عملکرد روغنی‏‏‌های بازار سهام طی نیمه نخست و شهریور امسال بررسی شد

پاشنه آشیل روغن خوراکی‏‏‌ها

دنیای‌اقتصاد - عباس بیات : صنعت روغن‌‌‌کشی و تصفیه روغن را می‌توان از دسته صنایع پراهمیت کشور دانست چرا که با دریافت بخش بزرگی از محصولات کشاورزی، روغن نباتی تولید می‌کنند که از این محصول در صنایع غذایی و از پسماند این صنعت در بخش دام و طیور استفاده می‌شود. ارزیابی عملکرد مالی چهار شرکت روغن خوراکی بازار سهام نشان می‌دهد که طی شش ماه نخست سال‌جاری با میانگین کاهش شش‌درصد همراه بوده است. این رکود تولیدی روغنی‌‌‌ها در بازه ماهانه طی شهریور مجموعا کاهش ۱۰ درصدی را تجربه کرده است. مهم‌‌‌ترین عامل کاهش تولید این صنعت را می‌توان بحث معضل تامین مواداولیه دانست که عمده آن (۸۰درصد) از طریق واردات تامین می‌شود. در بحث درآمد فروش طی شش ماه امسال رشد ۷درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رقم خورده است و این افزایش درآمد در گزارش‌های ماه شهریور نیز با افزایش ۱۶درصدی مشاهده می‌شود. با توجه به وجود رکود تولید، عمده‌‌‌‌‌‌ترین عامل این رشد را می‌توان افزایش ۱۳درصدی مقدار فروش طی سال‌جاری دانست که باتوجه به رکود تولید عمدتا از طریق انبار تامین شده است. دومین عامل رشد درآمدی را می‌توان متوسط افزایش ۱۲درصدی نرخ فروش مهم‌ترین محصول این صنعت در نیمه نخست سال‌جاری عنوان کرد.

 سهم 65درصدی واردات روغن خام

روغن خوراکی یکی از صنایع مهم دنیای امروز به شمار می‌‌‌آید. اگرچه حجم عمده مصرف روغن در صنعت غذایی است اما در سال‌های اخیر روغن‌‌‌های گیاهی در صنایع دیگری همچون شوینده و آرایشی نیز مورد استقبال قرار گرفته‌‌‌اند. سالانه بیش از 200میلیون تن انواع روغن‌‌‌های گیاهی در سرتاسر دنیا مصرف می‌شود. بیشترین سهم مصرف روغن مربوط به روغن پالم با بیش از 36درصد در سال 2021 است و پس از آن روغن سویا و آفتابگردان در رده‌‌‌های بعدی قرار دارند. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، میزان مصرف روغن کل کشور به‌‌‌طور متوسط طی سال‌های 1390 تا 1399، یک‌هزار و 740تن است. 35درصد از روغن خام مصرفی کشور در داخل تولید می‌شود و مابقی آن وارداتی است. عمده دانه‌‌‌های روغنی (80درصد) موردنیاز برای این مقدار از تولید در داخل نیز به‌صورت وارداتی از کشورهای ترکیه، روسیه و آلمان تامین می‌شود. به‌طور کلی روغن‌‌‌های خام وارداتی و داخلی منجر به تولید 2هزار تن روغن نهایی در کشور می‌شود.

 جاماندگی روغنی‌‌‌ها از شاخص کل

شرکت‌های تولیدکننده روغن خوراکی که در بازار سهام پذیرفته شده و سهام آنها مورد معامله قرار می‌گیرد چهار شرکت با ارزش بازاری نزدیک به 25هزار میلیارد تومان هستند. بااهمیت‌‌‌ترین شرکت در این صنعت به لحاظ ارزش بازار، شرکت «غکورش» است که در حال حاضر با ارزش بازاری بالغ بر 14هزار و 700میلیارد تومان در بازار معامله می‌شود. نسبت قیمت به سود هر سهم (p/e) در صنعت روغن‌‌‌های خوراکی عدد 6.6 واحد است. باتوجه به میانگین نسبت قیمت به سود بازار سهام که در محدوده 7.61 قرار دارد، می‌توان گفت شرکت‌های روغن‌‌‌خوراکی بازار سهام جزو سهم‌‌‌های ارزشی و سودمحور محسوب می‌‌‌شوند. طی مدت 30روز اخیر، شرکت‌های روغن خوراکی بازار متوسط بازدهی منفی 9درصد را نصیب سهامداران خود کردند.

بیشترین افت مربوط به شرکت «غکورش» بوده است که سهامداران آن طی مدت یادشده بیش از 14درصد زیان شناسایی کرده‌‌‌اند. با در نظر گرفتن افت 5.2درصدی شاخص کل در 30 روز اخیر، می‌توان عنوان کرد که عملکرد شرکت‌های روغن خوراکی بازار سهام ضعیف‌‌‌تر از شاخص کل بوده و نزدیک به 4درصد بیش از شاخص کل به سهامداران خود زیان تحمیل کرده‌‌‌اند. مهم‌‌‌ترین عامل کاهش قیمت سهام شرکت‌های روغن خوراکی را می‌توان گزارش‌های ضعیف آنها طی شهریور ماه سال‌جاری دانست. در حال حاضر سهم‌‌‌های این صنعت به لحاظ نسبت قیمت به سود هر سهم در محدوده جذابی قرار گرفته‌‌‌اند و در صورت گزارش‌های خوب شش‌ماهه، استقبال سرمایه‌گذاران از سهم‌‌‌های جامانده این صنعت را به دنبال خواهد داشت.

 معضل کمبود دانه‌‌‌های روغنی

ارزیابی میزان تولیدات چهار شرکت بورسی روغن خوراکی نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه از سال 1390، با تولید سالانه 796هزار تن انواع روغن خوراکی، در هر سال 4درصد به تولیدات آنها افزوده شده است. روند تولیدات روغن خوراکی‌‌‌ها در بازه سالانه همواره کاهشی بوده است به‌‌‌طوری که طی 12ماه 1401 مجموع تولیدات آنها با افت 16درصدی همراه بوده است. در بازه شش ماه نخست سال‌جاری وضعیت تولید شرکت‌های روغنی بازار سهام همچون سال 1401 افت ملموسی را تجربه کرده است. بر این اساس طی مدت یاد‌شده چهار شرکت روغن خوراکی بازار سهام نسبت به شش ماه ابتدایی سال 1401، با افت 6درصدی تولید همراه بوده‌‌‌اند. طی ششمین ماه سال‌جاری نیز تولیدات روغن خوراکی‌‌‌ها همچون دوره‌‌‌های گذشته با رکود همراه بوده و میانگین کاهش 10درصد را تجربه کردند. برجسته‌‌‌ترین عامل کاهش تولیدات روغن خوراکی به کمبود ماده‌‌‌اولیه آنها بازمی‌گردد. از آنجا که عمده دانه‌‌‌های روغنی یعنی بیش از 80درصد آن، برای تولید 35درصدی نیاز روغن خوراکی کشور از طریق واردات تامین می‌شود، بحران‌های ارزی بیشترین صدمه را به تولیدات این صنعت وارد می‌‌‌سازد و موجب می‌شود شرکت‌های روغنی نتوانند همچون گذشته مواداولیه خود را تهیه کنند و با هزینه گزاف مواجه می‌‌‌شوند.

حذف قیمت‌گذاری دستوری از رویا تا واقعیت

ارز ترجیحی صنعت روغن خوراکی در ابتدای سال 1401 حذف شد که اثر خود را با جهش یکباره قیمت روغن خوراکی در سطح جامعه نمایان کرد. با وجود حذف ارز ترجیحی، همچنان قیمت روغن‌‌‌های اصلی (خوراکی و سرخ‌کردنی) دستوری است و سازمان حمایت از مصرف‌کننده بر آن نظارت دارد. به‌طورکلی کیفیت محصول، برند تولیدکننده و عرضه و تقاضای بازار سه عاملی هستند که بیشترین تاثیر را بر تعیین قیمت این محصولات دارند. پس از تعیین قیمت مصرف‌کننده قیمت فروش شرکت‌های پخش به فروشندگان تعیین می‌شود و در آخر به شرکت‌های پخش به فروش می‌‌‌رسد. به جهت ارزیابی وضعیت نرخ فروش شرکت‌های روغن خوراکی، روند نرخ فروش مهم‌ترین محصول آنها که بیشترین میزان درآمد را برای شرکت به همراه داشته در نظر گرفته شده است.

بر این اساس طی شهریور ماه سال‌جاری چهار شرکت روغن خوراکی بازار سهام به طور میانگین با کاهش 3درصدی در نرخ فروش مهم‌ترین محصول خود نسبت به میانگین سال 1401 همراه بوده‌‌‌اند. بیشترین میزان افت مربوط به شرکت «غمارگ» بوده است که در ششمین ماه سال‌جاری روغن خوراکی حلب خود را با 7درصد کاهش نسبت به سال گذشته به فروش رسانده است. مقایسه نرخ فروش شهریور ماه نسبت به میانگین سال‌جاری نیز از میانگین افت 7درصدی نرخ فروش حکایت دارد. سردمدار افت نرخ در این مقیاس «غپونه» است که روغن خود را با افت 11درصدی نسبت به سال‌جاری به فروش رسانده است. مقایسه نقطه به نقطه متوسط نرخ فروش شش ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایش 12درصدی را نشان می‌دهد. بیشترین میزان رشد مربوط به شرکت «غپونه» با 24درصد است و کمترین میزان رشد را شرکت «غمارگ» با افت 5درصدی نرخ روغن حلبی به ثبت رسانده است.

 جهش 75درصدی درآمد «غکورش»

بررسی وضعیت درآمدی تولیدکنندگان روغن‌‌‌خوراکی نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه از سال 90 با فروش 8هزار و 700میلیارد تومان، توانسته‌‌‌اند متوسط افزایش 42درصدی را تجربه کنند. طی شش ماه نخست سال‌جاری، شرکت‌های روغن خوراکی با ثبت فروش 19هزار و 774میلیارد تومانی، توانستند رشد 7درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کنند. طی مدت 30 روز شهریور ماه سال‌جاری شرکت‌های روغن خوراکی بازار سهام با مجموع فروش 3هزار و 939میلیارد تومان توانستند متوسط افزایش 16درصد را به ارمغان آورند. باتوجه به وجود رکود تولید در سال 1401 و شش ماه نخست امسال، عمده‌‌‌ترین عامل رشد اندک درآمد این صنعت را می‌توان افزایش 13درصدی مقدار فروش (از طریق انبار) و رشد نرخ‌های فروش آنها در سال‌جاری دانست.

طی شش ماه امسال بیشترین سهم از درآمد این صنعت را شرکت «غکورش» با سهم 48درصدی از فروش کل بر عهده داشته است. از بین چهار شرکت تولیدکننده بورسی روغن‌‌‌های خوراکی، «غپونه» با ثبت رشد 42درصدی درآمد در نیمه نخست امسال بیشترین میزان افزایش را به ثبت رسانده است. طی شهریور امسال مجموع درآمد روغن‌‌‌های خوراکی با 7درصد افزایش همراه بوده است. بیشترین میزان رشد درآمد طی آخرین ماه از تابستان سال‌جاری را شرکت «غکورش» با جهش 75درصدی درآمد خود به ثبت رسانده است.

اثر ماده‌‌‌اولیه بر سودآوری روغنی‌‌‌ها

بررسی شاخص‌‌‌های سودآوری صنعت روغن خوراکی نشان می‌دهد که در بازه سالانه، از سال 90 سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص به‌‌‌ترتیب 16، 13 و 9درصد بوده است. میانگین سه حاشیه سود این صنعت در سال 99 با ثبت 19درصد به اوج خود رسیده است اما باتوجه به مشکلات مربوط به تامین ماده‌‌‌اولیه اصلی روغن‌‌‌های خوراکی که عمدتا به‌طور وارداتی تامین می‌شود، برای شرکت‌های این صنعت هزینه‌‌‌های گزافی به همراه دارد. این موضوع عاملی بوده تا سودآوری روغنی‌‌‌ها را با افت همراه سازد. میانگین سه شاخص سودآوری در سال 1401 به 13درصد رسیده است که نسبت به سال ماقبل افت 2درصد و نسبت به اوج 99 افت 6درصدی را تجربه کرده است.

در بازه فصلی تا لحظه نگارش این گزارش، گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌های این صنعت منتشر نشده و به همین خاطر گزارش‌های مربوط به فصل بهار روغن‌‌‌های خوراکی به جهت ارزیابی سودآوری در نظر گرفته شده است. بر این اساس سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت طی 13 فصل اخیر یعنی از بهار 99 به‌‌‌ترتیب 13، 11 و 8درصد به ثبت رسیده است. طی بهار سال جاری میانگین سه حاشیه سود روغنی‌‌‌ها 12درصد بوده است که در مقایسه با بهار سال قبل با 4درصد افزایش همراه بوده است اما در قیاس با فصل گذشته یعنی زمستان 1401 افت 6درصدی را  تجربه کرده است. از میان چهار شرکت تولیدکننده روغن‌‌‌های خوراکی شرکت «غکورش» چه در بازه سالانه و چه فصلی توانسته است نسبت به سه رقیب خود بیشترین میزان سودآوری را در صورت‌های مالی خود شناسایی کند. بر این اساس صنعت غذایی کورش در بازه سالانه و فصلی با ثبت میانگین سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص 16درصد توانسته است گوی سبقت را از سایر رقبای خود برباید.