکت در نیمه نخست سال‌جاری در قسمت لانگ وال بوده و با اتمام این پروژه تولید و فروش شرکت به روال عادی خود باز خواهد گشت. «کزغال» در ۹ماه، هزار میلیارد تومان فروش به ثبت رسانده و از این مبلغ موفق به ثبت سود ۳۴۴میلیارد تومانی شده است. نرخ فروش در بهمن ۵/ ۳میلیون تومان در هر تن بوده که نسبت به ابتدای سال ۱۰درصد رشد داشته است. در مبلغ فروش در بهمن‌ماه حدود ۳/ ۱هزار میلیارد تومان فروش داشته که نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود ۴درصد رشد را به‌رغم اورهال تجربه کرده است. با برطرف شدن گلوگاه تولیدی شرکت انتظار می‌رود در سال آینده با متوسط فروش ۵۰هزار تنی شرکت در کل سال فروش ۳/ ۲هزار میلیارد تومان فروش به ثبت برساند که نسبت به پیش‌بینی سال‌جاری رشدی بالغ بر ۵۰درصد خواهد داشت که عمده این رشد از محل رشد درونی شرکت است.
«کطبس»: شرکت زغالسنگ نگین طبس در سال ۱۳۷۸ در شهر اصفهان و با شماره ثبت ۱۴۷۷۰ تاسیس شد و با در اختیار گرفتن بخشی از معادن زغالسنگ طبس شامل معدن اولیه شماره۲ پروده و یال شمالی معدن شماره۳ پروده طبس فعالیت خود را آغاز کرد. معادن مذکور از طرف شرکت ملی فولاد ایران و در راستای سیاستهای برنامه دوم توسعه اقتصادی به منظور تامین زغالسنگ ککشو موردنیاز صنعت فولاد کشور از طریق مزایده عمومی واگذار شده بود. به موجب اساسنامه شرکت زغالسنگ نگین طبس با موضوع اکتشاف، استخراج، فرآوری مواد معدنی و اخذ و انجام عملیات پیمانکاری و مشاوره‌ای و انجام امور بازرگانی مرتبط با موضوع شرکت فعالیت می‌کند. در تاریخ ۲۲/ ۱۰/ ۱۳۸۲ شرکت زغالسنگ نگین طبس موفق به دریافت مجوز ورود به بورس اوراق بهادار تهران شد و در اردیبهشت سال ۱۳۸۶ از تابلوی فرعی به تابلوی اصلی منتقل شد. در مجمع عمومی فوق‌العاده سال ۱۳۹۲ سرمایه شرکت به ۹۰میلیارد ریال افزایش یافت و مرکزیت آن با شماره ثبت ۴۴۷۶۰۸ به تهران انتقال یافت. همچنین در سال ۱۳۹۴ سرمایه شرکت به ۱۵۰میلیارد ریال افزایش یافت. این شرکت در زمره بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زغالسنگ خام ککشو در ایران است، به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۷ حدود ۹درصد کل تولید زغالسنگ کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین معادن این شرکت از نظر تکنولوژی تولید در بین معادن زغالسنگ بخش خصوصی ایران پیشرو هستند و در برآورد سال ۱۳۹۳-۱۳۹۲ (۲۰۱۴) بهترین و بالاترین راندمان تولید را کسب کرده‌‌‌اند.
شرکت زغالسنگ نگین طبس (سهامی عام) با سابقه موفق ۲۰ساله در تولید زغالسنگ خام ککشو، به عنوان چهارمین تولیدکننده بزرگ کشور در سال ۱۳۹۷ حدود ۹درصد تولید کشور را محقق کرده است. این شرکت طی دوره فعالیت بیش از ۳/ ۶میلیون تن زغالسنگ تولید کرده و ۳۳هزارمتر انواع تونل‌های افقی و شیب‌دار در معادن خود حفر کرده است. این شرکت با اشتغال مستقیم ثابت بیش از ۶۰۰نفر، از سال ۱۳۸۲ حضور مداوم و موفقی در تالار بورس اوراق بهادار تهران داشته است. مقدار تولید و فروش شرکت از ابتدای سال به‌صورت تجمعی تا بهمن‌ماه ۲۱۲هزار تن بوده که میزان ماه مشابه سال گذشته آن ۲۲۱هزار تن بوده است. نرخ فروش شرکت نسبت به ابتدای سال ۴۸درصد رشد داشته و در بهمن‌ماه به یک‌میلیون و صد‌هزار تومان در هر تن رسیده است. این در حالی است که مبلغ فروش در بهمن‌ماه به‌صورت تجمعی به ۲۶۳میلیارد تومان رسیده که رشد ۶۰درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است. در گزارش ۹ماهه شرکت با توجه به فروش ۲۱۲میلیارد تومانی این شرکت موفق به کسب سود خالص ۱۰۰میلیارد تومانی شده است.
«کپرور»: این شرکت در ۱۱ماه ۲۴۲هزار تن تولید و فروش داشته است که به‌نظر می‌رسد نسبت به ماه مشابه سال قبل ۲۵درصد رشد در مقدار فروش داشته است. همچنین نرخ فروش در بهمن ماه به ۷/ ۳میلیون تومان رسیده که نسبت به نرخ‌های ابتدای سال ۱۸درصد رشد داشته است (لازم به یادآوری است که محصول اصلی شرکت کنستانتره ککشو زغالسنگ است). در مبلغ فروش به‌صورت تجمعی در پایان بهمن‌ماه ۹۰۰میلیارد فروش به ثبت رسیده است. این فروش نسبت به بهمن‌ماه سال گذشته (تجمعی) ۹۱درصد رشد را تجربه کرده است که عملکرد مناسب این شرکت را نشان می‌دهد. در گزارش ۹ماهه شرکت به فروش ۷۱۱میلیارد تومانی موفق به تحقق سود ۱۷۲میلیارد تومان شده است.
«کشرق» : شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود در سال ۱۳۷۴ با سرمایه یک‌میلیارد و ۶۰۰میلیون ریال تاسیس شد و در بدو تاسیس کلیه سهامداران شرکت را کارکنان بازنشسته و شاغل البرز شرقی تشکیل می‌دادند. سرمایه شرکت طی چند مرحله افزایش یافته و در حال حاضر ۸۴میلیارد ریال است.
نگاهی به گزارش‌های شرکت : محصول اصلی شرکت، زغالسنگ ککشو است که این زغالسنگ در کیفیت‌های مختلف و با نرخ‌های متفاوت به فروش می‌رسد. تا پایان بهمن‌ماه به‌صورت تجمعی حدود ۱۱۴هزار تن فروش به ثبت رسیده که ۵درصد نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش داشته است. نرخ فروش زغالسنگ شرکت در نوع کیفی به ۱/ ۱میلیون تومان و در نوع کیفی درجه یک به ۴/ ۲میلیون رسیده که به ترتیب ۷ و ۱۱درصد رشد داشته است. شرکت در ۱۱ماه سال‌جاری ۱۱۲میلیارد تومان فروش به ثبت رسانده که ۴۵درصد آن مربوط به زغالسنگ کیفی و ۵۵درصد آن مربوط به کیفی درجه‌یک بوده است. مبلغ فروش شرکت مجموعا نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۴درصد رشد داشته است.
